Neden İş Güvenliği Logo
İş Sağlığı ve Güvenliği
Cumhuriyet 100 Yaşında

Sentetik Liflere Bağlı Hastalıklar

Sentetik Liflere Bağlı Hastalıklar
Tamircin Burada

Sentetik Liflere Bağlı Hastalıklar, SML’lere kısa süreli maruziyet cild, göz ve solunum yollarında irritasyona neden olur.Uzun lifler tekstil ve dayanıklı plastik üretiminde kullanılırlar. Liflerin çok azı alveollere erişir. Yalıtım yünü lifleri alveollere erişebilecek çaptadır.

Asbest’in insan sağlığı üzerine ciddi etkilerinin olduğunun anlaşılmasından sonra, bunun yerini alabilecek ancak zararlı olmayacak yeni alternatiflere yönelim oluşmuştur. Bu amaçla kaya, cüruf, kaolin ve camdan köken alan amorf silikatlar sentetik olarak işlenip mineral lifler elde edilmiştir. İnsan yapımı sentetik lifler cam elyafı (Man-Made Vitreous Fibers-MMVF) veya insan yapımı mineral lifler (Man Made Mineral Fibers-MMMF) olarak isimlendirilmektedir.

Bugün için sanayide 35 bin değişik alandaki izolasyon işlemlerinde kullanılmaktadır. İnsan yapımı denilmekle birlikte bu mineraller de doğal kristalin inorganik bileşiklerinden oluşmaktadır. Sentetik mineral lifler (SML), curuf, kaya, cam, kil gibi temel hammaddelerin 1000 – 1500 °C’de ısıtılarak eritilmesiyle oluşturulur. Üç farklı lifleştirme yöntemi kullanılmaktadır; mekanik, sıcak gazlarla püskürtme ve santrifüj. Bazen bu yöntemler birlikte kullanılırlar. Oluşan lifler 4 gruba ayrılır; uzun flamanlar, yalıtım yünü, refraktör lifleri ve özel amaçlı lifler. Bunların temel hammaddeleri ve son ürünün lif çapı aşağıdadır;

Sentetik mineral lifler

SML Hammadde Lif Çapı
Uzun flaman Cam 6 – 15 µm
Yalıtım yünü (mineral yün) Kaya ve curuf 2 – 9 µm
Refraktör lif (seramik lifi),
Kaolin kili, alüminyum, silikon, ve diğer metal oksitleri, silikon karbit veya nitrit
1.2 – 3.5 µm
Özel amaçlı lifler Cam 0.1 – 3 µm

Sentetik Liflere Bağlı Hastalıklar

Uzun lifler tekstil ve dayanıklı plastik üretiminde kullanılırlar. Liflerin çok azı alveollere erişir. Yalıtım yünü lifleri alveollere erişebilecek çaptadır.

SML’ler genellikle toz baskılamak amacıyla yapıştırıcı ve mineral yağları içerirler. Üretim sırasında da yan ürün olarak çeşitli hava kirliliği etkenleri oluşur (Aşağıdaki tabloya bakınız)

Sentetik mineral liflerin üretimi sırasındaki hava kirlilikleri

Bağlayıcılar Toz baskılayıcılar
·         Fenol formaldehit reçinesi ·         Mineral yağlar
·         Üre formaldehit reçinesi ·         Polipropilen glikol
·         Melamin formaldehit reçinesi
·         Polivinil asetat
Ortamdaki diğer hava kirliliği etkenleri
·         Vinsol reçinesi
·         Asbest

·         Arsenik

·         Krom (insolubl)

·         Benzen-solubl organikler

·         Formaldehit

·         Silika

·         Kriztobalit

·         Üre
·         Silikonlar
·         Boyalar
·         Amonyum sülfat
·         Amonyum hidroksit
·         Nişasta
·         Karbon pigmenti
·         Epoksi reçinesi
·         Psödo-epoksi reçinesi
·         Bitümenler

İşlemler sonucu bunlar mineral yapısını kaybedip vitröz-camlaştırılmış bir yapıya dönüşürler. İnsan yapımı elyaflar genel olarak oluştukları ham maddenin tipine göre 3 ana grupta toplanmıştır. Bu liflerin genel bir sınıflaması aşağıdadır;

İnsan yapımı liflerin sınıflaması

Fibröz cam(fiberglas)                Mineral elyaf Seramik lifler
Cam elyaf

Özel amaçlı cam lifler

İnce lifler

Cüruf elyafı Sert-kaya-elyafı Dayanıklı seramik lifler Seramik tekstil lifleri


Web Tasarımı

SML yalıtım malzemeleri iki şekilde bulunur;

