Tarihe adını altın harflerle yazdıran 20 Türk kadın!

Tıp Doktoru Türkan Saylan:

• Cüzzam üzerine yaptığı araştırmalar ile ismini duyurdu.
• Kadınların eğitim hayatındaki yeri için düzenlediği sosyal girişimleri ile ölümsüzleşti.

Türkan Saylan, Türk tıp tarihinin en etkili doktorlarından ve araştırmacılarından birisidir. 1963 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde, Dermatoloji Kısmı Anabilim Kısmı Başkanlığı’nı yaptı. 1976 yılında cüzzam araştırmalarına başladı, 1986’da artık uluslararası bir kimliğe bürünmüş araştırmacı olarak, Hindistan’da Ghandi Ödülü’ne layık görüldü. Kadınların eğitim hayatındaki yerini ziyadesiyle önemseyen Saylan, bu mevzuda sosyal teşebbüslerde bulundu.

1989 yılında, Çağdaş Ömrü Destekleme Derneği’ni kurdu, uzun süre boyunca genel başkanlığını yürüttü. Türkan Saylan, 18 Mayıs 2009 yılında aramızdan ayrıldı.

Tıp Doktoru Hasret Türeci:

• Koronavirüs aşısını geliştiren BionTech’i eşi Uğur Şahin ile birlikte kurdu.
• Kanser aşısı ve tedavisi üzerine dünyanın sayılı araştırmalarını yürütüyor.

Kanser araştırmaları ve tedavileri üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan Hasret Türeci, 2018’de yaptığı çalışmalarla büyük gündem yarattı. Prof. Dr. Uğur Şahin ile birlikte Almanya’da yaptığı kanser tedavisine ilişkin çalışmaları, bütün bilim camiasına ilham kaynağı oldu.

1995 yılında Alman Hematoloji ve Onkoloji Derneği Vincenz Czerny Ödülü’ne layık görülen Türeci, gelecek yıllarda tıp bilimine çok kıymetli katkılarda bulunmaya devam edecek gibi görünüyor.

Doç. Dr. Burcu Özsoy Çiçek:

• Antarktika’ya giden ilk Türk kadın bilim insanı oldu.
• Araştırmaları Mars bahisli uzay çalışmalarına da ışık tutuyor.

İTÜ Kutup Araştırmaları Merkezi’nde görev yapan Özsoy, Antarktika’ya giden ilk Türk kadın bilim insanıdır. Aslında İstanbul Üniversitesi’nde harita mühendisliği üzerine eğitim alan Özsoy, 2001 yılında aynı üniversitenin Denizclik Fakültesi’nde araştırmacı olarak çalışmaya başladı. Özsoy 2006 yılında Antarktika’ya bilimsel araştırma yapmaya gitti.

Teksas Üniversitesi’nde aldığı eğitim sırasında Mars ve Antarktika gibi iki araştırma konusundan Antarktika’yı seçen Özsöy, bunu Mars’a gidemeyeceği için yaptığını söylüyor. Antarktika’daki araştırmaların bir kısmı, şartları Mars’ı andırdığı için uzay çalışmaları kapsamında yürütülüyor. Burcu Özsoy Çiçek, hala araştırmalarını İstanbul Teknik Üniversitesi bünyesinde sürdürüyor.

Fizikçi Engin Arık:

• Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi CERN’de Türk bilim insanlarının da çalışması için bir grup yönetti.
• Türkiye’nin toryum elementi açısından güçlü olduğunu savundu, bu elementin nükleer santrallerde kullanılması için çalıştı.

1948 yılında dünyaya gelen fizikçi Engin Arık, İstanbul Üniversitesi Fizik-Matematik Bölümü’nü bitirdi.

Sonrasında Pittsburgh Üniversitesi’nde yüksek lisans ve doktora eğitimini tamamlayan Arık, 1979’da Boğaziçi Üniversitesi’nde görev yapmak üzere Türkiye’ye geri döndü. Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) üyesi olan Arık, Türk fizikçilerin burada çalışma yapması için gerekli temelleri atan kişidir. Türkiye’nin toryum elementi açısından varlıklı olduğunu sürekli belirten Arık, bu element ile çalışan nükleer santrallerin kurulması için çalışmalar yürütüyordu. CERN’deki grubun kaptanı olan Engin Arık, 2007 yılında Isparta’da gerçekleşen uçak kazasında hayatını kaybeden pahalı bilim insanlarımız arasındaydı.

Eczacı ve Botanikçi Asuman Baytop:

• 8 farklı bitki tipi keşfetti, bu bitkilere ismi verildi.
• Türkiye’nin en kıymetli botanikçileri ve ecza bilimcileri arasında gösteriliyor.

