Elle Taşıma İşlerinde İş Güvenliği

Elle Taşıma İşlerinde İş Güvenliği bir yükü kaldırmak, tutmak, yere koymak, itmek, çekmek, taşımak veya hareket ettirmek… Bunların hepsi bu kategoriye girer.

Elle Yük Taşıma Tanımı

Elle yük taşıma bir ya da birden fazla çalışan tarafından yapılan işlemlerden herhangi biridir. Bir yükü kaldırmak, tutmak, yere koymak, itmek, çekmek, taşımak veya hareket ettirmek… Bunların hepsi bu kategoriye girmektedir.

Araçların, kutu veya sandıkların yüklenmesi ve boşaltılması; takım, alet ve malzemelerin bir yerden diğerine taşınması; fotokopi makinesine kağıt yüklenmesi veya yüksek bir raftan klasör alınması; bir hastanın yataktan kaldırılması ya da hastanın tekerlekli sandalyeye taşınması gibi hareketler iş hayatında görülen tipik elle taşıma faaliyetleridir. Benzer şekilde alışverişten sonra malzemelerin mutfağa taşınması; temizlik sırasında eşyaların ya da kovaların kaldırılması; bahçe düzenlemesi için el arabası ile malzeme taşınması ya da sadece kollarla bir çocuğun tutulması gibi faaliyetler de sosyal hayatta elle taşıma işinin gerçekleştirildiği durumlara örnek olarak verilebilir.

Yangın ve Yangın Sınıfları

Bu verilen örneklerden de anlaşılacağı üzere elle taşıma işi çok basit bir faaliyet gibi gözükse de hem sosyal hayatta hem de çalışma hayatında önemli bir yer almış durumdadır.

Elle Taşıma İşlerinde İş Güvenliği

Elle taşıma işi, iş sağlığı ve güvenliği açısından oldukça önem arz etmektedir. Başka bir ifade ile çalışan nüfusun büyük çoğunluğu elle taşıma işine maruz kalmaktadır. Bundan dolayı elle taşıma işinin uygun kişilerce, uygun çalışma şartlarında ve uygun şekilde yapılması bu işe bağlı rahatsızlıkların ve kazaların azalmasında ve hatta ortadan kalkmasında önemli rol oynayacaktır.

Elle Taşıma İşleri Yönetmeliğinde, elle taşıma işi; Bir veya daha fazla çalışanın bir yükü kaldırması, indirmesi, itmesi, çekmesi, taşıması veya hareket ettirmesi gibi işler esnasında, işin niteliği veya uygun olmayan ergonomik koşullar nedeniyle özellikle bel veya sırtın incinmesiyle sonuçlanabilecek riskleri kapsayan nakletme veya destekleme işlerini ifade eder, şeklinde tanımlanmaktadır.

Elle Taşıma İşlerinde Bağlı Kas İskelet Sistemi Rahatsızlıkları

Kas iskelet sisteminde elle taşıma işine bağlı zorlanma özellikle aşağıda belirtilen durumlardan kaynaklanmaktadır;

• Yüklerin elle yapılan nakliyesi
• Kaldırma, elde tutma, taşıma,
• Çekme, itme,
• Zorlayan vücut pozisyonları
• Oturma, Ayakta durma,
• Vücudu öne eğme
• Çömelme, diz çökme, uzanma
• Kolların omuz seviyesi üzerinde olması,
• Artan efor ve/veya güç gerektiren iş,
• Zorlukla ulaşılabilen işyerleri (merdiven çıkma, tırmanma),
• El/kol sisteminin bir araç olarak kullanımı (vurma, çekiçleme, bükme, presleme)
• Donanımları çalıştırmada efor/güç kullanımı,
• Yüksek el aktivitesi düzeyleriyle tekrarlayan görevler,
• Tüm vücut vibrasyonu,
• El-kol vibrasyonu.

