Metal Sektöründe Sağlık Tehlikeleri ve Riskler, eritme ve arıtma tesisleri, dökümcülük sektörü, dövme ve presleme işlerinde görülen tehlike ve riskler.
Metal eritme ve arıtma endüstrisinde saf metalleri elde etmek için metal cevherleri ve hurdaları işlenir. Metal işleme endüstrisi ise sanayi ve diğer farklı sektörlerin ihtiyaç duyduğu makine ve makine parçaları, alet ve araçların üretimini yapar. Temel metal işleme teknikleri şunlardır:
- Cevher ve hurda eritme ve arıtma
- Dökümcülük
- Sıcak veya soğuk dövme, presleme
- Kaynakçılık ve metal kesme
- Sinterleme
- Tornacılık
Son ürünü elde edinceye kadar taşlama, parlatma, zımparalama, yüzey işleme ve kaplama işlemleri (elektro-kaplama, galvanizleme, ısıl işlem, eloksal, toz boya ve benzeri) gibi çeşitli teknikler kullanılır.
İçindekiler
Metal Sektöründe Sağlık Tehlikeleri ve Riskler
Eritme ve Arıtma İşlemlerinde Sağlık Tehlikeleri
Birincil eritme ve arıtma; zenginleştirilmiş cevherlerden metal elde etme.
İkincil eritme ve arıtma; hurdalardan ve işlem atıklarından metalin yeniden kazanılması.
Eritme ve arıtma işlemleri pirometalurjik veya hidrometalurjik tekniklerle yapılır. İşlemler çeşitli tehlikeler taşırlar. Bunlar;
| Eritilen Metal | Tehlikeler |
|---|---|
| Bakır | bakır, kurşun, arsenik, antimon, kadmiyum civa, çinko, kükürt dioksit, sülfürik asit, karbon monoksit, gürültü, sıcak stresi, elektrik tehlikeleri |
| Kurşun |
kükürt dioksit, kurşun, arsenik, antimon, kadmiyum içeren partiküller, karbon monoksit, gürültü ve sıcak stresi
|
| Çinko | kükürt dioksit, çinko ve kurşun içeren partiküller, karbon monoksit, gürültü, sıcak stresi ve elektrik tehlikeleri |
| Alüminyum |
boksit, silika, kostik soda, alüminyum oksit, kriyolit ve hidroflorik asit dumanları, florit ve alüminyum florit tozları, karbon dioksit, kükürt dioksit,
karbon monoksit, gürültü, sıcak stresi ve elektrik tehlikeleri
|
| Altın | arsenik, cıva, siyanid tozları, hidrojen siyanid ve arsin gazı |
Kimyasal tehlikeler
Çeşitli zararlı tozlar, gazlar, dumanlar ve diğer kimyasallara maruziyet; silika, toksik metaller (kurşun, arsenik, kadmiyum), kükürt dioksit, karbon monoksit, sülfürik asit, nikel karbonil(nikel arıtma),floridler (alüminyum eritme),arsenik (bakır ve kurşun eritme ve arıtma), cıva ve siyanid (altın arıtma)
Diğer tehlikeler
Fırınlar ve erimiş metalden kaynaklanan parlama ve kızılötesi radyasyon, gürültü, elektrik tehlikeleri, sırt ve üst ekstremite hasarları
Dökümcülük Sektöründe Sağlık Tehlikeleri
Dökümcülükte sırasıyla şu iş ve işlemler yapılır:
- Maça kumu ve model hazırlama
- Kalıp Kumu ve kalıp hazırlama
- Döküm ve ateş hazırlama
- Metal eritme ve arıtma
- Kalıp içine metal dökme
- Kalıptaki metal dökümü soğutma
- Kalıptan dökümü çıkarma (derece bozma)
- Temizleme, çapak
Demir, çelik, pirinç ve bronz geleneksel döküm metallerdir. Dökümcülük sektöründe en çok gri ve sfero demir dökümü yapılır. Gri demir dökümhanelerinde demir veya pik demir (külçe) kullanılır. Bükülebilir demir dökümünde ise magnezyum, seryum, ve diğer maddeler eklenir. Bu katkı maddelerinin ortam zararları azdır. Ancak son yıllarda titanyum, krom, nikel, magnezyum ve daha toksik metallerden berilyum, kadmiyum ve toryum da katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Döküm işleminin çeşitli aşamalarında farklı sağlık zararları söz konusudur.