  1. Bağlı olanlar; bir yapıştırıcı veya çimentoyla birleştirilip, şekillendirilmiş olan
  2. Serbest olanlar; paket halinde, gevşek, yapıştırıcı veya çimentoyla uygulama öncesi muamele edilen

Cam elyafdaki esas element silikon dioksittir, bununla beraber alüminyum oksit, titanyum dioksit, çinko, magnezyum, lityum, baryum, kalsiyum gibi minerallerin değişik miktarlardaki ara oksit bileşikleri de bulunmaktadır. Bu karışım değişik miktarlarda alkali veya borik oksitle de karıştırılıp işlenerek lifsel yapıya dönüştürülmektedir. Malzeme daha çok ısı yalıtımında kullanılmaktadır. Ses yalıtımı için akustik panel ve boruların yapımında da kullanılmaktadır. Kullanılan liflerin çapı 1-10 mikron arasında değişmektedir. Lifler ne kadar ince ise yalıtım işlemlerinde o kadar etkin olabilmektedir. Bu nedenle 1 mikrondan daha ince lifsel elyaf uçaklardaki ses yalıtımı, hassas filtrelerin imalatı ve özellikli kağıt imalatında kullanılmak için üretilmektedir. İnsan yapımı liflerin günümüzde girmediği sanayi yok gibidir: petrokimya sanayi, seramik, oromotiv, kağıt, uzay sanayi, silah, vb. Dünyadaki yıllık üretim ve tüketimi milyon tonlarla ifade edilebilir.

SML’li malzemenin kullanımı sırasında liflerin açığa çıkması üç faktörle ilişkilidir;

  1. Ürüne uygulanan kesme, bükme gibi kuvvetler
  2. Ürün içeriğinde solunabilir lif oranı
  3. Ürün içeriğindeki kaplama, dolgu ve bağlayıcı malzemelerin oranı

İSG Karikatürleri

Evet için sağa, hayır için sola kaydırın.

Madencilik Sektörü Meslek Hastalıkları
1/36
Kısa Çalışmadan Yararlanma Şartları
2/36
İş Kanununa Göre Çalışanların Yükümlülükleri
3/36
Atık Yönetimi Yönetmeliği
4/36
İş Kazalarının Nedenleri!
5/36
İş Güvenliği Kültürü
6/36
Emeğin Kutsallığına İhanet Etmeyin!
7/36
Mesleki Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin Tebliğ-2016-1
8/36
Neden Güvenlik Kültürü?
9/36
Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği
10/36
İş Sağlığı ve Güvenliği Karikatürleri
11/36
3 Adımda İş Kazalarını Önleyin
12/36
1542 Kişinin Katili Kim?
13/36
İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Hukuki Dayanağı
14/36
Kütahya İş Sağlığı ve Güvenliği Analizi
15/36
Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği
16/36
İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Yönetmeliği
17/36
İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Etkileri
18/36
Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Yönetmeliği
19/36
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Temel İlkesi
20/36
OSGB ve Eğitim Kurumu Belge Ücretleri-2020
21/36
Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik
22/36
Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliği
23/36
İş Sağlığı ve Güvenliği Karikatürleri
24/36
Gemi Adamlarının İkamet Yerleri, Sağlık ve İaşelerine Dair Yönetmelik
25/36
İş Güvenliği Uzmanlığı Çıkmış Sorular B-Sınıfı
26/36
Gürültülü Ortamlarda Çalışma Süreleri
27/36
İSG Yarışması Çıkmış Sorular
28/36
İş Güvenliği Uzmanları ve İşyeri Hekimlerinin Süreleri Nasıl Belirlenir?
29/36
İş Kazalarının Nedenleri
30/36
İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları
31/36
2019 Aralık Ayında En Çok Okunanlar
32/36
Gürültüyü Azaltma Yöntemleri
33/36
İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerinin Geliştirilmesi
34/36
İş Güvenliğinde Güvenlik Kültürü
35/36
B Sınıfı İSG Uzmanı Sınava Hazırlık
36/36