Yukarıda listelenen durumlarda çalışma, kas iskelet sisteminin akut ve/veya kronik fonksiyonel bozukluklarına ve hastalıklarına neden olabilir. Ek olarak, kas iskelet sistemi sağlığını ve böylece çalışma yetisini bozan diğer hastalıklara ve durumlara (örneğin, romatizmal hastalıklar) özel dikkat verilmelidir. Aşağıda yer alan kas iskelet sendromları fonksiyonel etkileri sebebiyle özel öneme sahiptir.

Omurga bozuklukları;
 Israr eden radiküler belirtileri olan intervertebral disk lezyonları,
 Omurgada belirgin dejeneratif değişiklikler,
 Kemiklerde veya omurgada kalıtsal veya kazanılmış ağır değişimler,
 Belirgin postoperatif veya posttravmatik bozukluklar,
 Omurga tümörleri.

İnşaat Sektöründe Meslek Hastalıkları

Omuz-kol bölgesi bozuklukları;
 Geçici yük taşıma kapasitesinde azalma ile omuz ekleminde fonksiyonel bozukluklar (örneğin, darbe sendromu, donmuş omuz, tekrarlayan omuz çıkması, travmatik omuz çıkması sonrası durum),
 Hastalıklı ve irrite tendonlar, tendon kılıfları, tendon yapışma yerleri ve sinoviyal bursa,
 Omuz, dirsek, el, el bileği ve parmak eklemlerinde dejeneratif değişimler,
 Azalmış yük taşıma kapasitesine yol açan omuz eklemi bozuklukları
 Kompresyon sendromları (örneğin karpal tünel sendromu),
 Kırık ve çıkma sonrası geçici durum,
 El bileği kemiklerinin bozuklukları,
 Dolaşımsal bozukluklar,
 Tümörler veya osteomiyelit

Kalça, diz, ayak bileği ve ayak bölgeleri bozuklukları;
 Tam fonksiyonel iyileşme sağlanıncaya kadar menüsküs rahatsızlıkları,
 Kalça, diz, ayak bileği ve ayak parmağı eklemlerinde dejeneratif değişimler,
 Hastalıklı ve irrite tendonlar, tendon kılıfları, tendon yapışma yerleri ve sinoviyal bursa,
 Kemiklerin ve yumuşak doku lezyonlarının sekeli (örneğin, kırık bir ayak bileği sonrası durum),
 Ayağın belirgin malformasyonları (örneğin, yumru ayak, tip ayağı),
 Femur başı (kalça kemiği) nekrozu,
 Kalça displazisi,
 Perthes hastalığındaki gibi femur başının deformasyonları,
 Tümörler veya osteomiyelit.

Mesleki kas iskelet sistemi rahatsızlıkları erken tanı konulup uygun yolla tedavi edilmedikleri takdirde yerleşerek sakatlıklara neden olabilirler. Bu durumda tedavileri çok zor ve pahalıdır. Oysa söz konusu hastalıklardan korunmak büyük ölçüde mümkün olup bu hastalıkların en önemli özelliklerinden biri önlenebilir olmalarıdır.

İş müfettişi denetimlerinde nelere dikkat edilmelidir

Elle Taşıma İşlerinde Risk Analizi

• Taşıma : Yükün, alındığı yer ile bırakılacağı yer arasında en az 5 metre mesafe bulunması
• Tutma : Yükün, alınması sonrası, bırakılana dek en az 5 saniye süre geçmesi
• Kaldırma : Yükün bir yerden alınıp başka bir yere bırakılması arasında 5 saniyeden az süre geçmesi
• İtme/Çekme : Yük taşınırken, zeminle veya yardımcı araçla temasının tamamen kesilmemiş olması
• Kompleks elle taşıma işleri : Kazma veya kürek ile yapılan çalışmalar gibi…
• Çalışılan Ortamın Özellikleri : Çalışılan yer, işi yapmak için yeterli genişlik ve yükseklikte değil ise, Zeminin düz olmamasından kaynaklanan düşme veya kayma tehlikesi varsa ve zemin veya üzerinde durulan yer dengesiz ise ve sıcaklık, nem veya havalandırma uygun değil ise

risk değerlendirme yöntemleri kullanılamaz, risk analizi gerektirir.