Dökümhanelerin sağlık zararları
| Yapılan İş | Tehlikeler |
|---|---|
| Eritme & Saflaştırma | kızılötesi ve UV radyasyon |
| Kalıp Hazırlama | gürültü, ahşap tozları, kum tozları |
| Kalıp Yapma | silika, kömür tozu, kil ve organik yapıştırıcılar, talk, grafit(yangın riski), organik çözücüler |
| Çekirdek Kalıp Yapma |
formaldehit, fenol veya üre-formaldehit reçinesi, izosiyanatlar -metilen difenil izosiyanat (MDI), piridin bileşikleri, fosforik veya sülfonik asitler, karbon dioksit, sodyum silikat ve silika karışımı, aminler
|
| Kalıp Kırma, Dökümü Çıkartma | gürültü, sıcak stresi, tozlar, furanlar, furfuril alkol, fosforik asit, fosfin, üre ve fenol formaldehit reçineleri, sodyum silikat, karbon dioksit, karbon monoksit |
| Çapak Giderme | Kaynak teknikleri , silika |
Diğer Dökümhanelerin Sağlık Zararları
| Yapılan İş | Tehlikeler |
|---|---|
| Çelik | kalıptaki silika sıcak etkisiyle tridimit ve kriztobalite dönüşür |
| Hafif alaşım |
alüminyum ve magnezyum dumanları, karbon monoksit, kompleks hidrokarbonlar, vanadyum pentoksit, florospar-florit tozu, baryum, veya klor, azot oksitleri
|
| Bronz ve Pirinç |
metal dumanları; kurşun, çinko, bakır, magnezyum, alüminyum, antimon, kadmiyum
|
| Basınçlı Döküm |
alüminyum, krom, çinko, bakır, nikel, kromik asit buharı, yağ buharları, organik fosforlu bileşikler
|
| Hassas Döküm | akrolein, trikloretilen, asbest |
Dövme ve Presleme Sektöründe Sağlık Tehlikeleri
Metal parçalarına yüksek basınç uygulanarak şekil verilmesi işlemleridir. Preslemede genellikle yaprak, şerit veya rulo halindeki metal, ortam ısısında kesme, presleme, çekme gibi işlemlere tabi tutularak belirli şekillere sokulur. Birbirini izleyen bu işlemler genellikle ayrı ayrı yapılır. Çoğu zaman soğuk çelik rulolar kullanılır ve otomobil ve çeşitli cihazların plaka kısımları üretilir. Çalışma koşulları tekrarlanan gerilme hasarları, sırt, omuz ve üst ekstremite kas iskelet sistemi problemleri, vibrasyon ve gürültü, makine yağlarının buharları gibi çeşitli sağlık tehlikelerini barındırır.
Dövme işlerinde;
- Ellerde laserasyon riski
- Kas iskelet sistemi yaralanmaları riski
- Sıcak stresi
- Kalıp yağlarının pirolizi ve aerosolleşmesi: grafit çamurları, koyulaştırıcı polimerler, sülfonat emülgatörler, petrol ürünleri, sodyum nitrat, sodyum nitrit, sodyum karbonat, sodyum silikat, silikon yağları ve biyositler
Presleme işlerinde;
- Kalıp yağları: Petrol ürünleri, hayvansal ve bitkisel yağ asiti türevleri, klorlu yağlar ve mumlar, alkanolaminler, petro sülfonatlar, boratlar, selüloz türevi koyulaştırıcılar, korozyon inhibitörleri ve biyositler
- Kaynak emisyonları
- Formaldehit
- Nitrozaminler
- Sistemdeki mikrobiyolojik kirlenmeler
Haddehanelerde Sağlık Tehlikeleri
Sıcak çelik plakalar sıcak şerit değirmenlerinde çekilerek ince uzun levha bobinlerine dönüştürülür. Sonra yüzey temizliği için sülfürik ya da hidroklorik asit banyolarına alınır. Daha ince ve pürüzsüz bir ürün isteniyorsa, bu kez soğuk haddelemeye tabi tutulabilir. Çeşitli sağlık tehlikeleri taşır;
Kazalar;
- Yaralanmalar
- Yanıklar
- Göz yaralanmaları
- Sıcak stresi
- Gürültü
- Vibrasyon
- Metal işleme sıvıları
- Yüzey temizleyiciler
- Asitler
- İyonizer radyasyon
Zararlı gazlar ve buharlar;
- Kurşun
- Azot oksitleri
- Krom
- Nikel
- Demir oksit
- Ozon
- Yüksek fırın gazları
- Kok fırını gazları
- Karbon monoksit
- Kükürt dioksit
Kaynakçılık ve Sıcak Kesme İşlerinde Sağlık Tehlikeleri
Kaynakçılık sıcak veya basınç altında metal veya plastik parçaların birleştirilmesi işlemlerinin genel adıdır. Metal sektörünün en yüksek riskli alanlarından biridir.
