SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar, kısa ve uzun vadeli sigorta koluna sağlanan haklar olarak ayrılırlar.
SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar
İçindekiler
Çalışanların Hakları
Çalışanların sosyal güvenlik sistemine dahil olmaları hak ve aynı zamanda bir yükümlülüktür. Çalışmaya başlayanlar kanunen mutlaka sosyal güvenlik sistemine dahil olmak zorundadır. Bir işyerinde çalışanlar kanunen bu hakkın yerine getirilip getirilmediğini her zaman için işverenden istemek ve yerine getirilmediği taktirde de yasal yollara başvurma hakkına sahiptir. İşverenler açısından da gerek kendisinin gerekse de yanında çalıştırılanların sosyal güvenlik açısından bildirimi bir yükümlülüktür.
İşyerinin satılması durumunda işçi kıdem tazminatının ödenmesini isteyebilir mi?
Çalışanlara Sağlanan Haklar
Sosyal güvenlik sistemimizde 3 ana sigorta olup, çalışanlara;
- Kısa vadeli sigorta kolundan, iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık ve analık hallerinde iş göremezlik geliri bağlanması, geçici iş göremezlik ödeneği, doğum yardımı verilmesi,
- Uzun vadeli sigorta kolundan yaşlılık, malullük ve ölüm aylığı bağlanması,
- Genel sağlık sigortasından sağlık yardımları,
sağlanmaktadır.
İSG Karikatürleri
Evet için sağa, hayır için sola kaydırın.
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 1 İSG Yarışması Çıkmış Sorular](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0203.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 2 Emeğin Kutsallığına İhanet Etmeyin!](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0213.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 3 Gürültülü Ortamlarda Çalışma Süreleri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0202.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 4 İş Güvenliği Uzmanları ve İşyeri Hekimlerinin Süreleri Nasıl Belirlenir?](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0211.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 5 Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliği](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0207.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 6 Gemi Adamlarının İkamet Yerleri, Sağlık ve İaşelerine Dair Yönetmelik](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0227.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 7 İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Yönetmeliği](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0209.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 8 İş Güvenliği Kültürü](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0222.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 9 Madencilik Sektörü Meslek Hastalıkları](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0226.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 10 İş Sağlığı ve Güvenliği Karikatürleri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0230.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 11 İş Kazalarının Nedenleri!](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0221.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 12 Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Yönetmeliği](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0220.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 13 Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0219.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 14 Atık Yönetimi Yönetmeliği](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0215.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 15 1542 Kişinin Katili Kim?](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0225.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 16 Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0206.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 17 İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerinin Geliştirilmesi](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0223.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 18 2019 Aralık Ayında En Çok Okunanlar](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0218.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 19 İş Güvenliğinde Güvenlik Kültürü](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0224.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 20 Gürültüyü Azaltma Yöntemleri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0204.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 21 İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Etkileri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0216.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 22 B Sınıfı İSG Uzmanı Sınava Hazırlık](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0217.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 23 Kısa Çalışmadan Yararlanma Şartları](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0208.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 24 3 Adımda İş Kazalarını Önleyin](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0233.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 25 Neden Güvenlik Kültürü?](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0236.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 26 Mesleki Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin Tebliğ-2016-1](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0229.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 27 İş Güvenliği Uzmanlığı Çıkmış Sorular B-Sınıfı](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0212.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 28 İş Kazalarının Nedenleri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0228.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 29 İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0205.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 30 İş Sağlığı ve Güvenliği Karikatürleri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0235.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 31 Kütahya İş Sağlığı ve Güvenliği Analizi](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0249.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 32 İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Hukuki Dayanağı](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0210.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 33 İş Kanununa Göre Çalışanların Yükümlülükleri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0214.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 34 Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0200.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 35 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Temel İlkesi](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0237.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 36 OSGB ve Eğitim Kurumu Belge Ücretleri-2020](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0234.jpg)
Sonuçlar
