Asbestten Korunma Yöntemleri

Asbestten Korunma Yöntemleri, asbestli malzemenin varlığından şüphelenildiğinde çalışma alanını temsil edebilecek gerekli numunelerin alınıp laboratuvarda incelendiği bir envanter çalışması yapılmalıdır. Envanter çalışması sonucunda asbest tespit edilmesi durumunda risk analizi yapılmalıdır

Asbest liflerine solunum yoluyla maruz kalındığında ölümcül hastalıklara neden olabildiğinden asbest ile ilgili çalışmaların son derece dikkatli yürütülmesi gerekmektedir. Asbestle çalışmalardan, zorunluluk halleri dışında kaçınılmalıdır. Önlemlerin eksiksiz olarak alınmadığı bir çalışmada ortama çok fazla asbest lifinin salınması söz konusudur.

25/01/2013 tarihli ve 28539 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre asbestle ilgili yalnızca söküm, yıkım, tamir, bakım ve uzaklaştırma işlerine izin verilmektedir ve bu işler yalnızca gerekli eğitimleri almış yetkili uzman ve çalışanlarca yapılabilmektedir. Bu nedenle bu başlıkta, asbestle çalışmalarda sadece yukarıda bahsedilen işler yapılırken asbestin solunum yoluyla maruziyetinden korunma yöntemleri anlatılmıştır.

Asbestten Korunma Yöntemleri

Çalışma yapılacak bir yerde asbest olduğu bilgisi kayıtlardan ulaşılabilir. Ancak pek çok zaman bu mümkün olmayabilir. Böyle durumlarda asbestli malzemenin varlığından şüphelenildiğinde çalışma alanını temsil edebilecek gerekli numunelerin alınıp laboratuvarda incelendiği bir envanter çalışması yapılmalıdır. Envanter çalışması sonucunda asbest tespit edilmesi durumunda risk analizi yapılmalıdır.

Asbest Nasıl Anlaşılır

Çalışanların Bilgilendirilmesi

• Asbest ve/veya asbestli malzemeden yayılan tozun neden olabileceği sağlık riskleri
• Yönetmelikte belirtilen sınır değerler ve ortam havasında sürekli yapılması gereken ölçümler
• Sigara içilmemesi de dahil uyulması gereken hijyen kuralları
• KKD kullanımı ve alınacak önlemler
• Asbest maruziyetini en aza indirmek için tasarlanmış özel önlemler
• Asbestli atıkların depolanacağı yerler ve bu yerlere kadar atıkların nakliyesinin nasıl yapılacağı hakkında bilgi verilir.

İşaretleme

Asbest içeren malzemelerin kullanıldığı çalışma alanları ile söküm sonrası asbest atığının taşınmasında kullanılan paketlerin üzerinde gerekli işaretlemenin yer alması gerekmektedir. Güvenli çalışma alanının oluşması için “Dur, Yetkisiz Giriş Yasak” levhaları ile işaretlenme yapılırken Zararlı Madde ve Karışımların Kısıtlanması ve Yasaklanması Hakkında Yönetmelik’te ölçülendirilmiş örneğe uygun etiket bulunmalıdır.

Karantinanın Oluşturulması

Yüksek lif konsantrasyonlarının olması muhtemel çalışma alanlarında (siyah alan), asbest sökümünün kontrollü yapılabilmesi için karantina kurulması zorunludur. Bu karantina alanı, asbest söküm işleri, atık paketleme ve söküm yerinin temizliği işlemleri sırasında asbest liflerinin etrafa yayılmasını engelleyerek, çevredeki diğer insanların ve çalışanların asbeste maruziyetini önlemektedir. Karantina alanı aşağıda gösterilmiştir.