- Yangın, yanıklar, radyan ısı(infrared radyasyon) metal dumanları ve diğer kirliliklerin solunması
- Elektrik tehlikeleri, gürültü, ultraviyole radyasyon, ozon, azot dioksit, karbon monoksit, floritler, basınçlı gaz silindirleri, patlamalar
- Fiziksel zorlanma, aşırı yorgunluk, kas iskelet hasarları
- Sıcak stresi
- Ultraviyole radyasyon: Ağrılı konjunktivit (foto-oftalmi) –kaynakçı gözü
- Metal dolgu veya elektrot çeliğinin nikel veya krom gibi çeşitli bileşenleri
- Kaynak telleri: kaplama çinko ve kadmiyum, galvanizde çinko, hafif çelik tellerde bakır
- Boyalar, gresler, metal yüzey kirlilikleri, karbon monoksit, karbon dioksit gibi gazlar, dumanlar, irritanların parçalanma ürünleri
- Kaynak teli kılıfları (örn. inorganik florit)
- Sıcak ve UV ışığın ortam havasıyla (azot dioksit, ozon) veya klorlu hidrokarbonlarla(fosgen) etkileşimi
- Koruyucu olarak inert gaz kullanımı (karbon dioksit, helyum, argon)
- Metal dumanı ateşi
- Kapalı alanlar
- Gürültü
- İyonizan radyasyon:Kaynağın x ışını veya gama ışını ile incelendiği kaynak atölyelerinde uyarı levhaları bulundurulmalı ve talimatlara kesinlikle uyulmalıdır. İşçiler, bu tür donanımdan güvenli bir mesafede tutulmalıdır. Radyoaktif kaynaklar, sadece özel araçlarla ve özel önlemlerle ele alınmalıdır.
Metal sektöründe çok çeşitli kaynak teknikleri kullanılmaktadır. En çok karşılaşılanlarının tanımları ve tehlikeleri;
| Kaynak İşlemi | Tanım | Tehlikeler |
|---|---|---|
| Kaynak |
Kaynak alevi metal yüzeyini eritir ve dolgu çubuğu bu boşluğu doldurup şekillendirir.
|
Metal dumanları, azot dioksit, karbon monoksit, gürültü, yanıklar, infrared radyasyon, yangın, patlama
|
|
Pirinç kaynağı
|
İki metal yüzeyi metal erimeden yapıştırılır. Dolgu metalinin erime sıcaklığı 450 ° C üzerindedir. Alev ısıtma, direnç ısıtma ve indüksiyon ısıtma yöntemleri kullanılabilir.
|
Metal dumanları (özellikle kadmiyum), floritler, yangın, patlama, yanıklar
|
| Lehimleme |
Pirinç kaynağı gibidir. Farkı, dolgu metali eritme ısısının 450 ° C’den düşük olmasıdır. Isıtma havyasıyla da yapılabilir.
|
Lehimler, kurşun dumanları, yanıklar
|
|
Metal kesme ve delme
|
Metal alevle ısıtılır ve basınçlı saf oksijenle jet kesme yapılır. Düzgün kesim yüzeyi sağlar. Alevle oyma, delme işlemleri ise düzgün yüzey sağlamaz.
|
Metal dumanları, azot dioksit, karbon monoksit, gürültü, yanıklar, infrared radyasyon, yangın, patlama
|
|
Gaz basınç kaynağı
|
Parçalar basınç altında gaz jetleri tarafından ısıtılır ve birlikte dövme haline getirilir.
