Acil Durum Planı Nasıl Hazırlanır?

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 11. maddesi ve İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik gereği her işyerinde mutlaka olması gereken Acil Durum Planının nasıl hazırlanması gerektiğini anlatmaya çalışacağız.

İşyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın, patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım, doğal afet gibi acil müdahale, mücadele, ilkyardım veya tahliye gerektiren olaylar olarak tanımlanıyor. İşyerlerinde meydana gelebilecek acil durumlarda yapılacak iş ve işlemler dahil bilgilerin ve uygulamaya yönelik eylemlerin yer aldığı plana acil durum planı deniliyor. Acil durum planını yapmayanlar hakkında idari para cezası olduğunu hatırlatmak isterim.

A- Acil Durum Planı Nasıl Hazırlanacak?

Acil durum planı, tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere acil durumların belirlenmesi, bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması, görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi, acil durum müdahale ve tahliye yöntemlerinin oluşturulması, dokümantasyon, tatbikat ve acil durum planının yenilenmesi aşamaları izlenerek hazırlanıyor.

Acil durum planında; işyerinin unvanı, adresi, hazırlayanların adı, soyadı ve unvanı, hazırlandığı tarih ve geçerlilik tarihi, belirlenen acil durumlar, alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler, acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri, işyerini veya işyerinin bölümlerini gösteren kroki, yangın söndürme amaçlı kullanılacaklar da dahil olmak üzere acil durum ekipmanlarının bulunduğu yerler, ilkyardım malzemelerinin bulunduğu yerler, kaçış yolları, toplanma yerleri, görevlendirilen çalışanların ve varsa yedeklerinin adı, soyadı, unvanı, sorumluluk alanı ve iletişim bilgileri, ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki kuruluşların irtibat numaraları vb. bilgilerin yer alması gerekiyor.

Acil durum planının sayfaları numaralandırılarak; hazırlayan kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve söz konusu plan, acil durumla mücadele edecek ekiplerin kolayca ulaşabileceği şekilde işyerinde saklanacak. Acil durum planı kapsamında hazırlanan kroki bina içinde kolayca görülebilecek yerlerde asılı olarak bulundurulacak.

B-Acil Durum Planlarının Yenilenmesi

Acil durum planları; tehlike sınıfına göre çok tehlikeli işyerlerinde iki, tehlikeli işyerlerinde dört ve az tehlikeli işyerlerinde altı yılda bir yenilenecek. Ancak işyerinde, yeni acil durumların ortaya çıkmasına neden olacak değişikliklerin meydana gelmesi halinde etkinin büyüklüğüne göre acil durum planı tamamen veya kısmen yenilenecek.

 

C- Acil Durumların Belirlenmesi

İşyerinde meydana gelebilecek acil durumlar; risk değerlendirmesi sonuçları, yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama ihtimali, ilk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar, doğal afetlerin meydana gelme ihtimali ve sabotaj ihtimali göz önünde bulundurularak belirlenecek.

 

D- Görevlendirilecek Çalışanların Belirlenmesi

Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 30 çalışana, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 40 çalışana ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 50 çalışana kadar arama, kurtarma ve tahliye ile yangınla mücadele konularının her biri için uygun donanıma sahip ve özel eğitimli en az birer çalışanın destek elemanı olarak görevlendirilmesi gerekiyor. İşyerinde bunları aşan sayılarda çalışanın bulunması halinde, tehlike sınıfına göre her 30, 40 ve 50’ye kadar çalışan için birer destek elemanı daha görevlendirilecek. 10’dan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde bir kişinin görevlendirilmesi yeterli olacak.

 

E-Acil Durum Planlama Ekibinde Kimler Bulunacak?

Acil Durumlar Hakkındaki Yönetmelikte iş güvenliği uzmanının acil durum planının hazırlanması sürecine katılması gerektiğine ilişkin açık bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkındaki Yönetmeliğin 9. maddesinin (c) fıkrasında iş güvenliği uzmanının görevleri arasında işyerinde kaza, yangın veya patlamaların önlenmesi için yapılan çalışmalara katılmak, bu konuda işverene önerilerde bulunmak, uygulamaları takip etmek; doğal afet, kaza, yangın veya patlama gibi durumlar için acil durum planlarının hazırlanması çalışmalarına katılmak, bu konuyla ilgili periyodik eğitimlerin ve tatbikatların yapılmasını ve acil durum planı doğrultusunda hareket edilmesini izlemek ve kontrol etmek gibi konular yer almaktadır. Buna göre iş güvenliği uzmanının da acil durum planlarının hazırlama ekibinde yer alması gerekiyor.

