Uzman Bartın’ın Amasra ilçesinde Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ait maden ocağında 14 Ekim Cuma günü saat 18:10 sularında grizu patlaması yaşandı. Patlamada 41 madenci hayatını kaybetti. Patlama, madendeki işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerini gündeme getirdi. Maden sahasındaki ‘İş Sağlığı Koruma (ATT) Personel Odası görüntülendi. Odada bir sedye, bir masa ve bir kanepenin yanı sıra steteskop ve ilaçlar olduğu görüldü. Ayrıca odada bir de lavabo bulunuyor.
Maden faciasındaki ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Koruma Odası’ böyle mi olmalı?
TTB İşçi Sağlığı ve İşyeri Hekimliği Komisyon üyesi Bülent Aslanhan, odaya ilişkin görüntüler üzerinden yaptığı yorumda şunları söyledi:
“Düzensiz bir personel odası görüntüsü ile sağlık hizmeti sunulan birim arasında ciddi farklar olduğu açıktır. İş yeri sağlık biriminde bulunması gereken en asgari yasal mevzuata uygun donanım -oksijen tüpü, acil durum seti, soğuk uygulama ve duş vs.- bulunmamaktadır. Eğer bu oda iş yeri sağlık hizmetlerinin sunulduğu oda ise durum gerçekten çok acıdır. Bu odanın mevcut hali bile, işletmenin iş sağlığı, iş güvenliği hizmetlerine bakışının ne kadar değersiz olduğunu gözler önüne sermektedir.”
ACİL DURUM
Aslanhan, madenlerdeki sağlık merkezlerinde bulunması gereken standartlara atıf yaparak, Amasra’daki madene ilişkin soruları ise şöyle açıkladı:
RİSK DEĞERLENDİRME
İş yeri sağlık birimi, çalışma ortamlarındaki mesleki sağlık risklerini değerlendirebilmek amacıyla risk değerlendirme çalışmalarına katılmakta mıdır? İş yeri sağlık birimi çalışanları, tehlike tanımlama ve risk değerlendirme konusunda ve risk değerlendirme yöntemleri konusunda eğitim alınmış mıdır? İşe ve kişiye özel riskler tanımlanıp sınıflandırılmış mıdır? Yazılı olarak sınırları belirlenmiş bir prosedür oluşturulmuş mudur?
MESLEKİ MARUZİYET DEĞERLENDİRMESİ YAPILDI MI?
Mesleki maruziyetlerin değerlendirilmesi, sınıflandırılması amacıyla ortam ölçümleri yapılmış mıdır? Sonuçlarına göre ne tür aksiyonlar alınmıştır? Sağlık personeli tarafından farklı iş-operasyon alanları, sağlık riskleri dikkate alınarak farklı periyodlarla ziyaret edilmekte midir? Saha ziyaret-inceleme planı bulunmakta mıdır? İş yeri sağlık birimine gelen şikayetlerle yapılan iş ve çalışma yerinin koşulları arasında ilişki kurulmasını kolaylaştıracak sistematik bir sınıflandırma, tanımlama kayıt düzeni kullanılmakta mıdır?
İŞE GİRİŞ VE PERİYODİK MUAYENELER
İşe, işçiye, alana göre planlanmış risk odaklı bir sağlık gözetim yapılanması mevcut mudur? İşe giriş muayenesi sırasında tüm çalışanlara standart olarak aynı test ve muayene protokolü aynı sıklıkta uygulanmakta mıdır? Tüm çalışanlara odyometri, spirometri, EKG, tam kan sayımı, bazı mikrobiyolojik ve biyokimyasal tetkikler yapılmakta ve akciğer grafisi çekilmekte midir? Periyodik olarak bu kontroller her yıl yapılmakta mıdır? İş yeri hekimi, iş değişikliği muayenesi yapmakta mıdır? Gerekli gördüğü işçiler için bir iş değişikliği prosedürü kullanmakta mıdır?