Türkiye’nin en kıymetli bilim insanları arasında görülen Asuman Baytop’un ismi, keşfedilen 9 farklı bitki cinsine verilmiştir. 1920 yılında dünyaya gelen Baytop, mesleği boyunca 8 farklı cins bitki keşfetti. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbayumu kurucusu olan Baytop, mesleği boyunca 260’tan fazla bilimsel yayın kaleme aldı. Baytop’un babası Mustafa Kemal Atatürk’ün doktorlarından birisiydi.

İnşaat Yüksek Mühendisi ve Antropolog Ayten Aydın:

• Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü’nde 25 yıl görev yaptı.
• Türkiye kültürü ve evrimi üzerine çalışmalar da gerçekleştirdi.

 

Ayten Aydın, 1930 yılında Konya’da dünyaya gelen, yaşamının ilerleyen yıllarında ismini dünyaya duyuran değerlerimizden. Çocukluk devrinde İzmir’de büyüyen Aydın, üniversite eğitimi için İstanbul’a gitti. İTÜ’den yüksek inşaat mühendisi olarak mezun olan Aydın’ın uzmanlık alanı akarsuların düzenlenmesiydi. Emekliye ayrıldıktan sonra okuma azmini kaybetmeyen Aydın, antropoloji üzerine bir üniversite eğitimi daha aldı. Sonrasında biyolojik ve kültürel antropoloji, sosyoloji, tarih, sanat tarihi, ideoloji, müzik, tıp kültürü ve beşeri bilimler gibi çalışmalar yaptı, “Türkiye Halkının Kültürel Evrimi” isminde bir de kitap yazdı.

Arkeolog Jale İnan:

• Türkiye’nin ilk kadın arkeologu olarak ülkemizdeki arkeolojik çalışmalarının temelini attı.

• Antik Roma ve Bizans periyotlarına ışık tutan eserler yazdı.

Türkiye’nin ilk kadın arkeoloğu olan Jale İnan, ülkemizin ilk arkeologlarından olan Aziz Ogan’ın kızıydı. 1914 yılında İstanbul’da doğan İnan, devlet bursunu kazanarak Berlin ve Münih üniversitelerinde eğitim aldı. İstanbul Üniversitesi’ne dönüp çalışmalarını genişleten Jale İnan, ülkemizdeki pek çok arkeolojik hafriyat alanı ve müzenin hayata geçirilmesinde değerli bir rol oynadı. Yayınladığı kitaplarla Antik Roma ve Bizans üzerine nadir görülen eserler ortaya koyan İnan, Antalya’daki Side hafriyat alanını uzun yıllar boyunca yönetti.

Kimyager Remziye Hisar:

• Anadolu’da ve Bakü’de öğretmenlik yaptı, akabinde Nobel mükafatını alan ilk kadın Madam Curie’nin öğrencisi oldu.

• Curie’nin asistanlık teklifini reddedip Türkiye’ye döndü, İTÜ ve İÜ’de çalışmalar yaptı

1902 yılında Üsküp’te dünyaya gelen Remziye Hisar, genç cumhuriyetin kimya konusunda öncü bilim insanları arasında yer alır. Meşrutiyet’in ilanından sonra bir yarbay olan babası ve annesiyle birlikte İstanbul’a taşınan Hisar, eğitimine başladığı mekteb-i iptidaiyi (taş mektep) 3 yıllık eğitim süresine karşın 1 yılda tamamladı. Bu muvaffakiyetini gerçekleştirdiğinde şimdi 9 yaşındaydı. Kız Öğretmen Okulu’na devam eden Hisar, akabinde Darülfünun’a geçti. Buradaki eğitimine kimya kısmına kaydolarak devam etti.

Bir röportajında “Buluşlarda daima yabancı isimler görmek beni kahrediyordu. Fen alanında bir tek Türk ismi görememenin ezikliğini, bu kısımda başarılı olursam giderebilirim diye düşünüyordum” demişti. Azerbaycan’a giderek Bakü’deki bir lisede öğretmenlik yapmaya başlayan Hisar, burada evlendiği eşinden bir erkek çocuk sahibi oldu. Kurtuluş Savaşı yıllarında Adana’da öğretmen olarak çalışmaya devam etti. O çocuk, yıllar sonra Fizikçi Feza Gürsey olarak dünyaya ismini duyuracaktı. Cumhuriyetin ilanından sonra Paris’e, tedavi gören eşinin yanına giden Hisar, Sorbone Üniversitesi’nde kimya üzerine eğitim almaya devam etti.

Akabinde genç Cumhuriyetin Milli Eğitim Bakanlığı’ndan burs kazanarak Pasteur Enstitüsü’nde biyokimya eğitimi aldı. Remziye Hisar, 1933 yılında Türkiye’ye dönüp İstanbul Üniversitesi, İTÜ gibi kurumlarda fizik ve kimya üzerine dersler verdi. 1959 yılında profesör olup İTÜ Maden Mühendisliği Fakültesi Kimya Kürsüsü’ndeki çalışmalarına devam etti. Pek çok uluslararası ödül aldı, 1979 yılında emekli oldu. Nisan 1992’de oğlu Feza Gürsey’in vefatına dayanamayan Remziye Hisar, Haziran 1992’de ardında, herkesin örnek alması gereken bir miras bırakarak aramızdan ayrıldı.

