Neden İş Güvenliği Logo
İş Sağlığı ve Güvenliği

Patlayıcı Ortamlarda İş Güvenliği Önlemleri

Patlayıcı Ortamlarda İş Güvenliği Önlemleri
Tamircin Burada

Patlayıcı ortamlarda genel güvenlik önlemlerinin uygulanarak çalışılması, güvenlik açısından zorunluluktur. Bu kuralların uygulanmasının yanı sıra, patlama ve yanmayı önlemenin vazgeçilmez temel iki şartı; patlayıcı limitlerde gaz-hava karışımı ile patlama kaynağı büyüklüklerinin kontrol altında tutularak ikisinin birden aynı anda meydana çıkmalarına sürekli olarak engel olunmasıdır.

Patlayıcı Ortamlarda İş Güvenliği Önlemleri

Patlayıcı ortam oluşumunu engellemek, patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek, bunlar mümkün olmuyorsa patlamanın etkisini en aza indirecek tedbirlerin alınması olası birçok kazanın önlenmesi anlamına gelmektedir.

Patlama ihtimalini en aza indirmek için patlayıcı limitlerde gaz-hava karışımı oluşmasına engel olacak tüm tedbirlerin alınmasının yanı sıra patlama kaynağı olabilecek tüm cihaz ve elektrik tesisatının patlamaya karşı korumalı yapılması gerekmektedir.

Patlama Riskinin Değerlendirilmesi

İşyerinde patlayıcı ortamdan kaynaklanan riskler değerlendirilirken

  1. Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı,
  2. Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma, faal ve etkili hale gelme ihtimalleri,
  3. İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşimleri,
  4. Olabilecek patlamanın etkisinin büyüklüğü, dikkate alınır. TS EN 60079 standart serisi patlayıcı bölgelerin belirlenmesine ve gerekli hesaplamalara ilişkin açıklayıcı yöntemler önermektedir.

Kullanılan maddelerin özelliklerini belirlemek için MSDS formları incelenmeli, patlayıcı, parlayıcı, tutuşabilir olup olmadıkları belirlenmelidir.

Patlama riski değerlendirilirken aşağıda sayılan kriterlerde dikkate alınmalıdır:

  • Ortamda tutuşabilir maddelerin mevcudiyeti,
  • Patlayıcı ortama yol açacak patlayıcı karışımın havadaki dağılım oranı,
  • Patlayıcı atmosfer meydana gelebileceği yerler,
  • Tehlikeli patlayıcı atmosferin oluşma ihtimali,
  • Tehlikeli patlayıcı ortamın oluşumunun güvenli bir şekilde önlenip önlenemeyeceği,
  • Tehlikeli patlayıcı ortamın ateşlenmesinin (tutuşmasının) güvenli bir şekilde önlenip önlenemeyeceği ayrı ayrı değerlendirilmelidir.

Gerekli risk değerlendirmesi yapıldıktan sonra patlamadan korunmak için alınacak teknik ve organizasyon önlemler belirlenmeli ve uygulanmaya başlanmalıdır.

 

Patlamadan Korunmak İçin Alınacak Önlemler

Tehlikeli Patlayıcı Ortamın Önlenmesi

Tehlikeli patlayıcı ortam oluşmasını önlemeye her zaman öncelik verilmelidir. Bu birincil önlem olarak adlandırılır ve patlayıcı ortamlarla ilgili olarak yapılması gereken ilk ve en önemli tedbir Birincil Önlemlerin alınmasıdır.

Tutuşabilir Maddeler Yerine Mümkünse Başka Madde Kullanımı

Tutuşabilir maddelerin kullanımından kaçınarak veya onları azaltarak tehlikeli patlayıcı ortam oluşması engellenebilir. Tutuşabilir çözücülerin ve temizleme ajanlarının yerine sulu çözeltiler kullanımı buna bir örnektir. Tozlarda, patlayıcı bir karışım oluşmaması için, kullanılan maddelerin parça boyutunu büyütmek bazen mümkündür. Parçacık boyutunun azaltılamadığı süreçlerde tedbir alınmak zorundadır. Tozun yığın oluşturmaması için tozların ıslatılması veya yapıştırıcı ürünlerin kullanımı bazı işlemlerde mümkündür.