Elle taşıma işleri risk analizi hususu kapsamında çeşitli araştırmalar bulunuyor. Örneğin; NIOSH tarafından yayınlanan yük kaldırma ile ilgili rehberde, ideal koşullarda kullanılması tavsiye edilen standart değerler şu şekilde sıralanıyor:

– Erkek için 30 kg
– Kadın için 20 kg
– Revize NIOSH standart değeri ise erkek ve kadın için 23 kg

LMM Güvenilirlik Çalışması Raporu’nda yer alan bilgilere göre ise;
Bir günde (vardiyada) elle taşıma işi 10 ton seviyesine ulaşıyorsa: “YAKIN SAĞLIK GÖZETİMİ” gerekiyor.

Bir günde (vardiyada) elle taşıma işi 15 ton seviyesine ulaşıyorsa: “HAYATİ TEHLİKE” teşkil söz konusu. İşin acil durdurulması gerekiyor.

Çalışma Alanına Göre Kaldırılacak Ağırlık Verileri

Yanda verilen ağırlık değerleri saatte üç defa gibi seyrek gerçekleştirilen, iş temposunun çok fazla yoğun olmadığı, yeterli dinlenme süresinin bulunduğu ve yükün herhangi bir süre içinde bir ekipman ile kaldırılmadığı durumlar için iki elle iyi kavranabilen ve sabit bir vücut pozisyonunda faaliyetin gerçekleştirildiği varsayılarak oluşturulmuştur.

Elle taşıma işleri değerlendirilirken ağırlığın düşünülmesi gereken tek faktör olmadığı unutulmamalıdır. Tekrarlama,  bireysel kapasite, duruş ve çalışma ortamı gibi birçok faktör de göz önünde bulundurulmalıdır .

Elle Taşıma İşlerinde İşverenin Yükümlülükleri

• İşyerinde yüklerin elle taşınmasına gerek duyulmayacak şekilde iş organizasyonu yapmak ve yükün uygun yöntemlerle, özellikle mekanik sistemler kullanılarak taşınmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almak,
• Yükün elle taşınmasının kaçınılmaz olduğu durumlarda, yükle ilgili risk faktörlerini dikkate alarak elle taşımadan kaynaklanan riskleri azaltmak için uygun yöntemler kullanılmasını sağlamak ve gerekli düzenlemeleri yapmak,
• İşin mümkün olduğu kadar sağlık ve güvenlik şartlarına uygun yapılabilmesi için işyerinde gerekli düzenlemeleri yapmak,
• Yapılan işteki sağlık ve güvenlik koşullarını değerlendirirken yükle ilgili risk faktörlerini ve yüklerin özelliklerini de göz önünde bulundurmak
• Özellikle çalışanların sırt ve bel incinme risklerini önlemek veya azaltmak için, yükle ilgili risk faktörleri doğrultusunda çalışma ortamının özellikleri ve yapılan işin gereklerine uygun önlemleri almak,
• Elle taşıma işlerinde çalışanların ve/veya temsilcilerinin, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerine ilişkin mevzuat hükümlerde dikkate alarak aşağıdaki konularda bilgilendirilmelerini ve eğitilmelerini sağlamak;
  • Sağlık ve güvenliğin korunmasına yönelik alınan tedbirler,
  • Taşınan yükle ilgili genel bilgiler ve mümkünse yükün ağırlığı ile eksantrik yüklerin en ağır tarafının ağırlık merkezi,
  • Yüklerin doğru olarak nasıl taşınacağı ve yanlış taşınması halinde ortaya çıkabilecek riskler

İş Güvenliği Uzmanları ve İşyeri Hekimlerinin Hizmet Süreleri Nasıl Belirlenir?