 

Acil Durum Ekipleri

A Kurumu “tehlikeli” sınıfta yer alan bir işletme olarak 259 (11 temizlik görevlisi, 11 güvenlik görevlisi, 237 kadrolu personel) çalışanı bulunmaktadır.
-Arama, kurtarma ve tahliye, yangınla mücadele ekiplerinin her birinden 7 kişi olmak üzere toplam 14 kişi acil durumlarla ilgili görevlendirilecektir.
-Tehlikeli sınıfta yer alan A Kurumu bünyesinde görevlendirilmesi gereken ilkyardım personeli sayısı ise 18 Haziran 2013 Tarih ve 28681 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik’e göre; Sağlık Bakanlığı’na ait İlkyardım Yönetmeliği Madde 161 uyarınca belirlenmiş olup bu sayı 26 kişidir.
– Acil durumlarda görevlendirilecek çalışanlar İSG Kurulu tarafından belirlenecektir.
-Acil durum ekiplerinin eğitim takvimleri ilgililer tarafından belirlenecektir.
-Tatbikatlar yangın, tahliye ve deprem acil durumları için haberli veya habersiz ayrı ayrı yapılacak olup, yılda en az 1 kez tekrarlanacaktır.
-Ekiplerdeki koordinasyonu sağlamak üzere ekiplerin tümünden bir kişi acil durum yönetim sorumlusu olarak atanacaktır.

 

F- Tatbikat

Hazırlanan acil durum planının uygulama adımlarının düzenli olarak takip edilebilmesi ve uygulanabilirliğinden emin olmak için işyerlerinde yılda en az bir defa olmak üzere tatbikat yapılacak. Gerçekleştirilen tatbikatın tarihi, görülen eksiklikler ve bu eksiklikler doğrultusunda yapılacak düzenlemeleri içeren tatbikat raporu hazırlanacaktır.

 

G- Çalışanların Bilgilendirilmesi ve Eğitim

Bütün çalışanlar acil durum planları ile arama, kurtarma ve tahliye, yangınla mücadele, ilkyardım konularında görevlendirilen kişiler hakkında bilgilendirilir. İşe yeni alınan çalışana, iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerine ilave olarak acil durum planları ile ilgili bilgilendirme yapılır. Acil durum konularıyla ilgili özel olarak görevlendirilenler, yürütecekleri faaliyetler ile ilgili özel olarak eğitilir. Yönetmeliğin 11. maddenin birinci fıkrası uyarınca görevlendirilen çalışanlara,eğitimlerin işyerinde iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi tarafından verilmesi halinde, bu durum işveren ile eğitim verenlerce imzalanarak belgelendirilir.

Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğin geçici 2. maddesine göre kurulacak olan ekiplerin eğitimleri, Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren bir yıl içinde tamamlanacak. Yönetmelik 18.06.2013 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlandığından kurulacak olan ekiplerin eğitiminin 18.06.2014 tarihine kadar tamamlanması gerekiyor.

 

A- İşverenin Yükümlülükleri

Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesine göre, işverenin acil durumlara ilişkin yükümlülükleri şunlardır:

▪ Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek ve çalışan ile çalışma çevresini etkileyecek acil durumları önceden değerlendirerek muhtemel acil durumları belirler.

▪ Acil durumların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.

▪ Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar.

▪ Acil durum planlarını hazırlar ve tatbikatların yapılmasını sağlar.

▪ Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda çalışanı görevlendirir ve her zaman hazır bulunmalarını sağlar.

▪ Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.

▪ Acil durumlarda enerji kaynaklarının ve tehlike yaratabilecek sistemlerin olumsuz durumlar yaratmayacak ve koruyucu sistemleri etkilemeyecek şekilde devre dışı bırakılması ile ilgili gerekli düzenlemeleri yapar.

▪ Varsa alt işveren ve geçici iş ilişkisi kurulan işverenin çalışanları ile müşteri ve ziyaretçi gibi işyerinde bulunan diğer kişileri acil durumlar konusunda bilgilendirir.

▪ Acil durumlarla ilgili özel görevlendirilen çalışanların sorumlulukları işverenlerin konuya ilişkin yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

 

B- Çalışanların Yükümlülükleri

Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesine göre, işverenin acil durumlara ilişkin yükümlülükleri şunlardır:

▪ Acil durum planında belirtilen hususlar dahilinde alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlere uymak.