Bilgisayar Mühendisi Ece Kamar:

• Harvard doktorası akabinde Microsoft Lisansüstü Araştırma Bursu’nu kazandı.

• Beyin-makine arayüz teknolojileri üzerine Microsoft’ta çalışmaya devam ediyor.

Son periyodun en başarılı Türk bilim insanlarından olan Ece Kamar, 1983 yılında İzmir’de dünyaya geldi. İzmir Fen Lisesi’inden mezun olup, Sabancı Üniversitesi’nden bilgisayar mühendisi olarak mezun oldu. Doktora eğitimi için Harvard Üniversitesi’ne giden Kamar, burada Robert L. Wallace ve Microsoft Lisansüstü Araştırma Bursu‘nu kazandı. Harvard’da beyin-makine arayüzleri algoritmaları üzerine odaklanan Kamar, şimdilerde Microsoft Araştırmaları bünyesinde araştırmacı olarak görev yapmaya devam ediyor. Şirketin gelecekteki insan-makine birlikteliğine yönelik siyasetlerini belirleyen bilim grubunda yer alıyor.

Microsoft eserlerinin kimilerinde Kamar’ın araştırmaları sonucunda alınmış patentler kullanılıyor.

Gökbilimci Hatice Nüzhet Gökdoğan:

Atatürk’ün silah arkadaşlarından Tümgeneral Mehmet Zihni Toydemir’in kızı olarak, 1910 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. 1928 yılında yatılı kız lisesinden mezun olup devlet bursunu kazanarak Fransa’da matematik ve fizik üzerine eğitim almaya gitti. 1932’de Lyon’da matematik, 1933 yılında Paris’te fizik eğitimi aldı, ülkesine döndü. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ndeki ilk doçent olarak atanan Nüzhet Gökdoğan, 1936’da İTÜ’nin ilk kadın akademisyeni oldu. Gökdoğan’ın İstanbul Üniversitesi’nde tamamladığı tez, üniversitede yapılan ilk tez olduğu için 1 numara ile kaydedilmiştir.

1948 yılında profesör olana dek astronomi alanında Türkiye’deki çalışmalarına devam etti. Türk Kadınlar Derneği ve Türk Matematik Derneği’ni kurdu. 1951’de ABD’nin Michigan kentine gitti, uluslararası gözlemevlerinde görev yaptı. Akabinde Türkiye’nin ilk kadın dekanı olarak İÜ Fen Fakültesi’ne atandı. Gökdoğan 2003 yılında aramızdan ayrıldı.

Gökbilimci Dilhan Eryurt:

• Güneş’in gitgide parlaklık ve ısı kaybettiğini kanıtlayan ilk bilim insanı oldu, bu keşfi Apollo görevlerine de katkı sağladı.
• NASA Goddart Araştırma Merkezi’nde çalıştı, 1973’te tüm tecrübesi ile ODTÜ’de görev yapmaya başladı.

 

1926’da İzmir’de dünyaya gelen Dilhan Eryurt, lise yıllarında matematiğe olan ilgisiyle İÜ Yüksek Matematik ve Astronomi kısmına gitti. Araştırmalarıyla Güneş’in ve öbür yıldızların tespitine yönelik değerli katkılarda bulundu. ABD Michigan’da yüksek lisans eğitimi alıp, doktorasını Türkiye’de tamamladı. 1959 yılında burs kazanarak Kanada’ya, akabinde ABD’ye gitti ve astronomi alanındaki çalışmalarını devam ettirdi. NASA’nın Goddard Araştırma Merkezi’nde görev yapmaya başlayan Eryurt, Güneş’in gitgide parlaklık ve ısı kaybettiğini kanıtlayan bilim insanıdır. Bu tespitiyle Ay’a düzenlenen insanlı seferlerin gidişatında değerli bir katkı sağladığı için Apollo Muvaffakiyet Ödülü’ne layık görüldü.

Akabinde yıldızların oluşumu üzerine çalışmalar yapmaya devam etti. NASA’dan 1973 yılında ayrıldıktan sonra tüm bilgi ve deneyimiyle ODTÜ’de görev yapmaya başladı. 1993 yılında emekli oldu. Dilhan Eryurt, 2012 yılında Ankara’da hayatını yitirdi.

Fizikçi Şenel Fatma Boydağ:

• Türk Hızlandırıcı Merkezi’nin dizaynında ve Test Laboratuvarı ekiplerinde görev yaptı.
• Türkiye’den hiç ayrılmadan yaptığı çalışmalar ismini dünyaya duyurmuştu.