Sonuçlar

Madencilik Sektörü Meslek Hastalıkları 1
23 26
Kısa Çalışmadan Yararlanma Şartları 2
21 28
İş Kanununa Göre Çalışanların Yükümlülükleri 3
21 28
Atık Yönetimi Yönetmeliği 4
21 28
İş Kazalarının Nedenleri! 5
26 23
İş Güvenliği Kültürü 6
19 30
Emeğin Kutsallığına İhanet Etmeyin! 7
25 24
Mesleki Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin Tebliğ-2016-1 8
22 27
Neden Güvenlik Kültürü? 9
23 26
Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği 10
22 27
İş Sağlığı ve Güvenliği Karikatürleri 11
24 25
3 Adımda İş Kazalarını Önleyin 12
19 30
1542 Kişinin Katili Kim? 13
23 26
İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Hukuki Dayanağı 14
22 27
Kütahya İş Sağlığı ve Güvenliği Analizi 15
16 33
Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği 16
22 27
İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Yönetmeliği 17
23 26
İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Etkileri 18
23 26
Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Yönetmeliği 19
22 27
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Temel İlkesi 20
22 27
OSGB ve Eğitim Kurumu Belge Ücretleri-2020 21
21 28
Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik 22
26 23
Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliği 23
22 27
İş Sağlığı ve Güvenliği Karikatürleri 24
21 28
Gemi Adamlarının İkamet Yerleri, Sağlık ve İaşelerine Dair Yönetmelik 25
22 27
İş Güvenliği Uzmanlığı Çıkmış Sorular B-Sınıfı 26
22 27
Gürültülü Ortamlarda Çalışma Süreleri 27
24 25
İSG Yarışması Çıkmış Sorular 28
22 27
İş Güvenliği Uzmanları ve İşyeri Hekimlerinin Süreleri Nasıl Belirlenir? 29
24 25
İş Kazalarının Nedenleri 30
22 27
İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları 31
24 25
2019 Aralık Ayında En Çok Okunanlar 32
25 24
Gürültüyü Azaltma Yöntemleri 33
23 26
İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerinin Geliştirilmesi 34
24 25
İş Güvenliğinde Güvenlik Kültürü 35
20 29
B Sınıfı İSG Uzmanı Sınava Hazırlık 36
24 25

Sentetik Lif Etkileri

Sentetik mineral lifleri asbest gibi doğal silikatlardan ayıran en önemli özellik; travmatize olduklarında uzunlamasına değil, transvers olarak kırılmalarıdır. Sentetik liflerin asbestten daha az toksik olmaları, bu özellikleriyle açıklanabilir. Ancak yoğun kullanımları akciğer dokusunda daha fazla birikip asbeste benzer patolojilere yol açmalarına neden olabilir. Toksisitenin belirleyenleri; liflerin boyu ve çapı, hedef organa ulaşabilirlik miktarları ve kalabilirlik süreleridir. Çap sabit kalmak koşuluyla, boy uzadıkça alveoler birikim artar. Çapı ve dokuda kalma süresi benzer olan liflerin fibrojenik etkileri de benzerdir. Yüzey elektrik yükü ve kimyasal bileşimin de patogenezde rolü vardır. Akciğerde en uzun süre kalabilen lifler özel imalatlı cam elyaflar, dayanıklı seramik lifleridir. Alveollere erişen 10 µm’dan uzun lifler alveoler makrofajlar tarafından çevrilir ve fagosite edilirler. Bunlar birleşerek çok çekirdekli dev hücreleri oluştururlar. Bir kısmı ölür ve açığa çıkan lifler yeni makrofajlar tarafından fagosite edilirler. Süreç kollajen ve retikülin depolanmasına neden olur. Parankimal makrofajlara da taşınan lifler, interstisiyel fibroblastları aktive ederek fibrotik gidişin öncüsü olan kollajen artımına neden olurlar. Reaktif oksijen metabolitlerinin salınımının da sitotoksisitede rolü vardır.

Meslek Hastalıkları

Klinik Değerlendirme

SML’lere kısa süreli maruziyet cild, göz ve solunum yollarında irritasyona neden olur.

Cild: 4.5 – 5 µm çapındaki cam yünü ve taş yünü lifleri cilde mekanik irritasyon yaparak ince, nokta şeklinde, kaşıntılı eriteme neden olur. Kısa cam lifleri cilde saplanarak geçici kaşıntıdan ağrılı yanmaya kadar değişen etkilere neden olabilir. Cildin primer lezyonu papülovezikül ve ödemdir. Bunu sekonder bakteriyel enfeksiyonlar izler. Duyarlı bireylerde ürtiker görülebilir. Maruziyet devam ettikçe bunlar kaybolur. Özellikle ilk temasla birlikte ciltte dermatit bulgusu olmadan çok rahatsız edici, dinmeyen kaşıntılar görülmektedir. Maruziyetin devam etmesiyle bu kaşıntılar birkaç hafta içinde kendiliğinden düzelebilmektedir.

Göz irritasyonu; medial konjunktivada mikroepitel değişikliklerine ve bazı olgularda konjuntival sıvıda nötrofil artışına neden olur.