▪ İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda kendileri ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye düşürecek acil durum ile karşılaştıklarında; hemen en yakın amirine, acil durumla ilgili görevlendirilen sorumluya veya çalışan temsilcisine haber vermek.

▪ Acil durumun giderilmesi için, işveren ile işyeri dışındaki ilgili kuruluşlardan olay yerine intikal eden ekiplerin talimatlarına uymak.

▪ Acil durumlar sırasında kendisinin ve çalışma arkadaşlarının hayatını tehlikeye düşürmeyecek şekilde davranmak.

İşveren, çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale edebilmelerine imkan sağlar. Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulamaz.

 

IV- Acil Durum Planlarında Özellikli Durumlar

 

A- Birden Fazla İşveren Olması Durumunda Acil Durum Planları 

Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda, yürütülen işler için diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde bulundurularak acil durum planı işverenlerce ortaklaşa hazırlanır. Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya sitelerinin işyerlerince hazırlanan acil durum planlarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür (Yönetmelik md. 17).

 

B- Asıl İşveren ve Alt İşveren İlişkisinin Bulunduğu İşyerlerinde Acil Durum Planı 

Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işveren bulunması halinde acil durum planlarının hazırlanması konusunda işyerinin bütünü için asıl işveren, kendi çalışma alanı ve yaptıkları işler ile sınırlı olmak üzere alt işverenler sorumludur (Yönetmelik md. 18).

 

C- Bir Aydan Kısa Süreli Geçici İşlerde Acil Durum Planı 

Bir aydan kısa süreli işlerde, işyerinin veya yapılacak işin mahiyeti itibarıyla çalışanları doğrudan etkilemesi muhtemel acil durumlar için bu Yönetmelik kapsamında yapılan özel görevlendirmeler işverence yapılır. Çalışanlar ve özel görevi bulunanlar acil durumlar ile ilgili bilgilendirilir (Yönetmelik md. 19).

 

D- Mevcut Acil Durum Planı ve Tatbikatlar

Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğin geçici 1. maddesine göre, 6331 sayılı Kanun gereğince ve Yönetmeliğin yayım tarihi öncesinde, hazırlanmış olan acil durum planları bir yıl içerisinde yönetmeliğe göre gözden geçirilerek revize edilecektir. İşyerlerinde gerçekleştirilmiş olan tatbikatlar ise süresince geçerli sayılacaktır.

 

V- Acil Durum Planı ve Diğer Yükümlülüklere Uymamanın Cezası 

Acil durumları belirlemeyen, acil durumlar için tedbir almayan, acil durum planlarını hazırlamayan, destek elemanı görevlendirmeyen, araç gereç sağlamayan, acil durumlarda işyeri dışındaki kuruluşla irtibatı sağlayacak düzenlemeyi yapmayanlar hakkında İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre her yükümlülük için 1.078 TL ve aykırılığın devam ettiği her ay için 1.078 TL idari para cezası uygulanacak.

 

Acil Durum Ekiplerinin Görevleri

işyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik kapsamına giren işyerleri acil durumlara müdahale ve acil durumlarla mücadele için üç ekip görevlendirmelidir. Bunlar:

– Yangınla mücadele
–  Arama kurtarma ve tahliye
–  İlkyardım

İşletmenin bulunduğu tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre ekiplerde görevlendireceği kişi sayıları farklılık gösterecektir. İlgili yönetmeliğe göre görevlendirilecek çalışan sayıları ile ilgili açıklama aşağıda verilmiştir:

Yangınla mücadele ile arama kurtarma ve tahliye ekipleri için görevlendirilecek kişi sayıları

Tehlike Sınıfı Çalışan Sayısı ;
Az tehlikeli Her 50 çalışana kadar 1 kişi
Tehlikeli Her 40 çalışana kadar 1 kişi
Çok tehlikeli Her 30 çalışana kadar kişi

 

İlkyardım ekibinde belirlenecek kişi sayısı için Sağlık Bakanlığı’nın hazırlamış olduğu İlkyardım Yönetmeliği’ne atıf bulunmaktadır. Eski tehlike sınıflarına göre ifade edilen bu yönetmelikte ağır ve tehlikeli işler için her 10 personele 1; diğer işyerlerinde 20 personele 1 ilkyardımcı görevlendirilmelidir. Buna göre B Kurumu’nda yangınla mücadele ve arama kurtarma tahliye ekiplerinden 1’er kişi, ilkyardım ekibinden 3 kişi görevlendirilmelidir.