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 37 İSG Yarışması Çıkmış Sorular](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0203.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 38 Emeğin Kutsallığına İhanet Etmeyin!](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0213.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 39 Gürültülü Ortamlarda Çalışma Süreleri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0202.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 40 İş Güvenliği Uzmanları ve İşyeri Hekimlerinin Süreleri Nasıl Belirlenir?](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0211.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 41 Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliği](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0207.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 42 Gemi Adamlarının İkamet Yerleri, Sağlık ve İaşelerine Dair Yönetmelik](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0227.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 43 İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Yönetmeliği](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0209.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 44 İş Güvenliği Kültürü](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0222.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 45 Madencilik Sektörü Meslek Hastalıkları](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0226.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 46 İş Sağlığı ve Güvenliği Karikatürleri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0230.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 47 İş Kazalarının Nedenleri!](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0221.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 48 Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Yönetmeliği](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0220.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 49 Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0219.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 50 Atık Yönetimi Yönetmeliği](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0215.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 51 1542 Kişinin Katili Kim?](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0225.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 52 Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0206.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 53 İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerinin Geliştirilmesi](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0223.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 54 2019 Aralık Ayında En Çok Okunanlar](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0218.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 55 İş Güvenliğinde Güvenlik Kültürü](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0224.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 56 Gürültüyü Azaltma Yöntemleri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0204.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 57 İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Etkileri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0216.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 58 B Sınıfı İSG Uzmanı Sınava Hazırlık](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0217.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 59 Kısa Çalışmadan Yararlanma Şartları](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0208.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 60 3 Adımda İş Kazalarını Önleyin](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0233.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 61 Neden Güvenlik Kültürü?](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0236.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 62 Mesleki Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin Tebliğ-2016-1](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0229.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 63 İş Güvenliği Uzmanlığı Çıkmış Sorular B-Sınıfı](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0212.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 64 İş Kazalarının Nedenleri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0228.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 65 İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0205.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 66 İş Sağlığı ve Güvenliği Karikatürleri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0235.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 67 Kütahya İş Sağlığı ve Güvenliği Analizi](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0249.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 68 İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Hukuki Dayanağı](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0210.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 69 İş Kanununa Göre Çalışanların Yükümlülükleri](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0214.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 70 Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0200.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 71 İş Sağlığı ve Güvenliğinin Temel İlkesi](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0237.jpg)
![SGK Tarafından Çalışanlara Sağlanan Haklar 72 OSGB ve Eğitim Kurumu Belge Ücretleri-2020](https://nedenisguvenligi.com/wp-content/uploads/2020/05/karikatur-0234.jpg)
İhbar Tazminatı Hangi Hallerde Ödenir?
Çalışanların Yükümlülükleri
Hizmet akdiyle çalışanların sosyal güvenlik bildirimleri asıl olarak işveren tarafından yerine getirilme yükümlülüğüne karşın, bu kapsamda çalışanların da işe başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde işe başladıklarını SGK’ya bildirmeleri gerekmektedir.
Diğer yandan, hizmet akdiyle çalışanlar işverenlerince kendileri adına gerekli bildirimlerinin yapılıp yapılmadığını takip ederek çalışmaya başladıktan itibaren 1 ay içerisinde kendilerini Kuruma bildirebilirler.
Esnek Çalışma ve Sigortalılık
Kanunla ilk defa getirilen uygulama ile; hizmet akdiyle çalışmakla birlikte, 4857 sayılı İş Kanunun 12 ve 13 üncü maddelerine istinaden kısmi süreli veya çağrı üzerine çalışanlar ile ev hizmetlerinde ay içinde 30 günden az çalışanlar sigortalıların, ay içerisinde kısmi çalıştıkları toplam sürelerin, 7,5 saate bölünmesiyle çıkan sürenin sigortalıya hizmet olarak mal edilmesi imkanı getirilmiştir. Bu kapsamda çalışanlar da genel sağlık sigortasına kapsamına alınacak ve ay içerisinde eksik kalan çalışma günlerinin genel sağlık sigortası primi açısından tamamlamaları zorunlulukları olacaktır. Daha açık ifadelerle, bu durumda olanlar ay içinde genel sağlık sigortasından tam olarak yararlanacaklardır.
Çalışanın Sağlığının Uygun Olmaması Nedeniyle İşi Yürütemeyecek Olması Nasıl Belgelenir?