|
Metal dumanları, azot dioksit, karbon monoksit, gürültü, yanıklar, infrared radyasyon, yangın, patlama
|
| Elektrot-ark kaynağı | Koruyucu kaplamalı metal elektrotlar kullanılır |
Metal dumanları, floritler, infrared ve UV radyasyon, yanıklar, elektrik tehlikeleri, yangın, gürültü, ozon, azot dioksit
|
| Tozaltı kaynağı |
Parçanın üzeri granül halinde kaynak tozuyla kaplanır. Sonra metal tel kaynağı kullanılır.
|
Floritler, yangın, yanıklar, infrared radyasyon, elektrik, metal dumanları, gürültü, UV radyasyon, ozon, azot dioksit
|
| Gazaltı kaynağı | Kaynak alanı kaynatılacak metalle aynı özelliklere sahip çıplak telle sürekli beslenir. |
UV radyasyon, metal dumanları, ozon, karbon monoksit, karbon dioksit, azot dioksit, floritler, yangın, yanıklar, infrared radyasyon, elektrik, gürültü
|
| Tungsten inert gaz kaynağı, tungsten ark kaynağı | Tungsten elektrot tükenmez, dolgu metali elle ark içine doldurulur. |
UV radyasyon, metal dumanları, ozon, azot dioksit, yangın, yanıklar, infrared radyasyon, elektrik, gürültü, floritler, karbon monoksit
|
| Plazma ark kaynağı tungsten ark kesme |
Tungsten inert gaz kaynağı gibidir. Farkı, inert gazın ince bir kanaldan geçirilerek iyonize edilip yüksek ısı elde edilmesidir.
|
Metal dumanları, ozon, azot dioksit, UV ve infrared radyasyon, gürültü; yangın, yanıklar, elektrik, floritler, karbon monoksit, x ışını
|
| Elektrik direnç kaynağı |
İki elektrota yüksek akım düşük voltaj verilerek kaynak alanında yüksek ısı elde edilir ve basınçla birleştirme elde edilir. Kaynak veya dolgu maddesi kullanılmaz.
|
Ozon, gürültü, yangın, yanıklar, elektrik, metal dumanları |
| Elektron ışın kaynağı |
Vakumlu bir odadaki parçaya elektron tabancasıyla yüksek voltajlı atış yapılır.
|
X ışını, elektrik, yanıklar, metal tozları, kapalı alan |
| Lazer kaynak ve delme | Lazer ışını parçaları eritir, kaynatır, deler. |
Elektrik, lazer, UV radyasyon, yangın, yanıklar, metal dumanları, metal kaplamalarının parçalanma ürünleri
|
| Termit kaynağı |
Alüminyum tozunun metal oksit tozlarıyla karışımı bir potada eritilir, kaynatılacak yüzeye akıtılır.Genellikle döküm veya dövmenin onarımında kullanılır.
|
Yangın, patlama, infrared radyasyon, yanıklar |
Torna Tezgahlarında Sağlık Tehlikeleri
Sinterlenmiş metallerden oluşan kesici delici uçlara sahiptirler. Sistemde soğutmak, işlem kalitesini artırmak ve kesici delici yüzeylerin ömrünü uzatmak amacıyla sıvı ve yağ bazlı metal işleme sıvıları kullanılır. Katkı maddesi olarak kullanılan biyositlerin etkilerini yitirmeleri nedeniyle bu sıvılarda bakteriyel kontaminasyon ve kolonizasyonlar olur. Bu sıvılarda lejyonella türleri ve hipersensitivite pnömonisine neden olan çeşitli etkenler saptanmıştır. Bu nedenle torna makinelerinin bu soğutma sıvıları en geç altı ayda bir değiştirilmelidir.
Diğer sağlık tehlikeleri gürültü, vibrasyon, kaza ve özellikle el yaralanmaları, metal talaşı sıçramalarına bağlı göz ve vücut yaralanmaları sayılabilir.