Yargıtay: Eğitimsiz işçinin ölümünden, işveren sorumlu
İŞ YERİ HİJYENİ
Yemekhaneler, duşlar, soyunma odaları, tuvaletler düzenli denetlenmekte midir? Gıda güvenliği ile ilgili olarak inceleme yapılmakta mıdır? Sistematik bir denetim belgesi var mıdır? Musluk sularının periyodik olarak bakteriyolojik ve kimyasal analiz sonuçları var mıdır? İşletme içinde sağlığı geliştirici bir faaliyet var mıdır? Kronik hastalıklara yönelik bir plan var mıdır?”
TTB VE TMMOB’DAN OLUŞAN BAĞIMSIZ HEYET İNCELEMELİ
Aslanhan, madende Türk Tabipleri Birliği ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği tarafından oluşturulacak bağımsız bir heyetin inceleme yapması, bilgi ve bulguların bu heyetle paylaşılması gerektiğini kaydederek, bu heyetin dikkate alacağı hususları şöyle sıraladı:
“İş yeri sağlık biriminin fiziksel, personel ve nitelik yönünden yeterliliğinin araştırılması.
İş yeri sağlık biriminin işletmedeki üretim süreçlerine ve ilgili diğer alanlara yönelik yapılandırılmış prosedür, talimat ve süreci tanımlayan diğer rehber dokümanlarının varlığının araştırılması ve uygunluğunun incelenmesi.
Yürütülen faaliyetlerin uygunluğunun yasal gereklilikler açısından değerlendirilmesi.
Bu faaliyetlerin iş yeri-madenin bünyesinde yayılımının ve etkinliğinin değerlendirilmesi.
Faaliyetlerinin gerçekleştirildiğinin ve etkinliğinin, örnekleme ile kayıtlar incelenerek doğrulanması.
Ölçüm, test ve benzeri yöntemlerin metot, ekipman ve periyot olarak uygunluklarının değerlendirilmesi.
Sahada örnekleme yöntemi ile çalışanlarla görüşerek, sağlık servisi hizmetlerinin yayılımının doğrulanması.
Veri ve trendlerin analiz edilmesi, süreçlerin sonuçlarının kullanımı ve düzeltici ve önleyici faaliyetlerin etkinliğinin incelenmesi.
Sağlık servisi faaliyetlerinin, yürütülen çalışmaların sonuçların ve düzeltici/önleyici faaliyetlerin diğer yönetim sistem ve süreçleri ile entegrasyonunun incelenmesi.”
BAKAN’IN İŞ YERİ HEKİMİNDEN BAHSETMEMESİ DİKKAT ÇEKMİŞTİ
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Bartın’daki maden faciası hakkında TBMM Genel Kurulu’nda önceki gün milletvekillerine bilgi vermişti. Bakan Dönmez, madendeki işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerinden bahsederken iş yeri hekimi hakkında bir değerlenmede bulunmaması dikkat çekmişti. Bakan Dönmez, şunları söylemişti:
“TTK’nin 2010’dan bu yana yaptığı 677 milyon liralık yatırımın yüzde 33’ü iş güvenliğine ayrılmıştır. TTK’nin 5 müessesinden en küçüğü olan Amasra müessesine ise aynı yıllar arasında 77 milyon liralık yatırım yapılmıştır. Bu da yüzde 40’a tekabül etmektedir. İlgili yönetmeliğe göre her 250 çalışana bir iş sağlığı ve güvenliği uzmanı görevlendirilmesi zorunluyken TTK Amasra müessesemizde 580 çalışanımıza 16 iş sağlığı ve güvenliği uzmanı görevlendirilmiştir. Başka bir ifade ile her 37 madencimize bir iş sağlığı ve güvenliği uzmanı düşmektedir. İş sağlığı ve güvenliği mevzuatı marifetiyle çalışma alanlarındaki bütün iş ve işlem basamaklarının risklerinin iş güvenliği uzmanlarınca değerlendirilmesi zorunluluğu getirilmiştir ve bu kurumda çalışmalar da bu düzenlemelere göre yapılmaktadır.”
