Kurşunla Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği

Kurşunla Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği, kandaki kurşun düzeyi erkek işçilerde 300 µg/l ve kadın işçilerde ise 100 µg/l değerini geçmemelidir

Kurşunla Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği

Aşağıda listelenen işler, kurşun ve kurşun bileşiklerine maruziyetin beklendiği süreçler, işyerleri veya temizleme ve tamir işleri dahil işler olup risk değerlendirmesi sırasında dikkate alınmalıdır:

Kurşunla çalışmalarda isg önlemleri;

• Kurşun taşınması depolanması boru, metal levha, çubuk ya da diğer biçimlerde muhafazası, Kapalı taşıyıcılar içerisinde kurşun bileşiklerinin tutulması ve yüklenmesi,
• Macun ya da katılaştırılmış termoplastiklerdeki kurşun içeren boyalı parlatıcı, cam ve seramik,
• Kurşun içeren pigmentli işlem macunları ve baskıları ya da termoplastik olarak kullanılan kurşun içeren boyalar,
• Kurşun içeren lehim ile lehimleme,
• Kurşun cevherlerinin ve konsantra kurşun bloklarının eritilmesi (birincil kurşun eritme işlemi)
• Kurşun içeren atığın ve ikincil ham maddenin geri dönüşüm için eritilmesi (ikincil kurşun eritme işlemi),
• Kurşun içeren parçacıkların (mavi toz), kül ya da diğer tozlu malzemelerin taşıyıcıya yüklenmesi ve boşaltılması,
• Kurşunun rafine edilmesi
• Kurşunlanmış bronz, kurşun pigmentleri, kalay, kurşun tozu ve toz haldeki kurşun bileşikleri üretimi ve işlenmesi,
• Kurşun kaplama,
• Kurşun kristal karışımlarının hazırlanması ve yüklenmesi,
• Kurşun içeren boyaların ya da diğer kurşun içeren ürünlerin püskürtülmesi (restorasyon),
• Boya (restorasyon), akü (enerji saklama pili) ve plastik nesnelerin üretiminde toz halinde kurşun bileşiklerinin kullanımı,
• Akü sanayinde şarj taşıyıcılarının üretimi, taşınması ve kurulumu,
• Kurşun içeren kaplamaların çıkartılması (örnek: yakma işlemi, fırçalama, kumlama ya da kimyasal kullanarak)
• Kurşun içeren metal parçaların ya da kaplamaların kaynaklanması ya da oksijen kaynağı ile kesilmesi,
• Kurşun, kurşun alaşımı veya kurşun içeren kaplamaların mekanik (kumlama, parlatma, işleme) ya da termal olarak işlenmesi,
• Kurşun üretilen ve kurşun işlenen alanlarda tamirat, temizleme ve hizmet verme,
• Kurşun içeren malzemelerle çatı örtme,
• Boyama cam, kalaylama (özellikle de tarihi yapıların restorasyonunda),
• Kurşun içeren eskimiş cihazların sökülmesi (örnek: elektrikli ve elektronik aletler),
• Kurşun içeren serbest işlenmiş çeliğin üretimi ve işlenmesi,
• Kurşun içeren patlayıcıların (mühimmat ve özel patlayıcılar) kullanılması ve bu malzemelerin kullanıldığı yerlerin (atış poligonları gibi) temizlenmesi,

Kurşun içeren malzemelerle çalışılırken çalışanlar tarafından çok küçük miktarda kurşunun bile toz ya da duman olarak alınacağı unutulmamalıdır. Alınan tozun büyük bir kısmı gastrointestinal sistem tarafından alınır (oral yolla alım, elden ağza geçiş). Bu yüzden, işyeri ortamında kurşun değeri düşük olduğunda, dahili kurşun alımı düzeyinin karar verme evresinde önemi vardır. Kandaki kurşun düzeylerinin büyük oranda işyerinin temizliğine, kişinin kendisine ve bireysel davranışlara bağlı olduğu görülmüştür.

Kalay ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar

Kurşunun Özellikleri ve Sınıflandırılması

Kurşun, başta galenit (PbS) olmak üzere kurşun cevherlerinin eritilmesi ile elde edilen gri–mavi, yumuşak bir metaldir. Buharlaşmış şekli (550°C sıcaklıkta buharlaşmaya başlar) havada kurşun okside (PbO) dönüşür. “Kurşun dumanları” kurşun oksit kolloid parçalarını içermektedir. Kurşun, iki ve dört değerli olarak bulunup nitrik asit içerisinde kolaylıkla çözünür ve fosforik, hidroklorik ve sülfürik asit içerisinde pasif hale getirilir (çözünmeyen tuz oluşumu) Klor ve hidroflorik asite dirençli olmakla beraber bazı organik asitler tarafından yavaş etkileşir.

Kurşun ve kurşun bileşikleri (alkil kurşun bileşikleri hariç)

Formülü (kurşun) Pb

CAS No (kurşun) 7439-92-1

OEL düzeyi 0.15 mg/m3 (inhale edilebilir aerosol)

İşverenin Onaylı Deftere Dair Yükümlülükleri

Kurşunun Ölçümü ve Analizi

Kurşun çalışma ortamında ve kanda ölçülür.