Zımpara ve Parlatmada Sağlık Tehlikeleri
Doğal korundum(kristalize alüminyum) zımpara taşı(alüminyum oksit), elmas, kumtaşı, çakmak taşı gibi doğal aşındırıcıların yerini bugün büyük ölçüde erimiş alüminyum oksit, silisyum karbür (karborundum) ve sentetik elmas gibi yapay aşındırıcılar almıştır. Tebeşir, ponza, tripoli, kalay macun ve demir oksit gibi ince taneli malzemeler de özellikle parlatma ve polisaj için kullanılır. Taşlama taşlarında en çok alüminyum oksit ve silikon karbür kullanılır. Doğal ve yapay elmaslar önemli uygulamalar için kullanılır. Zımpara ve parlatma bantlarında alüminyum oksit, silisyum karbür, zımpara, granat ve çakmaktaşı kullanılmaktadır. Göz hasarları, vibrasyon, solunum korunmasız yoğun kullanımda zımparalanan yüzeye de bağlı olarak akciğer etkilenmeleri söz konusudur.
Endüstriyel Yağlar ve Metal İşleme Sıvılarında Sağlık Tehlikeleri
Sıcak, toz, buhar, duman, metal tuzları, kimyasallar ve katkı maddelerinden kaynaklanan riskleri taşır. Yağlar mesleki dermatitin sık nedenlerindendir. Yağların biyolojik kontaminasyonuna bağlı olarak altta yatan cilt hastalıkları alevlenebilir. Solunabilir çaptaki aerosollere bağlı olarak lipoid pnömoni, astım, akut solunum yolları irritasyonu, kronik bronşit, SFT bozulması gibi akciğer hastalıkları gelişebilir. Mikroorganizmaların yağın yapısını değiştirmesine bağlı direkt toksik etkiler görülebilir. Sıvılar bakteri ve mantarlarla kolayca kontamine olur. Cilt, akciğer ve sistemik toksik etkilere neden olabilir, kansere neden olabilirler.
Metal Yüzey İşlemlerinde Sağlık Tehlikeleri
Metal yüzeyine çeşitli özellikler ve görünüm kazandırmak amacıyla farklı tekniklerle yapılan işlemlerdir. Her bir işlem, değişik sağlık tehlikelerini barındırır.
| Yüzey İşlemi | Tehlikeler |
|---|---|
| Elektrolitik parlatma | Kostik ve koroziv kimyasallara bağlı yanıklar ve irritasyon |
| Elektro- kaplama |
Krom ve nikel maruziyetine bağlı kanser riski, siyanidler, kostik ve koroziv kimyasallara bağlı yanıklar ve irritasyon, elektrik çarpması, ıslak çalışmaya bağlı kayma ve düşme tehlikeleri, toz patlamaları, ergonomik tehlikeler
|
| Cam ve emaye |
Öğütücü ve taşıyıcılardan kaynaklanan fiziksel tehlikeler, yanık tehlikesi, toz maruziyeti
|
| Gravür |
Hidroflorik asit maruziyeti, kostik ve koroziv kimyasallara bağlı yanıklar ve irritasyon, yanık tehlikesi
|
| Galvanizasyon |
Yanık tehlikesi, kostik ve koroziv kimyasallara bağlı yanıklar ve irritasyon, metal dumanı ateşi, kurşun maruziyeti
|
| Isıl işlem |
Yanık tehlikesi, kostik ve koroziv kimyasallara bağlı yanıklar ve irritasyon, hidrojene bağlı patlama riski, karbon monoksit maruziyeti, siyanid maruziyeti, yangın riski
|
| Metal kaplama | Yanık tehlikesi, toz patlaması riski, asetilen, çinko- metal dumanı ateşi |
| Fosfatlama | Kostik ve koroziv kimyasallara bağlı yanıklar ve irritasyon |
| Plastik kaplama | Kimyasal duyarlandırıcılara maruziyet |
| Astarlama | Toksik, yanıcı, duyarlandırıcı, kanserojen(krom) çeşitli kimyasallara maruziyet |
Demir dışındaki metal endüstrisinin ikincil üretiminin %95’ini alüminyum, bakır, kurşun ve çinko oluşturur. Magnezyum, cıva, nikel, kıymetli metaller, kadmiyum, selenyum, kobalt, kalay ve titanyum da hurdadan yeniden kazanılan metallerdendir. Sağlık tehlikeleri ise;
| Yeniden Kazanma | Maruziyet |
|---|---|
| Kalay |