Konsantrasyonların Sınırlandırılması

Gazlar ve tozlar havada yalnızca belli konsantrasyonlarda patlayıcıdırlar. Belli işletme ve çevre şartları altında, bu patlama limitleri dışında bunları muhafaza etmek mümkündür. Eğer bu şartlar güvenilir bir şekilde temin edilirse, orada patlama tehlikesi yoktur.

Kapalı kaplarda ve işletmede, çoğunlukla tutuşabilir sıvıların gazları ve buharlarının konsantrasyonları kolaylıkla patlama limitlerinin dışında tutulabilir. Örneğin; sıvının yüzeyindeki sıcaklık her zaman parlama noktasının (flash point) altında tutulabilirse ve tutuşabilir sıvıların üstündeki buhar karışımının konsantrasyonu patlama limitinin altında tutulursa muhtemel bir patlama önlenebilir. Üst patlama limiti düşük parlama noktası, tutuşabilir sıvılar için genelde aşılır (örneğin, bir arabanın benzin deposunda). Tozlar düşünüldüğünde, konsantrasyonların sınırlanmasıyla patlayıcı karışımdan kaçınmak oldukça zordur. Eğer askıdaki toz konsantrasyonu düşük patlama limitinin altında ise, yerleşmiş toz yığınları oluşur (eğer yeteri kadar hava akımı yoksa). Bu tozlar da havada birikip, tehlikeli karışım oluşturabilir.

İşyerinde İnert (Oksijen ile Kimyasal Olarak Reaksiyona Girmeyen Maddeler) Madde Kullanımı

Tehlikeli bir patlayıcı ortamın oluşması yakıtın seyreltilmesiyle veya işletmede ortamda bulunan oksijen ile kimyasal olarak reaksiyona girmeyen maddeler (inert) kullanılarak da engellenebilir. Bu “inerting” olarak bilinir. Bu önlemin tasarımı için, patlama meydana gelmeden en yüksek oksijen konsantrasyonunu bilmek gerekir. Bu deneysel olarak belirlenebilir. Maksimum izin verilebilir oksijen konsantrasyonu, sınırlanmış oksijen konsantrasyonundan emniyet sınır konsantrasyonun çıkarılmasıyla bulunur. Eğer yakıt inert bir maddeyle seyreltilirse, maksimum izin verilebilir yakıt konsantrasyonu aynı şekilde belirlenmek zorundadır. Eğer oksijen konsantrasyonu çok çabuk değişiyorsa veya işletmenin farklı bölümlerinde çok farklı olabiliyorsa, çok büyük güvenlik margini (sınır değeri) gerekebilir. İşletim hataları ve ekipman aksaklıkları da düşünülmelidir.

Çalışma Ortamı Etrafında Patlayıcı Ortamın Oluşumunu Sınırlandırmak veya Önlemek

Bir işletme etrafında tehlikeli patlayıcı ortamın oluşumu mümkün olduğunca engellenmelidir. Bu kapalı işletmeler yoluyla başarılabilir. İşletmenin bölümleri bu yüzden sızdırmaz olmalıdır. Fabrika tasarımı öngörülen işletme şartları altında önemli bir sızma meydana gelmeyecek şekilde yapılmalıdır. Bundan emin olmanın yollarından biri düzenli bakımdır.

Patlama tehlikesine neden olabilecek patlayıcı gazlar, buharlar, sisler veya yanıcı tozların isteyerek veya istemeyerek ortaya çıkması halinde, bunların güvenli bir yere uygun şekilde yönlendirilmesi veya uzaklaştırılması sağlanmalı, bunun yapılması pratik olarak mümkün değilse yayılmalarını önleyecek başka uygun önlemler alınmalıdır.

