Azot Oksitlere Bağlı Hastalıklar

Azot Oksitlere Bağlı Hastalıklar, NO2 alt solunum yolları irritanıdır. Yüksek konsantrasyonlarda akciğer ödemi ve ölüme neden olabilir.

Azot monoksit (NO-nitrik asit): Renksiz, suda zor çözünen bir gazdır kolayca, azot dioksite oksitlenir.

Azot dioksit (NO2): tatlı-ekşi kokulu kırmızımsı kahverengi, suda zor çözünen bir gazdır. 21 ° C’nin altında yoğunlaşır. Havadan daha ağırdır. Nitrik asit (HNO3) ve azot monoksit, suyun varlığında oluşur. Diazot monoksit (N2O-nitröz oksit, güldürme gazı) tatlımsı kokulu renksiz bir gazdır, havadan ağırdır. Azot tetraoksit (N2O4), NO2’nin polimeridir, aynı ortam sıcaklığında, onunla birlikte oluşur.

Azot Oksitlere Bağlı Hastalıklar

NOx’lerin hepsi yüksek ısılı yanma ürünleridir. NO2, ozonun öncüsüdür (O3). NO, NO2 ve N2 O4 daima birlikte görülürler(NOx). Başlıca maruziyet alanları;

• Kapalı ortamlarda elektrik ark ve gazaltı kaynakçılığı
• Boya ve patlayıcı üretimi
• Elektrokaplama, gravür işlemleri
• Motor egzoz gazları
• Metallere veya organik malzemelere nitrik asit uygulama
• Patlayıcı dumanları
• Silaj

Azot Oksit Etkileri

NO2 alt solunum yolları irritanıdır. Yüksek konsantrasyonlarda akciğer ödemi ve ölüme neden olabilir. Serbest radikal oluşumuyla hücre ölümüne neden olur. Makrofaj ve bağışıklık fonksiyonunlarıını bozar, enfeksiyonları kolaylaştırır. Etkileri doz ve süreye bağlıdır. Ilımlı maruziyette (50 ppm) öksürük, hemoptizi, nefes darlığı ve göğüs ağrısı olabilir.

Yüksek konsantrasyonlarda (> 100 ppm) akciğer ödemi ve ölüme neden olabilir, bronşiolitis obliteransa yol açabilir. KOAH gelişimine neden olabilir. Hemoglobine bağlanarak methemoglobinemiye neden olabilir. Hemoglobine affinitesi, CO’den birkaç bin kat fazladır.

Klinik Değerlendirme

Akut etkiler

• Lokal Konjunktivit, kornea ülserleri
• Solunum Göğüs ağrısı, öksürük, akciğer ödemi
• SSS Başağrısı, başdönmesi, ataksi, deliryum, kasılmalar
• GİS Bulantı, kusma, karın ağrısı
• Dolaşım Bradikardi, aritmi, hipotansiyon

Kronik etkiler

• Etkiler 30 saate kadar
• Başağrısı
• Uykusuzluk
• KOAH, Kronik bronşit, amfizem
• Methemoglobinemi

Azot Oksit Tanısı, Tedavi ve Önleme

Büyük ölçüde maruziyet öyküsüne bağlıdır.

Semptom ve bulgular

• Başlangıç bulguları hafiftir, fakat izleyen 72 saatte hayatı kısıtlayan solunum yetmezliğine
• Pulmoner bulgular; öksürük, dispne, göğüste ağrı ve sıkıntı, boğulma hissi, hırıltılı solunum
• Diğer akut semptomlar: sersemlik, bilinç kaybı, huzursuzluk, ajitasyon, konfüzyon, müköz membranlarda irritasyon, halsizlik, bulantı, karın ağrısı
• Geç semptomlar: Takipne, başağrısı, ateş, terleme, uykusuzluk, kas ağrıları, hemoptizi, çarpıntı, siyanoz, koma