Asbestle Çalışmalarda Risk Değerlendirmesi

Karantinalar, asbest sökümü yapılacak alanda sökümün rahatlıkla yapılabileceği büyüklükte dizayn edilmelidir. Boyutların belirlenmesinde çalışan sayısı ve kullanılacak ekipmanların büyüklüğü göz önünde tutulmalıdır. Örneğin bir makas asansör veya bir iskele kullanılacaksa ekipmanın rahat kullanımı sağlayacak büyüklükte olmalıdır. Karantina alanın gereğinden büyük olması ise asbestin yayılma alanını artırır bu sebeple karantina alanının büyüklüğü optimum seviyede tutulmalıdır

Karantinalar için en yaygın kullanılan malzeme polietilen kaplamadır. Bu malzeme esnek ve geçirimsiz olduğundan çok tercih edilmektedir. Bu kaplama karantinanın aşınmasına ve yıpranmasına dayanacak kadar kalın olmalıdır. Çoğu durumda 1000 gauge (250 mikron) kaplama yeterlidir. Santrallerde veya proses fabrikası gibi yangın tehlikesinin mevcut olduğu yerlerde, yangın geciktirici polietilen kaplama kullanılmalıdır. Açıkta kalan yerlerde, rüzgar gibi dış faktörlerden dolayı polietilen kaplama, yeterli mukavemete sahip olmayabilir, bu nedenle, dokuma naylon örgüyle takviye edilmiş polivinil klorür (PVC) levha gibi alternatif malzemeler düşünülebilir.

Kaplama malzemesini desteklemek için en yaygın kullanılan araç ise kereste çerçevelerdir. Metal veya plastik boru gibi özel olarak tasarlanmış çerçeveler de kullanılabilir. Kullanılan tahta çubuklar için 50 mm x 50 mm ahşap genişliği yeterlidir. Kaplama zımba teli, bant ve sprey yapıştırma kullanılarak çubuklara sabitlenmelidir.

Karantina alanı hava sızdırmaz olmalıdır. Tüm kaçaklar tespit edilmeli ve kapatılmalıdır. Tüm köşeler, pencere kenarları, kapılar, negatif basınç ünitesinin etrafı gibi hava kaçışının olabileceği yerler düzgünce bantlanmalı veya uygun köpük malzemesiyle kapatılmalıdır.

Çok kapalı ve sıcak alanlarda, bazı köpüklerin ve yapıştırıcıların kullanılması boru hatları veya nefes alanına yakın olması, yüksek konsantrasyonlarda zararlı olmasına neden olabilir. Bu durumdan kaçınılmalıdır. Bunlar yapıldığı takdirde sızdırmazlığın önüne geçilemiyorsa ilave önlemler alınmalıdır. Bunlar şu şekilde olabilir;

• Negatif basınç ünitesinin performansı artırılabilir,
• Glovebag kullanılabilir,
• Karantinanın içinde mini karantinalar kurulabilir.

Negatif Basınç Ünitesi (NPU)

Karantina ne kadar iyi dizayn edilse de hava geçirmeyeceği garanti edilemez. Bir dereceye kadar sızıntı olabilir. Bu nedenle, karantinanın içindeki hava basıncının atmosferik basıncın biraz altında olması sağlamalıdır. Bu, karantina içerisindeki herhangi bir sızıntıya maruz kalan hava akımının dışarıya değil, içeriye doğru ilerlemesini sağlar, böylece asbest tozu karantina içinde kalır. Bununla birlikte çıkan havanın yerine yeterli temiz hava sağlamalıdır. Bu hava airlocklarla kontrollü bir şekilde karantinaya girmelidir. Bu şekilde karantinanın havalandırması düzenlenir ve asbest çalışanlarına temiz hava sağlanır. Prensipte NPU, airlockun karşısında yer almalıdır.

Asbest Hangi Hastalıklara Neden Olur

Bununla birlikte NPU için en uygun yer, karantinanın şekli ve üniteyi yerleştirmek için duvarların erişilebilirliği veya duvarın uygunluğu dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlıdırAirlock tek başına küçük veya basit bir karantina için yeterli temiz hava sağlayabilir; ancak daha büyük veya kompleks tesisler için ek hava girişleri gerekebilir. Bu hava girişlerinde filtrasyon (ön filtre) bulunmalı ve etrafı bantlanarak sızdırmazlık sağlanmalıdır. NPU normal olarak karantinanın dışında bulunmalı ve sadece ön filtre içeride görülmelidir. Bu durum, erişime ve mevcut alana göre değişmektedir. Karantina içinde ana HEPA filtre ile ön filtre arasında esnek boru tesisatı gerekebilir bu durumda bu esnek hortum korunmalı ve düzenli olarak denetlenmelidir.