Elle Taşıma İşine Bağlı Risk Değerlendirmesinde Dikkat Edilecek Hususlar

Elle Taşıma İşi Risk Değerlendirme Yöntemleri

Elle taşıma işlerinde insan üzerinde fiziksel yüklenmeye neden olan faktörlerin tespiti büyük önem taşımaktadır. İlgili tespit risk değerlendirme çalışmaları ile gerçekleştirilmekte olup bu çalışmada elle taşıma işine özel kullanılan risk değerlendirme yöntemlerine özetle yer verilmiş ve bir takım parametreler bazında karşılaştırılmıştır.

İş Kazası Kapsamına Giren Durumlar

1. Amerikan Endüstriyel Hijyenistler Konferansı Yük Kaldırma Eşiği (American Conference of Governmental Industrial Hygienists Threshold Limit Values-ACGIH TLV): ACGIH TLV, işyerlerinde kaldırma işlemleri için kabul edilebilir değerleri ortaya koymak amacıyla 2004 yılında geliştirilmiştir. Çalışanların neredeyse tamamında tekrarlayan kaldırma işi ile ilişkili olarak ortaya çıkabilecek işe bağlı bel ve/veya omuz yaralanmalarını önlemek adına yükün kaldırma eşik sınır değerini belirlemek amacı ile tasarlanmıştır. Yöntem
   geliştirilirken kesin, güncel ve kolay uygulanabilir olması amaçlanmıştır.
2. Amerika Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü Kaldırma Eşitliği (The National Institute for Occupational Safety and Health Lifting Equation – NIOSH Lifting Equation): NIOSH kaldırma eşitliği ilk olarak 1981 yılında geliştirilmiş ve 1991 yılında büküm, kavrama gibi bir takım parametreler eklenerek revize edilmiştir. Bu metot,
   işyerlerinde kaldırma işlemi için kabul edilebilir limit değerleri belirlemede kullanılmaktadır. Yöntem geliştiricilere göre belirlenen limit değerler referans alınarak faaliyetler gerçekleştirilirse tüm çalışanlar için kaldırma ve indirme işi ile ilgili bel rahatsızlıklarının neredeyse tamamı önlenebilecektir. (Bizim de kullandığımız yöntemdir).
3. Snook Tabloları: Snook Tabloları farklı elle taşıma görevler için maksimum kabul edilebilir limit değerleri belirleyebilmek adına geliştirilmiştir. Tablolardaki veriler psikofiziksel yaklaşım kullanılarak ağırlık/kuvvet ayarlamalarını yapabilecek şekilde geliştirilmiştir.Tabloların kullanımı ile tüm gün herhangi bir zorlanma, alışılmışın dışında bir yorgunluk, nefes bozukluğu ya da aşırı ısınma olmadan yoğun şekilde çalışma faaliyeti gerçekleştirilebilir yaklaşımı vardır.
4. Elle Taşıma Değerlendirme Çizelgeleri (Manual Handling Assessment Charts-MAC): MAC, HSE tarafından kaldırma, taşıma ve takım çalışması ile yapılan faaliyetlerde en sık rastlanan riskleri belirlemek ve değerlendirmek adına geliştirilmiş bir yöntemdir. Yöntemin uygulanması ile faaliyetle ilgili bilinen çeşitli risk faktörleri kategorize edilerek yorumlanır. Yöntem itme ve çekme işlerini içeren elle taşıma işlerinin değerlendirilmesinde kullanılamamaktadır.
5. Mital ve Arkadaşları Tabloları: Mital ve Arkadaşları Tabloları; Mital, Nicholson ve Ayoub tarafından 1993 yılında geliştirilmiştir. Çalışma; çeşitli biyomekanik, fizyolojik ve epidemiyolojik kriterlere göre kabul edilebilir ağırlık limitlerini ortaya koyan bir set tablodan oluşmaktadır. Ek olarak; çalışma süresi, asimetrik kaldırma, kavrama özelliği, yük yerleştirme işlemleri ve ısı stresi gibi birtakım diğer faktörleri baz alarak endüstri çalışanları için maksimum kabul edilebilir ağırlık limitlerini sağlamaktadır. Tablolar elle taşıma işlemleri ile ilgili değerlendirme ve tasarım amacı ile kullanılabilir.
6. Anahtar Gösterge Yöntemi (Key Indicator Method-KIM): KIM, elle taşıma işleri esnasında ortaya çıkabilecek riskleri tarama ve değerlendirme amacı ile uygulanmaktadır. Almanya Federal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (Bundesanstalt für Arbeitsschutz und Arbeitsmedizin-BAuA) ile Alman İş Sağlığı ve Güvenliği Devlet Komitesi (Länderausschuss für Arbeitsschutz und Sicherheitstechnik-LASI) uygulayıcıları, güvenlik temsilcileri, işyeri hekimleri, işverenler, çalışan dernekleri, sigorta kuruluşları ve bilimsel kurumlar ile yakın işbirliği içinde geliştirilmiştir.