1947’de dünyaya gelen Boydağ, İTÜ Fizik Bölümü’ndeki eğitimini tamamladıktan sonra, aynı kurumda yüksek lisans yaptı.

Yaptığı çalışmalar onun ismini ülke dışına zati çıkarmıştı. Yıldız Teknik Üniversitesi’nde plazma fiziği üzerine çalışmalar yürüttü. 30 Kasım 2007’de AtlasJet 4203 sefer sayılı uçak kazasında hayatını kaybetti. Aynı kazada aralarında çeşitli Türk bilim insanlarının da bulunduğu 57 kişi hayatını yitirmişti.

Genetikçi Profesör Yasemin Alanay:

Günümüz Türk tıbbının en başarılı simalarından olan Yasemin Alanay, çocukluk devrinde yaşanan genetik hastalıklar üzerine çalışmalar yürütüyor. 1996 yılında Hacettepe İngilizce Tıp Bölümü’nden mezun olan Alanay, ABD’de de çalışmalar yaptıktan sonra yurda döndü.

Çocukluk periyodunda kemik ve yüz gelişiminden sorumlu olan iki yeni gen tipini bilim literatürüne kazandırmayı başarmıştı.

Fizikçi ve Edebiyatçı Aslı Erdoğan:

• Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nde (CERN) görev yapan ilk Türki bilim insanlarından.
• Edebiyat mesleğinde ismini yazdığı hikaye, roman ve denemeler ile duyurdu.

Fizik alanındaki başarılı mesleğini doktora aşamasınayken, CERN’de görev almasına karşın yarıda bırakan Erdoğan, sonrasına edebiyata profesyonel bir biçimde giriş yaptı. Hikaye, roman, şiirsel yazı, deneme gibi alanlarda ülkemiz edebiyatına değerli eserler kazandırdı, çeşitli gazetelerde köşe müellifliği yaptı. Bilhassa Avrupa’da edebi kimliği ile ön plana çıkan Erdoğan’ın yapıtları çok sayıda dile çevrildi, çeşitli ödüllere layık görüldü.

1884 yılında dünyaya gelen Adıvar, ülkemiz edebiyatının en güçlü yapıtlarını veren ilk muharrirler arasında yer alır. Kendisi babasının baskısıyla Osmanlı’nın son yıllarında Üsküdar Amerikan Kız Koleji’nde eğitim görmeye başladı. Genç Halide, İngiliz ya da Amerikan kültürünü daha küçük yaşlarında tanımış olmanın avantajıyla Kurtuluş mücadelesinde büyük bir rol üstlenecekti. 1908 yılında kadın haklarına ilişkin yazılar yazıp yayımlamaya başladı. Gazetelerde yazmaya devam ederken, öğretmenlik ve müfettişlik görevlerini yürüttü. Balkan Savaşı’nda hastanelerde görev yaptı.

Adıvar’ın ismini Türkiye, 1919 yılında İstanbul Sultanahmet Meydanı’nda yaptığı protesto mitingiyle tanıdı. Adıvar, İzmir’in işgal edilmesine yönelik halkın harekete geçmesini sağlayan bu konuşmasıyla tarihin seyrini değiştiren simalar arasına ismini yazdırdı. Anadolu’daki Türk askerine silah takviyesi sağlayan örgütte yöneticilik yaptı, Milli Mücadele periyodunun öncüleri arasında yer aldı. 1919 yılında Wilson Prensipleri Cemiyeti’ni kuran kişiler arasına katıldı. Amerikan mandası üzerine bir tez yazıp Mustafa Kemal’e Sivas Kongresi hazırlıkları sırasında mektupla gönderdi. Adıvar’ın bu tezi reddedildi, zira ülkenin manda altına girmesini kolaylaştıracak bir yaklaşımı vardı.

Aradan geçen yıllar sonunda Milli Mücadele sona ermiş, genç cumhuriyetin ilk akademisyenlerinden birisi olmuş Halide Edip Adıvar, “Mustafa Kemal Paşa haklıymış” sözüyle, bir nevi yazdığı tezi çürütmüştür. Türkiye’ye dönmeden evvel Adıvar; Oxford, Yale, Illinois, Michigan, Cambridge ve Sarbone gibi üniversitelerde konferanslar düzenledi. Akabinde Hindistan’daki öteki öncü üniversiteler ile bir dizi konferanslar düzenledi. 1939 yılında Türkiye’ye dönüp İstanbul Üniversitesi’nde görev yapmaya başladı. Bir periyot milletvekilliği yapsa da sonradan araştırmacı olarak çalışmaya devam etti. 1964 yılında aramızdan ayrılan Adıvar, ülkemizin en çok satan edebi romanlarının yazarlarındandır