Karantina alanının içerisinde yeteri kadar negatif basınç oluşturulmalıdır ve bu basınç karantina alanına mümkün olduğunca eşit dağılmalıdır. Negatif basınç ünitesinin konumu karantina ve airlocklarda etkin hava akışı sağlamalıdır. Airlocklar ve baglocklar negatif basınca alternatif olarak görülmemelidir.

Karantinadaki basınç farkı, negatif basınç ünitesinin debisine, karantinanın şekline, sızıntı durumuna ve dış hava koşullarına bağlıdır. Söküm yapılacak alan çok büyükse, uzun borular mevcutsa tek bir karantina kurmaktansa orada küçük karantinalar kurulabilir. Büyük karantinalarda çalışma alanının yakınında kurulan NPU’lar yeterli bir negatif basınç sağlayamasa bile hava akışına yardımcı olurlar.

Ayrıca çalışma alanının karmaşık olduğu veya bir dizi odadan oluştuğu (Örn. Ofis bloklarında veya otellerde) yerlerde eşit negatif basınç oluşmasında zorluklar olacaktır. Bu durumlarda karantina sayısı arttırılabilir. Bazı durumlarda ise NPU’ un gücü artırılabilir ama bu durum karantinanın kaplamasına zarar vermeyecek seviyede olmalıdır. Bunlara ek olarak eğer asbest sökümü tavan kaplamalarını veya bölme duvarlarının söküm işini kapsıyorsa negatif basıncın debisi yeni alana göre hesaplanmalıdır.

Karantinaya Giriş (Airlock)

Karantina için en önemli özellik airlocklardır. Airlocklar sayesinde personelin, ekipmanın ve atıkların giriş ve çıkışları kontrol altına alınmaktadır. Airlocklar ve bagloklar en az 1 m x 1 m x 2 m (yükseklik) olmalıdır. Boru hatları veya tahta parçaları gibi daha büyük atıkların atıldığı durumlarda daha büyük olmalıdır. Tek bir yönde, örneğin bir koridor boyunca sınırlandığı yerlerde, airlock ve baglocklar diğer yönde (örn., 0,8 m x 2 m x 2 m) uzatılmalıdır.

Alanın izin verdiği yerlerde ayrı airlock ve baglock kullanılmalıdır. Airlocklar kabinler arasında geçişlerde asbest tozunun geçişini önleyecek şekilde dizayn edilmelidir. Bu genelde kabinler arasındaki kaplama dikey olarak kesilerek elde edilir. Bu açıklıklar dışardan havanın içeri girişini içerdeki havanında dışarı çıkmasını engeller. Hava akışını kontrol altına alabilmek için iç yarığın dip kısmına plastik veya tahta çubuklarla ağırlıklandırılmalıdır. Karantina içine yeterli miktarda yedek hava sağlanması esastır.

Ölüm Aylığına Hak Kazanma Koşulları

Personel temizliği için dizayn edilen sisteme hijyen ünitesi denilmektedir. Hijyen ünitesi karantinaya bitişik olmalıdır bu mümkün değilse airlocklar kullanılmalıdır. Airlocklar, asbest tozunu çevreye yaymayacak şekilde tasarlanmalıdır. Geçiş sisteminin kullanılması istenilmeyen bir durumdur mümkün olduğunca bu durumdan kaçınılmalıdır. Hijyen ünitesinin direkt karantinaya bağlanması veya airlocklara bağlanması tercih edilmelidir. Airlock ve baglockların amacı ek kontrol sağlamaktır. Kaza sonucu sızıntılar, personel hareketi ve atık transferleri sırasında hava hareketini kontrol etmek için karantinanın bitişiğine kurulmalıdır.

Atıkların transferi için kullanılan kabinlere baglock denir. Baglockların dizaynı aşağıdaki gibidir;

Bir numaralı kabinde atık torbalarının dışı silinerek temizlenir. İki numaralı kabinde ise atık torbası iki kat atık torbasına geçirilir. Üç numaralı kabinde ise aıklar geçici olarak muhafaza edilir ve dışardan bir kişi buradan atık torbasını alır geçici atık depolama tesisine taşır. Atıkların çıkışı hijyen ünitesinden asla yapılmamalıdır. Aşağıda farklı alanlar için baglock dizaynları gösterilmiştir.