Gaz Alarmları

İşletme ortamındaki konsantrasyonların izlenmesinde gaz alarmları kullanılabilir. Bu alarmların kullanımında dikkat edilmesi gereken önemli noktalar vardır;

  • Maddelerin muhtemel mevcudiyetinde, kaynağın yeri, maksimum kaynak mukavemeti ve dağılma şartları yeteri kadar bilinmelidir
  • Cihazın tepki süresi (response time), alarm seviyesi ve çapraz duyarlılık gibi özelikleri kullanım şartlarına uygun olmalıdır
  • Önleme noktalarının yeri ve sayısı seçilirken, beklenen karışımların hızlı ve güvenilir şekilde algılanabilmesi göz önünde bulundurulmalıdır.
  • Cihazın etkin hale gelmesini takiben koruyucu önlemler alınana kadar hangi alanların riskli olduğu bilinmelidir. Bu acil alanlarda -yukarıdaki noktalara bağlı olarak- ateşleme kaynaklarından sakınılmalıdır.

Ateşleme Kaynaklarının Patlayıcı Ortam ile Bir Araya Gelmesini Önlemek

Eğer tehlikeli patlayıcı ortamın oluşmasını engellemek mümkün olmuyorsa, onun ateşlenmesi önlenmelidir. Bu, muhtemel ateşleme kaynaklarının azaltılması veya patlayıcı ortam ile bir araya gelmesinin önlenmesi için alınacak koruyucu tedbirlerle başarılabilir. Etkili tedbirler belirlemek için, ateşleme kaynaklarının farklı tipleri ve onlara müdahale yolları bilinmelidir. Böyle bir muhtemel patlayıcı ortam ve ateşleme kaynağı aynı anda bulunuyorsa ve yeri tahmin edilebiliyorsa, buna göre gerekli önlemlerin kapsamı belirlenmelidir. Bu gerekli tedbirler aşağıda tanımlanan bölge (zone) sistemi bazında yapılır.

Tehlikeli Bölgelerin Sınıflandırılması

Tehlike Bölgeleri (Hazardous Area) patlayıcı hava-gaz karışımının bulunduğu veya bulunma ihtimalinin olduğu yerlerdir. Patlamayı önleme kurallarının uygulanabilmesi için; yanıcı gaz ve buharlarının havaya karışabilme ihtimalinin olduğu sahaların ve bu sahalar içerisinde yanıcı gaz ve buharlarının bulunabilme ihtimallerinin bilinmesine ihtiyaç vardır. Bunun için bu alanlar aşağıdaki şekilde sınıflandırılmalıdır:

Bölge 0: Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu yerler. (Patlama limitlerinin altında, patlama limitlerinde veya patlama limitlerinin üzerinde devamlı olarak veya uzun süreli periyotlarla bulunduğu ya da bulunma ihtimalinin olduğu sahalar. Gaz bulunma ihtimali: Pa= 1)

Bölge 1: Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma şartlarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler. (Patlayıcı karışımın zaman zaman veya periyodik olarak oluşabildiği veya oluşma ihtimalinin olduğu sahalar. Gaz bulunma ihtimali: Pa ~ 1)

Bölge 2: Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma şartlarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler. (Patlayıcı karışımın oluşma ihtimalinin çok az olduğu ortamlar. Gaz bulunma ihtimali:0 < Pa < 1)

Bölge 20: Havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların, sürekli olarak veya uzun süreli bulunduğu ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.

Bölge 21: Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22: Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde yanıcı tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu yerlerdir.

Koruyucu Önlemlerin Genişletilmesi

Koruyucu önlemlerin genişletilmesi tehlikeli patlayıcı ortamın ortaya çıkma ihtimaline bağlıdır ve bu nedenle aşağıdaki tabloya göre belirlenmelidir.