 

Arama, Kurtarma ve Tahliye Ekibinin Görevleri:

• En hızlı şekilde teçhizatları ile birlikte yangın yerine ulaşır ve yangın söndürme ekibinden alınacak bilgiler ışığında arama kurtarma ve tahliye çalışmalarına başlar.
• Kendi can güvenliklerini tehlikeye atmadan yangın içerisinde kalan canlılara gerekli teçhizatı kullanarak ulaşmaya çalışır.
• Kurtardıkları canlıların ilk yardımı için ilk yardım müdahale bölgesine taşınmasını sağlar.
• Yangın içerisinde kurtarılması öncelikli ( 1. Derece ) malzemeler ve eşyalar varsa bunların yangın dışına çıkarılması çalışmalarını yapar.
• İtfaiye ekibi geldikten sonra itfaiye ekibine arama kurtarma tahliye çalışmalarında yardımcı olur.
• Yaşlı, engelli, hamile gibi özel politika gerektiren gruplarla acil durumlarda yardımcı olmak üzere bu ekipten bir sorumlu ilgilenir.
• Ekipte olanlar kendi can güvenliklerini kesinlikle tehlikeye atmamalıdır.

 

Yangınla Mücadele Ekibinin Görevleri:

• Yangın çıktığını öğrenir öğrenmez ekip başı yangını itfaiyeye ve ilgili kişilere en kısa zamanda telefonla haber verir ve itfaiyeye yangın yerini tam adresini çıkış saatini ve yangının türünü bildirir.
• Yangın haberi ulaştığında, yangın yerine gelerek yangının ne tür yangın olduğunu belirleyerek iş yerindeki yangın söndürme malzemelerini kullanarak yangını söndürmeye ve kontrol altına almaya çalışır.
• Yangın içerisinde kalmış herhangi bir canlı belirlediklerinde arama, kurtarma ve tahliye ekibine bildirerek kurtarılmasını sağlar.
• İtfaiye ekibi geldikten sonra söndürme çalışmaları itfaiye ekibine bırakılır, yalnızca yardım istendiği durumlarda itfaiye ekibine yardımcı olunur.
• Yangın bölgesinin çevresini güvenlik şeritleriyle çevirerek, ilgisiz şahısların yangın bölgesine girmesini engeller.
• Gelecek itfaiye ve ambulans araçlarına yardımcı olmak amacıyla güzergâh üzerindeki araçların ve diğer engellerin kaldırılmasını sağlayarak yol gösterir.
• Yangın söndürüldükten sonra çevre güvenlik önlemlerini sürdürerek yangın yerinin temizlenmesini sağlamak ve diğer ekiplerle birlikte yangının çıktığı yer, çıkış nedeni, yangın söndürme çalışmaları, yangın sonrası maddi hasar ve diğer kayıplarla ilgili bir rapor hazırlamak ve eksilen teçhizat belirlenerek sorumlu iş güvenliği uzmanına bildirir.

 

İlk Yardım Ekibinin Görevleri:

• İlk yardım müdahalesi gerektiren acil durumlarda ilk müdahaleyi yaparak en seri şekilde en yakın sağlık merkezine gönderilmelerini sağlar.
• Olay yerine gelecek olan ambulansa, ilkyardım ekibi yardımcı olur.

 

 

SONUÇ

Acil durum planı hazırlamak bütün işyerleri için zorunlu hale getirilmiştir. Beklenmeyen olumsuz durumlara karşı hazırlıklı olmak, can ve mal kaybının en aza indirilmesi acil durum planlarının hazırlanması ve uygulanması ile mümkün olacaktır. Bu nedenle acil durum planlarının hazırlanmasında ve uygulanmasında gerekli titizliğin gösterilmesi gerekmektedir. Bütün bunların yanında acil durum planını yapmamanın idari para cezası da bulunmaktadır. Acil durum planının herhangi bir kuruma verilmesine gerek yoktur. Çalışanlarımızın ve işyerlerimizin zarar görmemesi için acil durumlara hazırlıklı olmaktan başka çaremizin olmadığını unutmamamız gerekiyor.

 

EK – 1ACİL DURUM PLANI ÖRNEKLERİ

 

 

 

Acil Durum Tahliye Plan

EK – 2 MÜDAHALE YÖNTEMLERİ

 

 

 

 

 

 

 

 

Ayrıca sağlık ve güvenlik işaretleri yönetmeliği için tıklayınız…

 

 

 

 

 

 

Yazının tüm hakları www.nedenisguvenligi.com‘a ve yazara aittir. Telif hakları kanunu gereğince kopyalanamaz ve/veya farklı bir yerde kullanılamaz. Ancak alıntı yapıldığında link ve adres verilmek zorundadır.