Gözlem Paneli

Asbest Söküm Uzmanı içeri girmek zorunda kalmadan içeride neler olduğunu görebilmesi için görüntüleme panelleri (kamera sistemi vb.) karantinanın duvarlarına takılmalıdır. Bu panellerin sayısı ve yeri karantinanın yeri, boyutu ve karmaşıklığına bağlıdır. Şeffaf plastik gözlem panelleri, karantinanın yapımı sırasında kaplamaya yerleştirilmelidir. Paneller her iki taraftan bantlanmalıdır. Paneller yerden 1.5 m yükseklikte en az 600mm* 300 mm olmalıdır. Gözlem panelleri airlock ve baglocklarda da olması gerekir. Panellerden görüntülenmesinin pratik olmadığı yerlerde, uzmanlar karantinadaki gelişmeleri gözlemlemek ve izlemek için alternatif olarak kamere sistemi kullanılabilir. Temizleme kolaylığı için kamera sistemi korunmalıdır

Alan Hazırlığı

İşletmede işe başlamadan önce karantina da dahil olmak üzere hijyen ünitesi alınmalı ve kurulmalıdır. Karantinanın ilk kurulumu sırasında kullanılacak olan KKD ler belirlenmelidir. Sökülecek alan kontrol edilmelidir. Bunun amacı çıkarılacak eşyaları belirlemek ve temizlikte zorlanmamak için dışarıya çıkartılamayan eşyaları kaplamaktır. Çalışma alanı mümkün olduğunca bitki, ekipman ve mobilyadan arındırılmış olmalıdır. Elektrikli teçhizat gibi geriye kalan tüm ekipmanlar önceden temizlenmeli ve daha sonra politen kaplama ile kaplanmalı ve kontaminasyonu önlemek için sıkıca bantlanmalıdır. Karantina içinde kazanlar veya bacalar varsa dumanlardan dolayı asbestin yayılmasını önlemek için kazan ve bacaların kapatılmış olması gerekir

Eğer söküm alanında herhangi bir asbestli malzeme varsa bir ön temizlik yapılmalıdır. Bunun için karantina kurulmadan önce tüm gevşek malzemeler kaldırılmalıdır. Ön temizlik, H tipi bir elektrikli süpürge ile vakumlama, yüzey silme, polivinil asetat (PVA) ile geçici kapsülleme, bant veya yapışkan film, sprey ıslatma ve torbalama dahil olmak üzere uygun toz önleme ve kontrol tedbirleri kullanılarak gerçekleştirilmelidir. Ayrıca, asbestsiz toz ve atıklar mevcut ise bunun için de ön temizlemenin yapılması tavsiye edilir. Bu atıklar normal atık gibi düşünülebilir. Aksi halde iş başladıktan sonra, atıklar asbestli atık olarak kabul edilecek ve tehlikeli atık olarak atılması gerekecektir.

Yüksekte Çalışma Eğitimi Verebilmek İçin Sertifika Gerekli mi?

Duman Testi

Karantina içinde söküm başlamadan önce negatif basınç ünitesi çalışmazken duman jeneratöründen duman basılarak karantinanın sızdırmazlığı test edilmelidir.

Açıklık olan alanlarda duman belirecektir. Bazı durumlarda, dumanın ortaya çıkması biraz zaman alabilir örneğin kompleks binalarda veya muhafaza duvarlarının karmaşık veya çok katlı olması durumunda. Büyük kaçaklar kolayca belli olcaktır; fakat küçük kaçaklar için biraz beklenmelidir. Bu küçük kaçaklar söküm sırasında çevreye asbest yayılmasına sebep olabilir. Kaçak dumanı kontrol etmenin en kolay yolu fenerle ışık tutmaktır. Herhangi bir sızıntıyla karşılaşıldığında o alan tekrardan gözden geçirilmeli ve o kısım bantlanmalıdır

Asbestle Çalışma Sonrası Hazırlık

H Tipi Süpürge

Asbest sökümünde etrafa yayılan küçük parçaların temizlenmesinde ve kıyafetlere yapışıp kalmış liflerin vakumlanarak uzaklaştırılması için EN 6035-2-69 uyarınca H toz sınıfında ve asbest içeren tozlara uygun endüstriyel süpürgeler kullanılmalıdır. Binalardaki çalışmalar sırasında çalışma alanında, emiş tertibatları yardımıyla düşük basınç sağlanmalıdır. Bu sayede, sızıntının olduğu durumlarda dışarıdan temiz havanın çalışma alanına girişi ve asbestli havanın da çalışma alanından dışarı çıkmaması sağlanır.