Patlayıcı Alanların Bölgelere Ayrılması

Bölgeleme (Zoning) Ateşleme kaynaklarının (*) güvenli bir şekilde önlenmesi
0 veya 20 Normal operasyonlarda (aksaklık yok)
Önceden görülebilir aksaklıklar durumunda
Nadir aksaklıklar olduğunda
1 veya 21 Normal operasyonlarda (aksaklık yok)
Önceden görülebilir aksaklıklar durumunda
2 veya 22 Normal operasyonlarda (aksaklık yok)

(*) 20, 21 ve 22’nci bölgelerde yığın toz ateşlenme ihtimali göz önünde tutulmalıdır

 

Ateşleme Kaynağı Tipleri

Kıvılcım, alev, elektrik arkı, yüksek yüzey sıcaklıkları, akustik enerji, optik radyasyon, elektromanyetik dalga ve diğer tutuşma kaynakları gibi muhtemel tutuşma kaynakları oluşmamalıdır. Statik elektrikten kaynaklanan tehlikeler, tehlikeli deşarjlar, elektrostatik yük ortaya çıkarabilecek durumlar uygun tedbirlerle önlenmelidir. Endüksiyon elektriği ve kaçak akımlardan kaynaklanan tehlikeler, iletken teçhizat parçalarında tutuşma yaratabilecek örneğin tehlikeli korozyona, yüzeylerin aşırı ısınmasına ya da kıvılcımlara yol açabilecek endüksiyon elektriği ve kaçak akımlar önlenmelidir.

Patlamaların etkilerinin azaltılması

Birçok durumda tehlikeli ortamı ve belli olan ateşleme kaynaklarını engellemek mümkün değildir. O zaman önlemler kabul edilebilir çapta bir patlamanın etkisini azaltmaya ve sınırlandırmaya yönelik alınmalıdır;

  • patlamaya dayanıklı tasarım
  • patlama rahatlaması
  • patlamayı bastırma
  • patlama yayılmasını ve tutuşmayı önlem

Patlamaya dayanıklı ekipman

İşyerinde kullanılan ekipmanlar- örneğin kaplar, kazanlar ve borular- bir patlama durumunda kopma ya da kırılma olmayacak şekilde inşa edilmelidir. İşletmedeki ekipmanların mevcut basınçlarının, normal ortam basıncından farklı olup olmadığı da göz önünde tutulmalıdır

Genelde, patlamaya dayanıklı tasarımlar ikiye ayrılır

  1. maksimum patlama basıncına göre yapılanlar
  2. patlama rahatlaması veya bastırılmasına uygun, azaltılmış patlama basıncına göre yapılanlar

Kullanılacak ekipmanların Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmeliğine (ATEX) uygun olması gerekir.

Patlamaya dayanıklı tasarım

  • Teçhizat ve koruyucu sistemler, öngörülen ömürleri boyunca emniyetli bir şekilde çalıştırılabilmesi için, patlamaya karşı koruma teknolojisi dikkate alınarak tasarlanmalı ve imal edilmelidir.
  • Teçhizata ve koruyucu sistemlere dâhil edilecek ya da teçhizatta yedek parça olarak kullanılacak parçalar patlamaya karşı koruma amacı doğrultusunda emniyetli çalışacak şekilde tasarlanmalı ve imal edilmeli, üreticinin talimatlarına uygun olarak monte edilmelidir.
  • Yanıcı gaz ya da toz yayabilecek teçhizatlar mümkünse yalnızca mahfazalı yapıda olmalıdır. Malzemelerin koyulduğu ya da alındığı noktalar mümkün olduğunca, doldurma ya da boşaltma sırasında yanıcı malzeme kaçaklarını sınırlayacak şekilde tasarlanmalı ve teçhiz edilmelidir.
  • Aşırı ısınmadan kaynaklanan tehlikeler, örneğin, dönen ya da temas halindeki malzeme ya da parçalar arasındaki sürtünme ya da çarpmadan kaynaklanan aşırı ısınma, mümkünse tasarım aşamasında önlenmelidir.
  • Basınç dengeleme (kompanzasyon) işlemlerinde kullanılan ekipman ve koruyucu sistemler, tutuşmaya yol açabilecek şok dalgaları ya da baskılar oluşturmayacak şekilde tasarlanmalı ya da dahili ölçü, kumanda ve regülasyon cihazları ile donatılmalıdır.

Patlama rahatlaması

En geniş bakış açısıyla “patlama rahatlaması”, başlangıçta kapalı olan işletmede patlama esnasında patlamanın bir dereceye kadar yayılmasına müsaade edilmesini ifade eder ve bu şekildeki güvenli bir havalandırmaya yardım eden araçların hepsini kapsar.