Fizik muayene

• Raller
• Ronküsler
• Solunum seslerinin azalması
• Stridor
• Siyanoz, dispne (methemoglobinemi kuşkusu)

Tanısal testler

• Spesifik laboratuar bulgusu
• SFT; BO varlığında restriktif ve obstrüktif, KOAH varlığında obstrüktif bozukluk
• Methemoglobin düzeyi
• Tam kan, periferik yayma, hemoliz

Ayırıcı tanı

• Mesleki toksisiteler; CO, klor gazı,H2S,fosgen
• Akut koroner sendrom, Mİ
• Pnömoni
• KOAH
• KKY

Tedavi

• Ortamdan uzaklaştırma
• Gerekliyse oksijen, solunum desteği, entübasyon, mekanik ventilasyon
• Yüksek doz kortikosteroid
• Metilen mavisi; methemoglobinemi antidotu
• Hipoksemi, dispne, şuur bulanıklığı gösteren hastalar 24 saat gözlenmelidir.
• Maruziyeti bilinen asemptomatik hastalar 8 saat gözlenmelidir. 2 gün içinde pulmoner ödem gelişebilir.
• RADS gelişen hastalarda inhaler sempatomimetikler, antikolinerjikler, steroidler

Prognoz

• İlk maruziyetten sonra hayatta kalanlarda prognoz
• SFT, prognoz takibinde önemlidir. Maruziyetten sonra yapılmalı, 3 hafta ve 3 ay sonra tekrarlanmalıdır.

Önleme

İşyeri ortam gözetimi yapılmalıdır. İşyeri risk değerlendirmesi yapılarak gerekli mühendislik ve iş hijyeni önlemleri alınmalıdır. Gaz çıkaran işlemler kapalı olarak yapılmalıdır. İşyeri azot gazlarının ölçümleri ve çalışanların kişisel maruziyet ölçümleri yapılmalıdır. İşyerinde uygun ve yeterli lokal ve genel aspirasyon ve havalandırma sistemleri kurulmalıdır. İzin verilen limit değerleri aşmaması sağlanmalıdır. Kişisel hijyen kurallarına uyum sağlanmalı, iş ortamında yeme, içme ve sigara içimi engellenmelidir. Kişisel koruyucular kullanılmalıdır. Yeterli işaretleme yapılmalıdır.

Çalışanların sağlık gözetimi yapılmalıdır. İşe giriş ve işyeri risk değerlendirme sonucuna göre periyodik muayeneler düzenli yapılmalıdır.

Anamnez

İyi bir meslek anamnezi hem hastalıkların başlaması ve ilerlemesini engeller, hem de işyerindeki diğer çalışanların korunmasını sağlar. İşyeri hekimi meslek hastalıkları tanısı koyabilmek için şu üç konuda yeteneğini artırmalıdır:

1. Meslek hastalıklarından güçlü bir şüphe düzeyi
2. Yeterli meslek öyküsü alma becerisi
3. İş yeri hekimliği kaynaklarına kolay erişim

Anamnez alırken, hastalıklarda mesleksel etyolojinin düşünülmesini güçlendiren şu 4 sorunun yanıtı bulunmaya çalışılmalıdır;

Hastanın yaptığı işi hakkında bilgi edinmek çok zaman almaz. Bunun için kısa ve uzun tarama soru listeleri kullanılabilir;

1. Ne tür iş yapıyorsunuz?
2. Sağlık sorununuzun işinizle ilgili olduğunu düşünüyor musunuz?
3. Yakınmalarınız hafta içinde ya da sonunda ağırlaşıyor mu? Evde ya da işte ağırlaşıyor mu?
4. Şunların herhangi birine maruz kalıyor musunuz: kimyasallar, tozlar, metaller, radyasyon, gürültü veya sık tekrarlanan hareketler?
   1. Bunların herhangi birine geçmişte maruz kaldınız mı?
   2. İşyerinde kişisel koruyucu kullanıyor musunuz?

5. İş arkadaşlarınızın herhangi birinde benzer yakınmalar var mı?