Bağlayıcı Madde

Asbest içeren yapıların sökümü sırasında, yapı parçalarına yapışık liflerin uçması ve solunum havasına karışması riski söz konusu olur. Bu nedenle yüzeylerin, basınçsız olarak püskürtülen lif bağlayıcı maddelerle (örneğin; sıva sabitleyici) kaplanması gerekmektedir. Bu sayede lifler, yapı parçasına iyice yapışır

Hijyenik Tertibatlar

Çalışanların yemekten önce veya sigara kullanmadan önce yüzlerini ve ellerini yıkayabilmesi için tüm asbestli çalışma alanlarında yıkama tertibatları bulunmalıdır. Asbest içeren yapılardaki kapsamlı çalışmalar sırasında duşlarla ayrılmış ve günlük kıyafetler ile iş elbiselerinin ayrı saklanmasına imkân veren bir geçiş alanı gereklidir.

Asbest ve Kişisel Koruyucu Donanım

Koruyucu Kıyafet

• Koruyucu kıyafet için anti-statik özelliğe sahip partiküllere karşı koruyucu tek kullanımlık vücut koruyucu tulum alınmalıdır.
• Kirli alana her giriş için yeni bir tane kullanılmalıdır.
• Kullanılan tulumlar TS EN ISO 13982-1’e göre Tip 5 havada uçuşan katı partiküller standardına ve TS EN 13034 ‘e göre Tip 6: Sıçrayan sıvı partiküllere karsı limitli koruma standardına sahip tulumlar olabilir.
• Koruyucu giysiler ile çalışanların kendilerine ait giysileri ayrı ayrı yerlerde muhafaza edilir

Solunum Koruyucu Maske

• Tam yüz koruyucu, tehlikeye uygun olan filtresiyle donatılmalıdır.
• Solunum koruyucunun uygunluğu kullanımdan önce test edilmeli ve fiziksel ölçülerinin kullanıcıya uygunluğu tespit edilmelidir.
• Uygun olmayan solunum koruyucu çok az koruma sağlayacaktır.
• Uygun bir solunum koruyucunun belirlenmiş koruma faktörü minimum 20 veya daha fazla olması gerekmekle birlikte 50 veya daha fazla olması önerilir

Tek kullanımlık solunum koruyucular

Diğer sağlık personelleri hangi işyerlerinde görevlendirilir?

• TS EN 149+A1 uyumlaştırılmış standardı ile EN149:2001+A1:2009 standardına göre FFP3 koruma seviyesine sahip 50 veya daha fazla koruma faktörü ile partiküllere karşı koruyucu kullanılabilir

Tam Yüz Maskesi

• TS EN 143 uyumlaştırılmış standardı ile EN143+A1/AC standardına göre P3 koruma seviyesine sahip partikül filtresi ile tam yüz maskesi kullanılabilir.

Motorlu solunum koruyucular

• Solunum, baş, göz, işitme ve yüz koruma ile ilgili seçilen koruma sınıfına uygun standartlara sahip olmakla birlikte batarya vb. motorlu kısım için EN 12941 standardına sahip kombine bir koruyucu kullanılabilir

Diğer Kişisel Koruyucu Donanımlar

• Bağcıksız, tokasız direk ayağa geçirilebilecek şekilde olacaktır ve kayma riski içerdiğinden botlar / çizmeler galoşlara göre öncelikli tercih edilmelidir.
• Kullanım sonrası yıkanabilir botlar / çizmeler tercih edilebilir
• Tek kullanımlık eldivenler kullanılmalıdır. Yapılan işe göre mekanik direnci yüksek, elektrik direnci yüksek ya da kimyasala karşı bir eldiven kullanılacak ise bu eldivenlerin içine kavrama kabiliyeti yüksek ince hijyen eldivenleri kullanılabilir. Her asbest söküm işleminden, çalışan kirlenmiş alanı terk ettikten sonra, eldiven uygun şekilde mühürlü asbest atık torbalarına konulmalıdır.