Patlamanın yayılmasını önleme

İşletmenin bir bölümünde meydana gelen patlama işletmenin her bölümüne yayılıyorsa orada ciddi patlamalara sebep olabilir. Bağlantı noktaları ve borularda yayılmanın patlamayı hızlandırmasıyla patlamanın etkileri şiddetlenebilir. Domino etkisi olarak adlandırılabilen bu durumda, artan patlama basıncı, normal şartlar altındaki maksimum patlama basıncından da büyük olabilir ve işletme ekipmanları patlama basıncına dayanıklı yapılsalar bile ciddi hasar görebilir. Bu yüzden işletmenin bir patlama halinde, patlamanın yayılmasına neden olacak bölümlerinde, domino etkisini önlemek için gerekli önlemler alınmalıdır.

Patlamanın yayılmasını önlemek için;

  • çabuk harekete geçen mekanik izolasyon
  • dar ağızlı alev söndürücü,
  • alev tutucu
  • sızdırmaz kapaklar
  • döner vanalar, kullanılabilir

Patlama tehlikesine neden olabilecek parlayıcı gazlar, buharlar, sisler veya yanıcı tozların isteyerek veya istemeyerek ortaya çıkması halinde, bunların güvenli bir yere uygun şekilde yönlendirilmesi veya uzaklaştırılması sağlanacak, bunun yapılması pratik olarak mümkün değilse yayılmalarını önleyecek başka uygun önlemler alınacaktır.

Patlayıcı Ortam Ölçümleri

Bir maddenin yanabilmesi için hava ile belirli oranda karışması gerekir. Bu oran her bir yanıcı madde için farklıdır ve bir alt ve üst sınır değeri içinde yani bir değer aralığı biçiminde ifade edilir.

Bir yanıcı maddenin hava içinde patlayabileceği en alt sınıra APS(Alt Patlama Sınırı) (LEL-Lower Explosion Limit) ve hacim içinde patlama özelliğini sürdürebileceği en üst sınıra ise ÜPS( Üst Patlama Sınırı) (UEL- Upper Explosion Limit) adı verilir. Literatürde bu tanımlar yanıcılık içinde kullanılır ve Alt Yanma Sınırı (LFL) ile Üst Yanma Sınırı (UFL) olarak tanımlanır. Değer ve kavram olarak bir farklılık içermediği için LEL ve UEL daha yaygın kullanım alanı bulmaktadır.

Bazı kimyasalların alt ve üst patlama değerleri

Madde Alt Patlama Sınırı (LEL) % Üst Patlama Sınırı (UEL) %
Amonyak 16 25
Aseton 2,6 12,8
Asetilen 3 82
Benzin 1,3 7,1
Hekzan 1,1 7,5
Hidrojen Sülfür 4 44
Karbonmonoksit 12,5 74
LPG 2 9
Metan 5 15
Metil Alkol 7,3 36

 

Patlamadan Korunmak İçin Alınacak İdari Önlemler

Eğer bir işyerinde potansiyel patlama riski varsa, bu çalışma organizasyonel düzenlemelere ihtiyaç olup olmadığı değerlendirilmelidir. Organizasyonel önlemler, patlamadan korunmanın sağlaması için teknik önlemlerin tek başına kâfi gelmediği işyerlerinde almak gerekir. Pratikte, çalışma ortamı teknik ve organizasyonel önlemlerinin kombinasyonu ile güvenli hale getirilebilir.

Organizasyonel önlemler, düzenli bir çalışma prosedürlerini içerir. Böylece, bir patlama esnasında çalışanlar zarar görmemelidir. Düzenlemeler teknik önlemlerin işlediğinden emin olmak için yapılan inceleme, bakım ve onarımla belirlenir. Organizasyonel önlemlerde çalışma prosedürü ve patlamadan korunma önlemleri arasındaki muhtemel etkileşimde göz önünde tutulmalıdır. Bu birleşmiş patlamadan korunma önlemleri çalışanlara, onların sağlığını ve güvenliğini tehlikeye atmaksızın işlerini yapabilecekleri ortamı temin etmelidir.