Aşağıdaki tabloda verilen yöntemler, kas iskelet sistemi rahatsızlıklarına ilişkin fiziksel risk faktörleri, elle taşıma işine ait görev türleri, yöntemin analiz zamanı, eğitim gereksinimi ve değerlendirilen vücut bölgesi bazında karşılaştırılmaktadır. Buna göre karar verebilirsiniz.

Elle Taşımada Riskleri Azaltacak Önlemler

• Öne ya da arkaya doğru eğilebilmek için bastığınız zemini yeterince kavrayabildiğinizden emin olmalısınız.
• Sırtınızı bükmekten ve eğmekten kaçınmalısınız.
• Tutacağınız nesnelerin tutmak için bir sapı/tutacağı olmalı ve böylece güç uygulamak için ellerinizi kullanabilmelisiniz.
• Elle taşıma işleri mümkün olduğu kadar tek bir düzlemde yapılmalıdır. Dik yokuşlarda elle taşıma işinden kaçınılmalıdır.
• Tutacakların yükseklikleri omuzlarınızla beliniz arasında olmalı ki düzgün ve doğal bir pozisyonda itme/çekme işlemini yapabilesiniz.
• Tutacaklar iyi korunmuş olmalı ve böylece tekerler uygun boyda olmalı ve sorunsuz dönebilmeli
• Zemin sert, her yerde eşit ve temiz olmalı.
• Eğer elle taşıma işleminden kaçınmak mümkün değilse, vinç, asma yük arabası/el arabası, ve vakumlu kaldırma araçları gibi destekleyici araçlar kullanın.
• İş rotasyonu ve yeterli uzunluktaki molalar gibi organizasyonel tedbirler sadece elle taşımaya ilişkin riskleri ortadan kaldırmanın ya da azaltmanın mümkün olmadığı durumlarda değerlendirilmelidir.
• Çalışanlarınıza, elle taşıma işleminin riskleri ve sağlık üzerindeki olumsuz etkileriyle ilgili bilgi ve ekipmanların kullanımı ve doğru taşıma teknikleri konusunda eğitim verin.
• Ayaklarınızı ve vücudunuzu yükün üzerine gelecek şekilde yerleştirin.
• Yükü kaldırırken bacak kaslarınızı kullanın.
• Sırtınızı dik tutun.
• Yükü olduğunca vücudunuza yakın tutun.
• Yükü kaldırırken ve taşırken kollarınızı düz ve aşağı doğru dönmüş bir pozisyonda tutun.
• Tek kişi ile gerçekleştirilemeyecek elle taşıma işlerinde arkadaşlarınızdan yardım alın.

Yazının ve görsellerin tüm hakları www.nedenisguvenligi.com‘a aittir. Telif hakları kanunu gereğince kopyalanamaz ve/veya farklı bir yerde kullanılamaz. Ancak alıntı yapıldığında link ve adres verilmek zorundadır.