OEL düzeyi ,0.15 mg/m3 (inhale edilebilir aerosol)

Kandaki kurşun düzeyi erkek işçilerde 300 µg/l ve kadın işçilerde ise 100 µg/l değerini geçmemelidir. Kandaki kurşun düzeyi erkek işçilerde 350 µg/l ve kadın işçilerde ise 200 µg/l değerini geçmesi halinde biyolojik örnekteki kurşun düzeyleri en geç 3 ay içerisinde belirlenmelidir.

Berilyum ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar

Kan Örneği ve Analiz

Biyolojik sistemlerdeki kurşunun uzun yarı ömrü nedeniyle, kan örneğinin maruz kalınmayan uzun bir ara sonrasında hemen alınması önerilmemektedir.

Kandaki kurşun düzeyinin analizinden elde edilecek anlamlı sonuçlar kan örneğinin kontaminasyon olmayan bir ortamda alınması halinde sağlanabilir. Bunun için uygun şartlarda ayarlanmış temiz bir oda gerekmektedir. Kolların yıkanması gibi kişisel hijyen önlemleri deri ya da diğer kaynaklardan kurşun karışması ile sonuçlarda şüphe olmamasını garanti etmek için gereklidir. Örnek alınmadan önce derinin temizlenmesi ve alkolle dezenfeksiyon yapılması genellikle yeterlidir.

Tam venöz kan (2–5 ml) örnekleri, Monovettes® ya da Vacutainer® sistem gibi tek kullanımlık kan toplama araçları ile alınır. Her iki durumda da antikoagülan olarak K– EDTA kullanılmalıdır. Venöz kan örneğinin tam olarak karışması için sallama gerekli bir işlemdir. Kullanılan tüplerin kan örneği alımı için uygun kalitede olduğunun onaylanması gerekmektedir

Kandaki kurşun düzeylerinin belirlenmesi için alınan örnekler oda sıcaklığında birkaç gün boyunca muhafaza edilebilir. Örnekler, doğrudan güneş ışığına maruz kalmamalıdır. Daha uzun süre (5 günden fazla) saklanmak istenirse buzdolabında muhafaza edilmesi gerekmektedir. Örnekler posta yolu ile gönderilmelidir. Taşıyıcılar kırılmaz olmalı ve sızıntı yapmamaları için ağızları sıkıca kapatılmalıdır. Biyolojik materyallerin gönderilmesi için spesifik düzenlemeler mevcuttur.

Bakır ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar

Kurşunun Sağlık Üzerine Etkileri

Vücuda Giriş ve Etkisi

Kurşun esas olarak toz ya da duman biçiminde solunum yolu ve gastrointestinal yolla alınır.

Kurşunun özellikle hemoglobin sentezi ve eritropoez, düz kas sistemi, periferik ve santral sinir sistemi ve vasküler sistem üzerinde etkileri bulunmaktadır. Kurşun hemoglobin sentezinde bazı enzimleri inhibe etmektedir. Bu durum δ–aminolevulik asit, koproporfirin III enzimlerinin artmış üriner atılımı ve iki değerlikli demirin protoporfirin IX ve hemoglobin prekursörü ile kombinasyonunun inhibisyonuna neden olur Vücut tarafından alınan kurşunun bir kısmı tersiyer fosfat olarak (kurşun deposu) kemikte bağlanır.

Kronik Etkileri

Kurşun tarafından neden olunan bozukluklar genelde subakut ve kronik olmakla beraber bu bozukluklar genellikle ayırt edilemez ve aşağıdaki evrelerde görülür: Klinik olarak latent prekürsör evrede; kandaki kurşun düzeyinin artması, artan vejetatif kararsızlık, hafif anemi, eritrositlerde bazofilik noktalanma, solgun deri ve mukozalar, genel bitkinlik, anoreksia, başağrıları, zayıflık, bazen uzuvlarda ve eklemlerde ağrılar, gastrointestinal bozukluklar, konstipasyon gibi semptomlar gelişir.

Kurşun zehirlenmesi işaretleri ise, bu semptomlardan daha şiddetlidir; kurşun koliği (şiddetli, çoğunlukla kolon kasılmaları ile persistan, bazen kusma ve gaitanın koyun dışkısı şeklini alması) ve solgun deri rengi şeklindedir

Kurşunun kanserojen etkileri bulunduğuna dair bilimsel kanıtlar mevcuttur. 400 µg/l değerine kadar biyolojik eşik redüksiyonunun kararı sinir sistemi (beyin) üzerinde etkilere sahiptir. 700 µg/l değerinin altında bile görülen kan kurşun konsantrasyonlarında algı, öğrenme, hafıza, konsantrasyon ve dikkat eksikliği gibi durumların ortaya çıktığı ve ayrıca bilişsel performans, motor fonksiyonlar ve kişilik değişimleri gibi diğer parametrelerin geliştiği de görülmüştür.

