Çinko ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar

Çinko ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar, çinko oksit dumanlarına maruziyetten sonra gelişen metal dumanı ateşidir

Çinko, mavi çizgileri olan gümüş beyazı renginde bir metaldir. Doğada yaygın olarak bulunur. Çinko yatakları sıklıkla kadmiyum, demir, kurşun, arsenik içerir. Çöktürme ve ayrım işleminden sonra eritme veya elektrolitik arıtma ile elde edilir. İnsanda esansiyel bir elementtir ve tüm dokularda bulunur. Birçok enzim sisteminin normal fonksiyonu için çinkoya ihtiyaç vardır. Yara iyileşmesinde, sickle-cell anemide olumlu etkisi vardır. Kadmiyuma bağlı nefrotoksisitede koruyucudur. Kurşunun eritrositler üzerine etkisine karşı koruyucudur. Diyetle günlük çinko alımı 10-15 mg.dır.

Ana kullanımı, çelik ve diğer metallerin galvanizasyonudur. Bu işlem daldırma veya elektro kaplama şeklinde uygulanır. Saf çinko metali astar boya olarak otomotiv, elektrikli aletler, el aletleri, makineler ve oyuncaklarda kullanılır. Çinko oksit, pigment olarak lastiğin sertleştirilmesinde kullanılır. Çinko klorit, kaynakçılıkta, kilimcilikte, ağaç koruyucu olarak, kuru pillerde, petrol rafinerilerinde, diş dolgu malzemelerinde ve deodorantlarda kullanılır. Çeşitli alaşımların yapısında bulunur. Bakırla birlikte pirinç alaşımını yapar.

Çinko ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar

Çinko sülfite maruziyet, madencilik ve arıtma aşamalarında diğer metallere göre çok kısıtlıdır. Çinko cevherinin ısıtma işlemlerinde çinko oksit toz ve dumanlarına maruziyet riski yüksektir. Galvanize metalerin üretim veya kaynak işlerinde çalışanlar çinko oksit dumanlarına maruz kalabilir. Çinko alaşımları ve pirinç üretiminde çinko bileşiklerine maruz kalınır. Çinko klorite, üretiminde, kaynakçılıkta ve lehimcilikte maruz kalınır. Galvanize gıda kapları içerisindeki asidik yiyecek ve içeceklerin alınması, çinko zehirlenmesine neden olabilir.

Çinko Maruziyetinin Etkileri

Ağızdan alınanın sadece % 20-30’u gastrointestinal sistemden emilir. Dumanlarının inhalasyonuyla da absorbe olabilir. Kanda plazma proteinlerine (metallothionein ve albumin) bağlanır ve eritrositlerde bulunur. Dokularda yaygın şekilde dağılır. Çoğu çizgili kaslarda bulunur. Pankreas salgısı, safra, ter ve %20’si idrarla atılır.

Klinik Değerlendirme

Akut etkiler

Mesleki çinko maruziyetinin en karekteristik bulgusu çinko oksit dumanlarına maruziyetten sonra gelişen metal dumanı ateşidir. Maruziyetten sonraki birkaç saat içinde başağrısı ve metalik kokulu terleme olur. Bunu kas eklem ağrıları ve yorgunluk izler. Maruziyetten 8-12 saat sonra , genellikle işçi mesaiFazla mesai; 4857 sayılı İş Kanununa göre, haftalık 45 saati aşan çalışmaları ifade etmektedir. Denkleştirme esasının uygulandığı haller... More sonrası evindeyken ateş, üşüme, aşırı terleme, öksürük ve göğüs ağrısı görülür. Semptomlar, akut viral bir sendrom gibi, 24-48 saat sonra kendiliğinden sonlanır. Semptomların genellikle haftanın ilk iş gününde görülmesi, tolerans gelişebileceğini düşündürmektedir. Kronik seyir görülmez.

Çinko kloride çok kısa süreli maruziyet bile cild ve gözlerde ciddi yanıklara neden olabilir. Dumanlarının inhalasyonu ciddi kimyasal pnömoniye neden olur. Sis bombası dumanına kısa süreli maruziyetten sonra ölüme kadar gidebilen solunum yetmezliği tabloları bildirilmiştir. İyileşenlerde kronik solunum yetmezliği sekel olarak kalabilir.

Kronik etkiler

Kronik cild maruziyeti, egzematöz bir dermatit veya cild duyarlılığına neden olabilir. Çinko klorit cildde ülserlere neden olabilir. Çinko klorit dumanlarının inhalasyonu, sinüs ve boğaz irritasyonu, öksürük, hemoptizi ve dispneye, neden olabilir. Yoğun maruziyetten sonra pulmoner ödem ve pnömoni gelişebilir. Solubl çinko bileşiklerinin ağızdan alınması, gastrointestinal sistem irritasyonuna bağlı olarak bulantı, kusma ve ishale neden olabilir.

Çinko Maruziyeti Tanı, Tedavi ve Önleme

Tanı

Maruziyet öyküsü, semptom ve bulguların varlığı ile konur. Spesifik tanı yöntemi yoktur.

Meslek öyküsü

Metal dumanı ateşi, genellikle kapalı bir alanda kaynak yapımı gibi yoğun bir maruziyetten saatler sonra başlar. Hastalığa tolerans gelişmesi ilginç bir bulgudur; Ardışık günlerde değil, etkenden uzaklaşılan birkaç günden sonra tekrar karşılaşmalarda görülür. Öyküde bunlar ayırt edicidir.

