Uzman Boya Sektöründe Tehlikeler ve Riskler, yağlı boyalar, sentetik ve selülozik boyalar, toz ve hava kurutmalı boyalardan kaynaklı tehlikelerdir.
Boya Sektörü
İçindekiler
Türkiye’de boya sanayi, ana kimya sektöründe önemli bir ekonomik büyüklüğe sahiptir. Avrupa’nın en büyük 5. boya üreticisi olarak dünya pazarının yaklaşık %2’sine sahiptir. Üretimin miktar bazında %60’ını inşaat, %40’ını sanayi boyaları oluşturmaktadır. Türk boya sektöründe bugün 20’ye yaklaşan büyük ölçekli ve gelişmiş üretim teknolojisi yapısına sahip işletmeler yanında, sektörde yurt geneline dağılmış çok sayıda küçük ve orta ölçekli işletme faaliyet göstermektedir. Boya sektöründe yaşanan tehlike ve riskler de göz önüne alındığında bu sektöre gerekli önemin verilmesi elzemdir.
Genel olarak boyalar bileşimlerine göre sınıflandırıldığında beş bölümde ele alınabilir:
- Yağlı boyalar
- Sentetik boyalar
- Selülozik boyalar
- Toz (elektro statik) boyalar
- Hava kurumalı boyalar
Yağlı Boyalar
Yağlı boyalar, bir koruyucu olarak veya dekoratif amaçla kullanılır. Yüzeye tatbik edildiği zaman, o yüzeyde kalıcı ve sert bir film tabakası meydana getirir. Meselâ, ahşap binaların hava şartlarından, metallerin korozyondan korunmaları için, yüzeyleri yağlıboya ile boyanır. Yağlı boyalar dekoratif amaçla çok kullanılır. Ayrıca yağlı boya tabloları bunlarla yapılır. Yağlı boyanın temel malzemesi yağ ve pigmenttir
Sentetik Boyalar
Ahşap ve metal yüzeylere kolaylıkla uygulanabilen boyalardır. Sentetik boyalar içlerinde parlaklık verici maddeler bulunduğundan ayrıca parlatılma işlemine tabi tutulmazlar. Sentetik boyalar boya inceltici (tiner) katılarak viskozitesi (akışkanlığı) düşürülerek fırça veya boya tabancası ile metal yüzeylere kolayca tatbik edilir. Diğer boyalara göre biraz daha geç kurur. Bu sebeple boya konusunda çok bilgisi olmayan amatör kişiler tarafından da rahatça kullanılabilir. Sentetik boyanın viskozitesi, yine sentetik yapıya uygun inceltici (tiner) ile düşürülür. Boyaya inceltici katılma oranı çoğu zaman tiner veya boya kutusu üzerinde yazmaktadır
Selülozik Boyalar
Selülozik boyanın temel maddesi, nitroselüloz’dur. Nitroselüloz, pamuğun nitrik asit içerisinde işlem görmesi ile elde edilir. Boya işini profesyonelce yapan, uygulaması bilgi ve beceri gerektiren bu boyalar, çabuk kuruması sebebi ile seri üretim işlere çok uygundur. Bu boyaların püskürtme (boya tabancası) yöntemi ile tatbik edilmesi en uygunudur. Bu boyalarda pasta veya cila işlemi gerekmez. Bu tür boyalarda boya üzerine vernik işlemi tatbik edilebilir. Boyaya parlaklığı veren vernik katmanıdır.
Elektro Statik Boyalar
Tamamen katı maddelerden oluşan, solvent içermeyen boyalardır. Polimer tozlarının elektrostatik olarak, kaplanacak parçalara yapıştırıldıktan sonra eritilmesiyle meydana gelen yüzey kaplama veya boyama işlemine toz boya kaplama, bu işlemde kullanılan boyalara da toz boya adı verilir. Boya endüstrisinde toz boyalar hızla gelişmektedir. Koruma amaçlı kullanıldığı gibi dekoratif amaçlıda kullanılabilirler. Solvent bazlı boyalara karşı belirgin avantajları vardır
Hava Kurutmalı Boyalar
Bu grup boyalara endüstriyel boyalarda denilmektedir. Bu boyaların en önemli özellikleri, üstün örtme kabiliyeti, artı bir müdahale gerektirmeden normal oda sıcaklığında kolaylıkla ve kısa sürede kurumaları, her türlü yöntemle (fırça, tabanca, daldırma vb.) yüzeye uygulanabilmeleri, her türlü zemine ekonomik olarak tatbik edilmeleridir. Mat, yarı mat ve parlak olmak üzere üç çeşit parlaklık dereceleri mevcuttur
Boya Sektöründe Tehlikeler ve Riskler
12/08/2013 tarihli ve 28733 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliğe göre kimyasal maddelerle çalışmalarda yapılacak risk değerlendirmesinde dikkate alınacak hususlar şunlardır:
- Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları.
- İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe malzeme güvenlik bilgi
- Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi.
- Kimyasal maddenin miktarı, kullanma şartları ve kullanım sıklığı
- Bu Yönetmelik eklerinde verilen mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır değerleri.
- Alınan ya da alınması gereken önleyici tedbirlerin
- Varsa, daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları.
- Birden fazla kimyasal madde ile çalışılan işlerde, bu maddelerin her biri ve birbirleri ile etkileşimleri
Boya üretimi yapılan işyerlerinde ve boyahanelerde kimyasal etkenler, iş sağlığı ve güvenliği açısından çalışan sağlığı açısından tehlikeli gruptadır. Bu etkenler çalışma ortamında bulunan gaz, buhar ve uçucu organik bileşenlerdir. Kimyasal maddeler deride tahrişe neden olabileceği gibi cilt yüzeyinden emilerek bazı organlarda hasara yol açabilir. Üretimde kullanılan solventler, boya üretiminde en önemli sağlık riski taşıyan etmenlerden biridir. Solvent buharının solunması nedeniyle solunum sistemi rahatsızlıkları, astım gibi akciğer hastalıkları ve tahriş meydana gelebilmektedir.
Göz ve cilt teması olduğunda tahriş edici, yutulması durumunda ise kimyasalın özelliğine göre iç organlarda tahribata yol açabilen, hatta ölüme neden olabilecek özelliklere sahiptirler. Birçok kimyasalın solunabilir parçacıkları solunduklarında akciğerde birikerek alerjik reaksiyonlara ve pnömokonyoza neden olabilir. Bazı kimyasallar ise akciğeri tahriş ederek yaralar oluşturur ve solunum kapasitesini düşürür. Kimyasallar göze sıçrama ile ya da buhar şeklinde çalışanlara zarar verebilir. Çalışma ortamında bulunan tozların yutulması veya ellerin temizlenmemesi sebebiyle ağız yolu ile de kimyasal maruziyeti yaşanabilmektedir.
Boyahanelerde çalışma ortamı kaynaklı tehlike ve riskler mevcuttur. Malzeme, ekipman, boyanan parçalar, vb. ayağa düşme riski; kaygan zeminde düşme riski ve yüksekten düşme riski bazılarıdır. Kullanılan basınçlı sistemler, sıkıştırılmış hava, gaz vakum ile çalışırken yaralanmalar yaşanmaktadır.
İş ekipmanlarına el sıkıştırma, parmak ezilmesi, forklift altında ayak sıkışması gibi çeşitli şekillerde iş kazaları yaşanmaktadır.
Yanıcı tozlar, alevlenebilir maddelerin kullanılması nedeniyle, ayrıca yaş boya üretimi yapılan işyerlerinde statik elektrik kaynaklı yangın ve patlama riski vardır. Toz boya üretimi çevre açısından solvent içermediği için yangın riski, yaş boya üretimine oranla yok denecek kadar azdır. Ancak toz boya üretiminde de toz patlamaları görülme riski göz ardı edilmemelidir
Solvent içerikli ürünler, parlama noktalarının düşük olması nedeniyle yangın riski taşımaktadır. Bu ürünlerle yapılan çalışmalarda çalışanların antistatik olmayan giysiler giymesi yangın riskini artırmaktadır. Bu nedenle, toplu korunma önlemlerinin belirlenmesinde yangına veya patlamaya neden olabilecek kimyasalların malzeme ve güvenlik bilgi formları incelenmelidir.
Boya üretiminde veya boyahanelerde yapılan işlerde ergonomik riskler, ciddi sonuçlara yol açabilecek maruziyete neden olmaktadır. Yük kaldırma, itme çekme hareketleri, boyama esnasında vücudun el, bilek, dirsek omuz, boyun gibi bölgelerinde zorlamalar önemli kas iskelet sistemi hasarlarını beraberinde getirmektedir.
Boya sektöründe yürütülen süreçlerde, çok çeşitli iş makinası ve ekipmanı kullanılmaktadır. Bu nedenle sektörde sıkça gürültü maruziyeti yaşanmaktadır. Sürekli olarak yüksek düzeyde gürültüye maruz kalınması çalışanların işitme sistemi içindeki dokularının zarar görmesine bu da işitme kayıplarına neden olabilmektedir. İşitme koruyucu kullanan bir çalışanın maruz kaldığı gürültü seviyesi, koruyucunun tipine ve gürültü düşürme seviyesine (SNR), ne kadar düzgün takıldığına ve kulağa uygunluğuna göre değişiklik gösterir.