- Kanunun yürürlük tarihinden sonraki kısmi süreleri çalışmalarda ay içinde çalışılmayan süreler (kısmi iş sözleşmelerinin devam ettiği süreler) için borçlanma hakkı getirilmiştir. Borçlanmada, genel sağlık sigortası primi ödenmişse bu prim ödenmeyecek ve borçlanılan süreler de 4/a statüsünde sayılacaktır. Borçlanma için ilgililerin bulundukları yerdeki sosyal güvenlik il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezlerine başvurmaları gerekmektedir.
- Kısmi süreli çalışanlardan ay içerisinde eksik kalan günlerini isteğe bağlı olarak ödemeleri durumunda isteğe bağlı ödenen süreler hizmet akdi statüsünde sayılarak bunların 7.200 günden emekli olmaları imkanı getirilmiştir.
Neden İş Güvenliği
Yapılan analizlerde dünyada son yıllarda iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gözlemlenen olumlu gelişmeler neticesinde iş kazalarında ve iş cinayetlerinde hissedilir azalmalar yaşanırken, maalesef ülkemizde iş kazaları/iş cinayetleri artmaktadır. Ekonomik boyutu ile incelendiğinde ise, çalışanın iş yaparken aklının sadece işte olması gerekirken, asgari ücretle geçinmeye çalışan arkadaşlardan ne kadar verim alınabilir ki?
Ülkemizde yaşanan ve giderek artan iş kazaları, iş cinayetleri ne yazık ki bu konudaki ilgisizliği, insana verilen önemin yok denilecek kadar az; çağdaş çalışma ve yaşam koşullarına ulaşmak için daha çok uzun yıllara ihtiyacımızın olduğunu aşağıdaki analizleri incelediğimizde ortaya koyduğu aşikardır.
Bir güvenlik açığının ölçülebilen en büyük maliyeti, sadece çalışan olmaz. Kaybedilmiş bir beden veya zihinsel rehabilitasyon yılları, çalışanı tamamen yeni bir yaşam tarzına zorlayabilir. Bu tür olaylara nasıl fiyat koyacağımızı tanımlamak gerçekten zor olsa gerek. Görevlerini yerine getirirken yaşamını yitiren ya da uzun soluklu yaralanmalar da kuşkusuz ekonomik olarak ölçülebildiğimizin ötesindedir. Yaşamını yitiren kişinin yanı sıra aile ve iş arkadaşları da diğer paydaşlardır.
Bu kazalar aynı zamanda şirketleri de etkilemektedir. İş kazası geçiren bir çalışan kayıp adam/saat anlamına gelmektedir. O nedenle bir şirket için bakıldığında giderler yalnızca verimlilik kaybı olarak ölçülmez, aynı zamanda kayıp iş gücü ve artan sigorta maliyetleri de etkilidir.
Şirketler için bir diğer önemli kayıp ise, iş kazalarının çokluğu nedeniyle oluşacak olan motivasyon bozukluğudur. Çalışanlar kendilerini güvende hissetmezlerse iş moralleri azalır ve çalışma istekleri düşecektir. Bu da işveren için olumsuz sonuçların doğmasına sebep olacaktır.
Bu nedenle çalışanlar mümkün olan en iyi işi yapmaya konsantre olabilmek için işlerini güvenli bir ortamda yapmak isterler. Sorumlu işverenler, güvenli bir işyerinin şirketin ana hattını geliştirdiğini kabul etmelidir. Hangi yönden bakarsanız bakın işi güvenli bir şekilde yürütmenin avantajları çoktur.
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Amacı :
- Çalışanlara en yüksek seviyede sağlıklı ortam sağlamak,
- Çalışma şartlarının olumsuz etkilerinden onları korumak,
- İş ve işçi arasında mümkün olan en iyi uyumu temin etmek,
- İşyerlerindeki rizikoları tamamen ortadan kaldırmak veya zararları en aza indirgemek,
- Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak,
- Çalışma verimini arttırmak.
İş Sağlığı ve Güvenliği önlemlerinin her ne sebeple olursa olsun ertelenmesi; iş kazalarına, meslek hastalıklarına ve iş cinayetlerine ORTAK OLMAKTIR!..
1Yorum