Alınabilecek İdari Önlemler;

  • Patlamadan korunma dokümanıyla belirtilen yerlerde yazılı işletme talimatları oluşturulmalı
  • Çalışanlar patlamadan korunma hususunda eğitilmeli
  • Çalışanların yeteri kadar ehliyetli olduklarından emin olunmalı
  • Patlamadan korunma dokümanıyla belirtilen tehlikeli işlerde çalışma izni sistemi (permit-to-work system) uygulanmalı
  • Bakım yapılmalı
  • İnceleme ve teftiş yapılmalı
  • Gerekli yerlerde tehlikeli alanlar işaretlenmeli

İşletme talimatları

İşletme talimatları işveren tarafından çalışanlara yazılı olarak verilen işyerinde uyulması gereken davranış kurallarını içeren ve bağlayıcılığı olan dokümanlardır. İşletme talimatları işveren veya bu görevi yapmak için tayin edilen ehil bir şahıs tarafından yapılır. İşletme talimatlarının konuları arasında işyerinde patlayıcı ortam riskinin nerede olacağı, patlama riski tehlikesinin mevcudiyeti, nerede hareketli çalışma teçhizatının kullanılacağı, özel kişisel koruyucu donanımın giyilip giyilmeyeceği vb. konular yer alır

Çalışan ehliyeti

Her bir işyerinde, kendisine tahsis edilen patlamadan korunma görevlerini yerine getirebilecek gerekli tecrübe ve eğitime sahip yeteri kadar çalışan bulunmalıdır.

Çalışanların eğitimi

Patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda yeterli ve uygun eğitim sağlanmalıdır. Bu eğitim patlama tehlikesinin nasıl meydana çıkacağı ve işyerinin hangi bölümlerinde mevcut olduğunu içermelidir. Çalışanlar aşağıdaki durumlarda eğitim almak zorundadır;

  • işe başlamadan önce,
  • çalışma yeri veya iş değişikliğinde,
  • iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması durumunda

Çalışanların eğitimleri, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanır. Ayrıca eğitim tamamlandığında, ne öğrenildiği de kontrol edilmelidir

Çalışma izni sistemi (permit-to-work system)

Eğer işletmede yapılacak herhangi bir çalışmanın, tehlikeli bölgede veya yakınında bir patlamaya sebep olma ihtimali varsa, işletmede bu çalışmayı yerine getirmek için o çalışmayı yapacak kişiye yetki verilmesi gerekir. Bu birbirini etkileyen tehlikeye sebep olacak başka çalışmalara da uygulanır. Çalışma izni sistemi böyle durumlarda en kullanışlı sistemdir. Bu bütün ifadeleri kapsayan bir çalışma izni sistemi formuyla uygulanabilir.

Bir çalışma izni formu asgari;

  • çalışmanın tam olarak nerede yapıldığını;
  • üstlenilen çalışmanın açık tanımı,
  • tehlikenin tanımlanması,
  • gerekli tedbirler, bu tedbirleri üstlenen şahsın bu tedbirleri aldığını gösteren imzalı belge,
  • kişisel koruyucu donanım ihtiyaçları,
  • çalışmanın ne zaman başladığı ve ne zaman bitmesi beklendiği,
  • kabul, onayın bilinmesi,
  • çalışma boyunca anormal durumların rapor edilmesi, detaylarını içermelidir.

Bu çalışma bittiğinde işletmede güvenliğin devam edip etmediği kontrol edilmelidir.

Bakım ve onarım

Tehlikeli bölgelerdeki teçhizatın güvenliği için düzenli bakım gerekmektedir. Bakımı ve onarımı yapan personel patlamaya karşı koruma uzmanının rehberliği altında çalışmalı ve dikkate değer tehlikelerle ilgili bilgilendirilmelidir. Herhangi bir değişiklik ya da onarım yapılmadan önce çalışma esnasında patlama tehlikesinin olmadığı tespit edilmelidir. Bunun için normal olarak resmi yazılı izin belgesi şirket yönetiminden alınmalıdır. Çalışmanın tamamlanmasından sonra hangi işin yapıldığı kaydedilmeli ve tüm ilgili düzenlemenin incelenmiş olduğu doğrulanmalıdır.