Semptom ve bulgular

Çinko oksit:         Başağrısı, ağızda metalik tad,

Ateş, terleme, myalji Öksürük, göğüs ağrısı

Çinko klorit:         Cild ve gözde ciddi yanıklar

Solunum irritasyonu Pulmoner ödem

Fizik Muayene

• Solunum yolları irritasyon bulguları
• Cild bulguları

Tanısal Testler

Metal dumanı ateşi semptomlarının başlangıcı ile birlikte lökosit 15-20 bine kadar yükselebilir. Solunum fonksiyon testlerinde FEV1, FVC ve diffüzyon azalır. Akciğer grafisinde orta akciğer alanlarında puslu infiltrasyon görülür. LDH ve serum enzimlerinde nonspesifik yükselmeler görülebilir. Çinko klorit inhalasyonundan sonraki, arteriyel hipoksemi ve pulmoner infiltratlar, kimyasal pnömoniyi düşündürür. Çinko klorite cild allerjisi, yama testiyle teşhis edilebilir.

Ayırıcı Tanı

• İnhalasyon ateşi nedenleri
• Solunum irritanlarına bağlı hastalıklar
• Allerjik ve kontak dermatitler

Tedavi

Metal dumanı ateşinin spesifik tedavisi yoktur. Ancak akciğer enfeksiyonu ekarte edilmelidir. Çinko klorite bağlı cild ve göz yanıkları bol suyla yıkanmalıdır. Kornea opasitelerini önlemek için gözler mümkün olduğu kadar kısa sürede ve 15 dk boyunca %1.7 CaNa2 EDTA ile yıkanmalıdır. Çinko klorit inhalasyonu şüphesi olanlar hastanede gözleme alınmalı ve destek oksijen tedavisi verilmelidir. Kronik dermatit ve cild allerjisi olan işçiler işten uzaklaştırılmalıdır.

Komplikasyonlar

Maruziyetin devamı hipersensitivite pnömonisine neden olabilir. Çinko klorit akut inhalasyon ağır kimyasal pnömoni ile akciğer ödemi, solunum yetmezliği, pulmoner hipertansiyon ve ölüme neden olabilir.

Prognoz

Metal dumanı ateşi, sekel bırakamayan ve kendiliğinden iyileşen bir tablodur. Diğer bulgular da etkenden uzaklaşınca düzelir. Çinko klorit akut inhalasyon maruziyeti, ölümle sonlanabilir, solunum yetmezliği yapabilir.

Hasta Bilgilendirme

Metal dumanı ateşi, işyerindeki birincil önlemlerin yetersizliğinin ve toksik inhalanlara maruziyetin, aynı işyerinde başka olguların da görülebileceğinin uyarısıdır. Maruziyetin devamı hipersensitivite pnömonisi gibi patolojilere neden olabilir.

Önleme

Çinko içeren yüksek ısılı işlemlerin yeterli ventilasyonu, çinko oksit toz ve dumanlarına maruziyeti azaltır. Galvanize metal kaynakçılığında ve pirinç kaplamacılığında yeterli lokal egzoz havalandırma sağlanmalıdır. İşyeri ortamını değerlendirme: İşyeri ortam havasında çinko düzeyi izlenmelidir. Ülkemizde müsaade edilen ortam sınır değeri çinko klorürün; 1 mg/m3’dür ve çinko oksitin; 5 mg/m3’dür.

Metal dumanı ateşinde C vitamini ve süt verilmesinin bilimsel bir değeri yoktur. Çinko maruziyeti olan işçilerin periyodik muayenelerinde cilt ve solunum etkileri takip edilmelidir. İzin verilen limitlerin altındaki çinko düzeylerine maruz kalan işçilerin idrar çinko düzeyleri 0.7 mg/L’ nin altında bulunmuştur. Ancak kişisel gözlem indeksi yoktur. Semptom ve bulgular izlenmelidir. İşe giriş muayeneleri ve periyodik muayeneler tamamlanmalıdır.

Anamnez

İyi bir meslek anamnezi hem hastalıkların başlaması ve ilerlemesini engeller, hem de işyerindeki diğer çalışanların korunmasını sağlar. İşyeri hekimi meslek hastalıkları tanısı koyabilmek için şu üç konuda yeteneğini artırmalıdır:

1. Meslek hastalıklarından güçlü bir şüphe düzeyi
2. Yeterli meslek öyküsü alma becerisi
3. İş yeri hekimliği kaynaklarına kolay erişim

Anamnez alırken, hastalıklarda mesleksel etyolojinin düşünülmesini güçlendiren şu 4 sorunun yanıtı bulunmaya çalışılmalıdır;

Hastanın yaptığı işi hakkında bilgi edinmek çok zaman almaz. Bunun için kısa ve uzun tarama soru listeleri kullanılabilir;

1. Ne tür iş yapıyorsunuz?
2. Sağlık sorununuzun işinizle ilgili olduğunu düşünüyor musunuz?
3. Yakınmalarınız hafta içinde ya da sonunda ağırlaşıyor mu? Evde ya da işte ağırlaşıyor mu?
4. Şunların herhangi birine maruz kalıyor musunuz: kimyasallar, tozlar, metaller, radyasyon, gürültü veya sık tekrarlanan hareketler?
   1. Bunların herhangi birine geçmişte maruz kaldınız mı?
   2. İşyerinde kişisel koruyucu kullanıyor musunuz?

5. İş arkadaşlarınızın herhangi birinde benzer yakınmalar var mı?