Solunum yolu etkileri akut ÜSY irritasyonundan bronşektazi, pnömoni, kronik bronşit ve astıma kadar değişebilir. SML üretiminde çalışan sigara içicilerin ACG’lerinde düşük yoğunlukta küçük opasiteler gösterilmiştir. Maruziyeti olan kişilerde kontrol grubuna göre SFT’de obstruktif değişiklik prevalansının daha yüksek olduğu bildirilmiştir. 20 yıl ve üzerinde maruziyeti olan olguların %11-21’inde plevral değişiklikler saptanmıştır. Deneysel hayvan çalışmalarında ise maruziyet yoğunluğuna bağlı olmak üzere plevral değişiklikler, parankimal fibrosis ve malign değişikliklerin oluştuğu gösterilmiştir.

Kanser: Beraberinde asbest maruziyeti olmadıkça mezotelyomaya yol açtığını gösteren bir bulguya rastlanmamıştır. Eski teknoloji kullanan, maruziyetin fazla ve uzun süreli olduğu olgularda akciğer kanseri gelişme riskinin arttığı bildirilmiştir (IARC, Grup IIB) Farenks, larenks, ağız boşluğu ve mesane kanserinin arttığına dair kuşkular da vardır.

Tanı

Akut etkiler semptom ve bulgularla meslek öyküsünün birleştirilmesiyle tanıya götürür. Kanser tanısının meslekle ilişkilendirilmesi zordur.

Meslek öyküsü

Birincil maruziyet üretimde, ikincil maruziyet endüstride kullanımında olur. İnşaat, otomotiv ve uçak sanayii, gemi yapım ve tamiri, izolasyon işleri, çimento üretimi, bina bakım ve yıkımı sırasında olur karşılaşılır. SML’nin kullanıldığı yüzlerce iş kolu olduğu bilinmektedir.

Semptom ve bulgular

Ciltte kaşıntı ve döküntüler, gözlerde sulanma, yanma, öksürük, burun akıntısı, kronik solunum etkilenmesinde nefes darlığı ve hırıltılı solunum görülebilir.

Fizik Muayene

Akut etkilenmede cild bulguları, kronik etkilenmede solunum sistemi bulguları ön plandadır. Bu iki sistemin muayenesi önceliklenmelidir.

Tanısal Testler

ACG; Başlıca alt akciğer alanlarında düşük yoğunlukta, daha çok çizgisel tipte küçük opasiteler izlenebilir. Daha çok “s” ve “u” tipindedir. Pevral bulguları eşlik etmesi, asbest maruziyetiyle birlikteliği akla getirmelidir.

YRBT; ACG’den daha duyarlıdır.

SFT; İnterstisiyel etkilenmelerde restriktif, KOAH ve astım varlığında obstrüktif, sıklıkla da mikst tipte fonksiyonel bozulma görülebilir. Obstrüksiyon, genellikle sigara içimiyle birliktedir.

Ayırıcı Tanı

  • Dermatit nedenleri
  • ÜSY irritasyonu nedenleri
  • KOAH, Astım nedenleri
  • İnterstisiyel akciğer hastalıkları
  • Diğer pnömokonyozlar, özellikle asbestozis

Tedavi

  • Spesifik tedavi
  • Kanser, bilinen yöntemlerle tedavi Uygun merkeze yönlendirilmelidir.
  • Semptomatik olgularda endikasyon varsa semptomatik tedavi uygulanır

Komplikasyonlar

  • Maligniteler

Prognoz

Prognozun başlıca belirleyicileri; radyolojik parankimal plevral fibrozis, efor dispnesi ve kanser gelişimidir. Cild bulguları reversibldir.

Duyarlılık

Geçirilmiş fonksiyonel ve anatomik defekt bırakmış solunumsal patolojisi olanlar ve sigara içenlerin daha yüksek duyarlılıkta olması beklenmelidir.

Önleme

Birincil korunma önlemleri ile liflerin ortama saçılmasının önlenmesi ve uygun tipteki maskeler, gözlükler, uzun kollu giysiler, eldivenlerle bu reaksiyonların önlenebildiği gösterilmiştir. İşyerinin düzenli gözetimi ile önlemlerin yeterliliği izlenmelidir. Ortam yoğunluğunun 1 lif/ml altında tutulması hedeftir. Kapalı alanlarda yapılan sprey ve püskürtme işlemlerinde bu oran aşılır. Yapılan her bir işin ortama lif salınımı belirlenmelidir.

İşe giriş muayenesinde akciğer ve cild hastalıklarının varlığına, sigara kullanımına, geçmiş maruziyet öyküsüne özel dikkat gerekir. Hemogram, SFT, ACG eklenmelidir.

Yıllık düzenli kontrol muayeneleri yapılmalıdır. İşe giriş muayenesindeki gibidir. Kişi ve grup bulgularına dikkat edilmelidir.

OSGB Web Tasarımları

İlgili Yayınlar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Araç çubuğuna atla