Yetkin bir uzman patlamaya karşı koruma üzerinde olumsuz etkiye sahip olabilen kapsamlı değişiklikleri kontrol etmelidir. Eğer ilgilenilen cihazın üreticisi değişiklikleri yapmışsa bahsedilen durum gerekli değildir. Parçaları veya tamamen birleştirilmiş cihazları değiştirirken, patlamaya karşı korumalı cihazla ilgili karakteristik veriler not edilmelidir. Sadece üreticiden gelen orijinal parçalar kullanılmalıdır.

Denetleme ve kontrol

Bir işyerinde tehlikeli patlayıcı ortam oluşabilecek yerler kullanılmadan önce, patlamayla ilgili bütün güvenlik önlemleri kontrol edilip onaylanmalıdır. İşletmede etkili patlamadan korunma önlemleri alındığı düzenli aralıklarla kontrol edilmelidir. Bu kontrollerin sıklığı alınan önlemin tipine bağlıdır. Bütün bu kontroller yalnızca ehliyetli kişiler tarafından yapılmalıdır. Ehliyetli kişiler aldıkları profesyonel eğitim, tecrübe ve güncel profesyonel faaliyetlerin sonucu olarak patlamadan korunma hususunda ayrıntılı bilgiye sahip kişilerdir.

 

Sonuç

İşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için patlamadan korunma önlemlerini uygulamak gerekir. “Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı gaz, toz ve buhar” ile çalışmak veya bu maddeleri işlemek zorunda olan iş yerlerinde alınması gereken ilk ve en önemli tedbir, patlayıcı ortam oluşmasını önlemektir. Bu konuda meslek kuruluşlarının tavsiyeleri olduğu gibi “iş sağlığı ve güvenliği” ile ilgili mevzuatın zorlayıcı yaptırım şartları da mevcuttur. Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek için alınan tedbirler iki bölümde incelenmekte olup en öncelikli ve en önemli olanı “Birincil Tedbirler”dir

Birincil önlemler alınamıyor veya bu önlemlere rağmen patlayıcı ortam ihtimali halen mevcut ise, ikincil önlemlere başvurulur yani tehlikeli patlayıcı ortamların ateşlenmesini engellemek gerekir. Bu iki yolda mümkün olmuyorsa patlamaların etkisini azaltıcı önlemler alınmalıdır. Bu koruyucu önlemleri almanın birbiriyle bağlantılı birçok aşaması vardır (örneğin tasarım, uygun teçhizat ve kişisel koruyucu donanım kullanımı, vb.).

Patlamadan korunma önlemleri sadece maddi birtakım tedbirlerin alınmasıyla etkili olması beklenemez. Bu koruyucu önlemlerin etkili olabilmesi için işveren ve çalışanların sorumluluklarını tam manasıyla yerine getirmesi ve sorumluluk bilincinin gelişmesi içinde patlamadan korunma önlemleriyle ilgili hem işverenin hem de çalışanların periyodik aralıklarla eğitim alması gerekir.

 

Yazının tüm hakları www.nedenisguvenligi.com‘a ve yazara aittir. Telif hakları kanunu gereğince kopyalanamaz ve/veya farklı bir yerde kullanılamaz. Ancak alıntı yapıldığında link ve adres verilmek zorundadır.

 

Kaynaklar;

Arme İstisnai Eğitim ve Danışmanlık Hiz. Ltd. Şti.“Sınırlandırılmış alanlarda güvenli çalışma” Önlem dergisi 2008; 3: 47-51.
European Commission Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities Unit D.4, “Non-binding guide to good practice for implementing Directive 1999/92/EC “ATEX” (explosive atmospheres)”,
Sarı M. K., Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan Elektrik Aygıtları ve Patlayıcı Ortamlar Hakkında Genel Bilgi. E.M.O

Neden İş Güvenliği Dokümanları

OSGB Web Tasarımları

İlgili Yayınlar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Araç çubuğuna atla