Toz, dumanlar, yanma gazları, asit buharları, kostik, sodyum hidroksit, sıcak
|
| Kobalt |
Toz, ağır metaller, asit buharları, solventler, sıcak
|
| Selenyum | Toz, selenyum dumanları, yanma gazları, kükürt dioksit, asit buharı, gürültü |
| Kadmiyum |
Solventler, kadmiyum toz ve dumanları, yağ ve gaz yanma ürünleri, çinko dumanları, çinko klorit, klor, hidrojen klorit, sıcak
|
|
Kıymetli metaller: altın, gümüş, platin, palladyum
|
Toz, gürültü (Hammermill), organikler, yanma gazları, toz, aist ve asit buharları
|
| Nikel | Dumanları, toz, sıcak, gürültü, solventler |
| Cıva | Uçucu cıva, solventler, organikler ve asit buharları |
| Magnezyum | Toz ve dumanları, sıcak, yangın riski |
| Çinko |
Çinko, alüminyum, bakır, demir, kurşun, kadmiyum, manganez ve krom içeren partiküller, lehim kirlilikleri, kükürt oksitleri, kloritler, floritler, az miktarda metaller, sodyum karbonat, çinko karbonat, çinko hidroksit, hidrojen klorit, çinko klorit, amonyak, amonyum klorit, alaşım metalleri, nonspesifik gazlar ve buharlar, ısı
|
| Kurşun |
Metal duman ve partikülleri(kurşun, antimon), alaşım metalleri ve lehim maddeleri, asit buharları, ısı, gürültü, karbon monoksit
|
| Bakır |
Kesme, parçalama, lehim giderme sırasındaki hava kirleticiler, metal dumanları, metal oksitleri, ağır organikler, yağ buharları, gürültü, curuf ve artıklar, florit, kükürt dioksit, klorit, karbon monoksit, hidrokarbonlar, aldehitler, azot oksitleri, sülfürik asit buharları
|
| Alüminyum |
Alüminyum, kurşun ve kadmiyum dumanları, nonspesifik toz ve aerosoller, yağ buharları, metal partikülleri, curuf, ağır organikler, florit, kükürt dioksit, klorit, karbon monoksit, hidrokarbonlar, aldehitler, sıcak, gürültü
|
Anamnez
İyi bir meslek anamnezi hem hastalıkların başlaması ve ilerlemesini engeller, hem de işyerindeki diğer çalışanların korunmasını sağlar. İşyeri hekimiİşyeri Hekimi; İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, işyeri hekimliği belgesine sahip hekimi İşyeri... More meslek hastalıkları tanısı koyabilmek için şu üç konuda yeteneğini artırmalıdır:
- Meslek hastalıklarından güçlü bir şüphe düzeyi
- Yeterli meslek öyküsü alma becerisi
- İş yeri hekimliği kaynaklarına kolay erişim
Anamnez alırken, hastalıklarda mesleksel etyolojinin düşünülmesini güçlendiren şu 4 sorunun yanıtı bulunmaya çalışılmalıdır;
| Nedensel İlişki | Soru |
|---|---|
| Ölçütleri | Maruziyetin başlangıcı ile semptomların ortaya çıkışı arasındaki süre nedir? |
| Temporal ilişki | Semptomlar işten uzaklaşmakla(tatil veya iş değişikliği) düzeliyor mu? |
| Doz-Etki ilişkisi | Yüksek maruziyet düzeyi olan ortamlarda veya belli işlerde semptomlar ağırlaşıyor mu? |
| İlişkinin gücü | İş arkadaşlarında da aynı maruziyetler aynı semptomlara neden oluyor mu? |
Hastanın yaptığı işi hakkında bilgi edinmek çok zaman almaz. Bunun için kısa ve uzun tarama soru listeleri kullanılabilir;
- Ne tür iş yapıyorsunuz?
- Sağlık sorununuzun işinizle ilgili olduğunu düşünüyor musunuz?
- Yakınmalarınız hafta içinde ya da sonunda ağırlaşıyor mu? Evde ya da işte ağırlaşıyor mu?
- Şunların herhangi birine maruz kalıyor musunuz: kimyasallar, tozlar, metaller, radyasyon, gürültü veya sık tekrarlanan hareketler?
- Bunların herhangi birine geçmişte maruz kaldınız mı?
- İşyerinde kişisel koruyucu kullanıyor musunuz?
- İş arkadaşlarınızın herhangi birinde benzer yakınmalar var mı?
