Asbest Ölçümleri ve Sınır Değerleri, çalışanların maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik zaman ağırlıklı ortalama değeri (ZAOD-TWA), 0,1 lif/cm3 ‘dür
Asbest Ölçümleri ve Sınır Değerleri
Asbestin yapı malzemelerinden fren balatalarına, tencere kulplarından askeri ekipmanlara kadar çok değişik sektörlerde kullanımı söz konusu olduğundan birçok endüstriyel üründe karşımıza çıkmaktadır. Yapılarda yapılan söküm, yıkım, tamir, bakım ve uzaklaştırma çalışmalarında ve gemi söküm sırasında çalışanlar, asbest ile temasa geçebilir. Bu tür çalışmalar, dikkatsiz ve uygunsuz uygulamalarda, yüksek lif yayılımlarına neden olabilir ve çalışanlara ve üçüncü şahıslara zarar verebilir.
Söküm, yıkım, tamir, bakım ve uzaklaştırma işlerinde asbestli malzemenin bina, gemi veya diğer yapıların neresinde olacağının tespiti uzman biri tarafından yapılmalıdır. Ancak tehlikeli madde durumunun açıklığa kavuşturulmasıyla birlikte doğru koruyucu tedbirler uygulanabilir ve tüm çalışanların güvenli bir şekilde çalışması sağlanabilir.
Asbest ölçüm ve numune alma işlemleri iki şekilde yapılır
- Söküm, yıkım, tamir, bakım ve uzaklaştırma çalışmalarına başlamadan önce, yapılarda asbest olup olmadığı ve var ise hangi tür asbest olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. Bunun belirlenmesi için, uzman biri tarafından, yapının asbest olduğundan şüphelenilen bölümünden katı (bulk) numune alınır. Alınan numune içerisinde asbest olup olmadığı, var ise hangi tür asbest olduğunu saptamak amacıyla analiz yapılır. Bu şekilde alınan numunelerin analizi, Polarize Işık Mikroskobu (PLM), Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM), Transmisyon Elektron Mikroskobu (TEM) veya Fourier Transform Infrared Spektroskopisi (FTIR) ile yapılabilir. Analiz sonucunda numunede asbest bulunması durumunda, sökümü yapılacak asbestin türü ve miktarına ait bilgiler, iş planı ile birlikte, işe başlamadan önce işyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne yapması gereken bildirimde bulunmalıdır
- Çalışanın kişisel maruziyetinin belirlenmesi için çalışma ortamında çalışanın solunum seviyesinden alınan hava numunesidir. Alınan numunenin analizi (sayımı) Faz Kontrast Mikroskobu (PCM), Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM) veya Transmisyon Elektron Mikroskobu (TEM) ile yapılabilir. Analiz sonucu, çalışanın sekiz saatlik çalışma süresi boyunca maruz kaldığı lif konsantrasyonunu (lif/cm3 ) verecek şekilde hesaplanır. Mevzuatımıza göre, bu şekilde yapılan asbest ölçüm ve numune alma işlemleri, akredite olmuş ve İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nce (İSGGM) yetkilendirilmiş laboratuvarca yapılır. Katı (bulk) numune analizini yapacak laboratuvarın bakanlıktan yetki almış olması gerekmemektedir. Ancak, TÜRKAK tarafından akredite edilmiş laboratuvarların tercih edilmesi tavsiye edilir. Asbest tespit edildikten sonra çalışanların asbest maruziyetini tespit edecek laboratuvarların ise, yukarıda belirtildiği üzere, mutlaka yetki almış olması gerekmektedir.
Mikroskop Çeşidi | Sayım Yapılan Büyütme Oranı | Sayılabilir Lifin Tanımlanması Uzunluk, u Genişlik, g | Sayım Yapılan Büyütmede, Görülebilecek Yaklaşık En Küçük Lif Genişliği | Tür Tanımlaması |
PCM | 400-500 | u/g: Minimum 3,0 u > 5,0 μm g | 0,2 μm | Yapılamaz |
SEM | 2 000 | u/g: Minimum 3,0 u > 5,0 μm g | 0,2 μm | Kimyasal bileşimine göre |
TEM | 20 000 | u/g: Minimum 5,0 u:Minimum 0,5 μm | 0,01 μm | Kristal yapısı ve kimyasal bileşimine göre |
5 000 | u/g: Minimum 3,0 u:Minimum 5,0 μm g: 0,2 μm – 3,0 μm | 0,01 μm |
Asbest Sınır Değeri
Mevzuatımıza göre, asbestle çalışmalarda çalışanların maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik zaman ağırlıklı ortalama değeri (ZAOD-TWA), 0,1 lif/cm3 ‘dür. Her ne kadar bu sınır değer konsantrasyon cinsinden ifade ediliyor olsa da, aslında çalışanın maruz kaldığı lif konsantrasyonunun 8 saat zaman ağırlıklı ortalaması olduğuna dikkat edilmelidir. Lif konsantrasyonu 0,8 lif/cm3 olan bir çalışma ortamında, eğer konsantrasyon mühendislik önlemleri ile düşürülemiyorsa, maruziyet değeri çalışma süresinin 1 saate çekilmesi yoluyla düşürülebilir. Diğer bir deyişle, 0,8 lif/cm3 konsantrasyon bulunan bir çalışma ortamında kişinin en fazla 1 saat çalışmasına izin verilebilir.
Asbestle Çalışmalarda Risk Değerlendirmesi
Ayrıca, sınır değerle karşılaştırma yapmak için bakanlıkça yetkilendirilmiş bir laboratuvar tarafından gerçekleştirilen ölçümün sonucunun o günün çalışma şartlarını yansıttığını göz önüne almak gerekir. Dolayısıyla, sınır değerin yarısını aşan bir sonuç elde edildiğinde, çalışmanın ilerleyen safhalarında sınır değeri aşma ihtimalinin yüksek olduğu değerlendirmesi yapılmalı ve maruziyeti düşürücü tedbirler tasarlanmalı ve uygulanmalıdır.
Elde edilen maruziyet değerinin sadece çalışma ortamı koşullarına ve teknik önlemlere değil, çalışan kişilerin iş uygulama biçimlerine de bağlı olduğu unutulmamalıdır. Dolaysıyla, maruziyetin artmasını engelleyecek tedbirlerin uygulanması ve çalışma alanının temiz ve düzenli tutulması konuları çalışanlara mümkün olduğunca sık bir şekilde hatırlatılmalıdır.