Mineral Asitlere Bağlı Hastalıklar

Renal epitelin yüksek düzeylerde EDTA-kurşun kompleksi ile yüklenme riski nedeniyle mesleki kurşun zehirlenmesi olan kişilerin parenteral ya da oral şelatlayıcı ajanlar (EDTA) ile tedavisi genellikle kontra endikedir.

Tıbbi Değerlendirme

Değerlendirme ancak işyerinin durumu ve kişinin maruziyeti bilindiğinde olanaklıdır. Bu amaçla bir risk değerlendirmesi yapılmış olmalıdır. Karaciğer, böbrekler, kan (anemi, talasemi vb), eriferik ve santral sinir sistemi, endokrin sistemi (özellikle diyabet ve tiroid bezinin belirgin hiperaktivitesi), gastrointestinal sistem, damarlar (anjiyonöropati, endanjit, ateroskleroz vb) ciddi bozukluğu olan kişiler ve aynı zamanda belirgin hipertansiyon, tüberküloz ve genel fiziksel zayıflık durumu olanlar ya da fonksiyonel rahatsızlıkları hafif olanlar için, hekimin hastasının çalışmaya başlayıp başlamaması hakkında ya da belirli şartlar altında çalışmasına ilişkin kararı vermesi gerekmektedir.

Bu durumda; teknik koruyucu önlemler, organizasyonel koruyucu önlemler (örneğin, maruziyet sürelerinin sınırlanması), daha düşük düzeylerde maruziyet içeren bölümlere geçişi, uygun kişisel koruyucu donanım ve daha sık izlem muayeneleri uygulanır.

Yazının tüm hakları www.nedenisguvenligi.com‘a ve yazara aittir. Telif hakları kanunu gereğince kopyalanamaz ve/veya farklı bir yerde kullanılamaz. Ancak alıntı yapıldığında link ve adres verilmek zorundadır.

Kurşun Zehirlenmesi

Kurşun zehirlenmesi, kanda kurşun miktarının yüksek seviyelere çıkması sonucunda meydana gelen, ölümcül sonuçlara yol açabilecek ciddi bir tıbbi durumdur. Kurşunun vücutta bir fonksiyonu yoktur ancak dokularda birikerek ciddi sağlık sorunlarına neden olur. Kurşun solunum yolu, sindirim yolu ve ya deri teması ile vücuda girer. Yetişkinlerde solunum yolu kurşun için oldukça önemli bir giriş yoludur ve ortalama %40 oranında emilim olur.

Çocuklarda ise besin yolu ile maruziyet daha baskındır ve emilimin %50 daha fazla olduğu tahmin edilmektedir. Zehirlenmeye neden olacak miktarda kurşunun kanda birikmesi genelde uzun zaman alır. Emilen kurşun kan, yumuşak doku ve iskelet dokusuna yayılır

Kurşun Zehirlenmesi Belirtileri:

• Ağızda metalik tat
• Kabızlık ve karın ağrısı
• Baş ağrısı
• Huzursuzluk ve sinirlilik
• Yorgunluk
• İştahsızlık
• Kişilik değişikliği
• Hafıza bozuklukları
• Sabah uykusunda bozulma
• Erkeklerde cinsel istekte azalma, sperm  sayısı ve işlevinde azalma, kısırlık,iktidarsızlık
• Kadınlarda adet düzensizliği, düşük tehditi, erken doğum riskinde artış, ölü doğum riskinde artış
• Kansızlık
• Eklem ağrıları
• Sinir felçleri; özellikle eli uyaran sinirlerde felçler
• Diş etlerinde mor çizgi(burton)
• Tansiyon yüksekliği ve kalp hastalıkları riskinde artış

• Hafif  zehirlenmelerinde yorgunluk, karında hafif rahatsızlık, konsantrasyonda hafif azalma görülür
• Orta derecede zehirlenmelerdeeklemlerde ağrı, yorgunluk, baş ağrısı, ciddi konsantrasyon güçlüğü, titreme, kabızlık, kusma, şiddetli karın ağrısı görülür.

Çocuklarda erişkinlere göre daha düşük dozlarda zararlı etkiler başlamaktadır.

• Zeka geriliği ve öğrenme bozukluğu
• Gelişim geriliği
• Agresif davranış bozuklukları
• İştahta azalma
• Kilo kaybı
• İnatçı kusma
• Kabızlık
• Saç dökülmesi
• Nöbet geçirme

Kurşun zehirlenmesi tedavisi?

Kurşun zehirlenmelerinde maruziyet kaynağını ortadan kaldırmak ilk adımdır. Klinik duruma ve etkilenen sisteme göre kişiye özel tedavi uygulanmaktadır. Ansefalopatili nöbet geçiren, inatçı kusmaları olan hastalarda şelasyon tedavisi hayat kurtarıcı olabilir.

Kaynaklar;

Commission Recommendation 2003/670/EC concerning the European schedule of occupational diseases. Annex I

Deutsche Forschungsgemeinschaft (German Research Foundation, DFG) (ed) List of MAK and BAT Values 2007. Maximum Concentrations and Biological Tolerance Values at the workplace. Wiley-VCH, Weinheim

GESTIS-database on hazardous substances. BGIA at: www.dguv.de/bgia/gestis-database