Uzman Çimento Sektöründe üretilen ürün ve kullanılan hammaddeler nedeniyle, üretimde “toz”, önemli sorunlardan birisi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Çimento, bir ülkenin en önemli endüstriyel girdilerinden birisi olarak yüz binlerce inşaatın harcında yer alan kritik bir mamuldür. Konutlar, yollar, barajlar, havaalanları, köprüler ve daha binlerce altyapı tesisinin inşaatında kullanılan beton, çimentosuz düşünülemez. Çağdaş uygarlığın yapı malzemesi olan çimentonun, kalkınmakta olan bir ülke konumundaki Türkiye için ayrı bir yeri ve önemi vardır.
Ülkemizin ilk çimento fabrikası 20.000 ton kapasite ile 1911 yılında Darıca’da kurulmuştur. Bu fabrikanın kuruluşunu takiben 1912 yılında ise Eskihisar Çimento fabrikası işletmeye alınmıştır. Cumhuriyet’in kuruluşu ile birlikte yeni fabrikalar devreye alınmış, böylece bir yandan üretim artarken, diğer yandan artan çimento talebini karşılamak üzere ithalat sürmüştür.
Çimento Sektöründe İş Güvenliği
Günümüzde kullanılan çimento kelimesi Latince’de anlamı yontulmuş taş olan“caementum” kelimesinden türemiştir. Ateşin bulunmasından itibaren kireç ve alçı gibi malzemeler bağlayıcı malzemeler olarak kullanılmış olmasına rağmen ilk betonarme yapı 1852 yılında yapılmıştır. Eski Yunanlılar ve Romalılar “kireç” ve “puzolan” karışımlarının hidrolik özelliklerini fark etmişlerdir.
Çimento esas olarak, doğal kalker taşları ve kil karışımının yüksek sıcaklıkta ısıtıldıktan sonra öğütülmesi ile elde edilen hidrolik bir bağlayıcı malzeme olarak tanımlanırken, TS EN 197-1 Standardında söz konusu tanım; “Çimento su ile karıştırıldığında hidratasyon reaksiyonları ve prosesler nedeniyle priz alan ve sertleşen bir hamur (pasta) oluşturan ve sertleşme sonrası suyun altında bile dayanımını ve kararlılığını koruyan, inorganik ve ince öğütülmüş, hidrolik bağlayıcıdır” biçiminde yer almaktadır.
Çimento tanelerinin genel olarak çapı 1 ila 100 mikron arasındadır. Çimento bağlayıcılık görevini su ile tepkimeye girdikten sonra kazandığı için hidrolik bağlayıcı olarak adlandırılır. Alkalin ve hidrolik öğelerin oranları bağlayıcı maddenin niteliğini belirler.
Çimentonun ana bileşeni klinker olup klinker de başlıca kireçtaşı (kalker), kil, marn ve demir cevherinden oluşmaktadır. Alçı taşı ve puzzolonik maddeler (yüksek fırın cürufu, uçucu kül, andezit, ve benzeri katkı maddeleri) klinkere katılarak 5 ana çimento türünde 27 çeşit tipte çimento üretimi yapılmaktadır.
Çimento sektörü, 26.12.2012 tarihli ve 28509 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği’nde 23.51.01 koduyla (çimento imalatı) çok tehlikeli sınıfta yer alan işler kategorisine yer almaktadır. Bu sebeple üretim sürecinde önemli iş sağlığı ve güvenliği tehlikeleri barındırmaktadır.
Üretilen ürün ve kullanılan hammaddeler nedeniyle, çimento üretiminde “toz”, önemli sorunlardan birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Hem çevre hem de iş sağlığı ve güvenliği anlamında önlem almayı gerektiren bu sorun, üretim zinciri içinde çeşitli noktalarda ortaya çıkmaktadır. Buna göre çimento üretiminde toz, hammadde ocaklarından başlamak üzere hammaddenin kamyonlarla taşınması, hammaddenin istenilen boyutlara indirilmesi için kırıcılarda kırılması, silolarda stoklanması, farin değirmenlerinde öğütülmesi, fırında pişirilmesi, alçı ve katkı maddelerinin katılıp klinker ile birlikte çimento değirmenlerinde öğütülmesi, paketlenmesi veya dökme olarak satışa sunulması aşamalarında çalışma ortamına ve çevreye yayılmaktadır. Bu tozlar hammadde, farin, kömür, klinker, alçı, katkı maddesi, çimento tozları ve döner fırında veya kurutma işlemlerinde kullanılan öğütülmüş kömür tozlarıdır. Bu tozlar sağlık sorunları oluşturabilmektedir. Bahsedilen kaynakların dışında, çimento fabrikalarında malzeme taşınma, aktarma boşaltma işlerinin yapıldığı yerlerde de toz sorunu yaşanabilmektedir.
Silika kristali, yerkabuğunda yaygın olarak bulunan bir mineraldir ve kum, kuvars ve granit içeren çok çeşitli kayalarda bulunmaktadır. Silika hem çalışma ortamında hem de çalışma ortamı dışında bulunmaktadır ve silika kristali tozuna maruziyetin, silikozis hastalığına neden olduğu uzun zamandır bilinmektedir. Silika kristalini soluyan kişilerde akciğer dokusu, silika partiküllerini çevreleyen fibroz doku oluşturarak reaksiyon vermektedir. Akciğerin bu durumu silikozis olarak tanımlanmaktadır.
İş Güvenliği Samimiyet Testi
Bu süreli bir testtir. Soru başına 60 saniye verilir. Hazırsanız başlayalım!
İşin yapılışı sırasında, çeşitli sebeplerden kaynaklanan sağlığa zarar verebilecek şartlardan korunmak amacıyla yapılan sistemli ve planlı çalışmalara İş Sağlığı ve Güvenliği denir.
VİDEO: Hasta yada yaralı kişiye, hastalanması yada yaralanmasından hemen sonra doktor gelinceye kadar hayatını kurtarmak için zamanında ve yerinde yapılan müdahaleye İlk yardım denir.
Zorunluluk-Emredici/Mutlak uyulması gerekliliğini ifade eden güvenlik işaretlerinin rengi MAVİ dir.
Doğru... Ayrıca, üçgen biçiminde SARI renk işaretler UYARI İŞARETLERİ, daire biçiminde KIRMIZI renk işaretler YASAKLAYICI İŞARETLERİ, YEŞİL ise, İLK YARDIM VE ACİL ÇIKIŞ işaretlerini ifade eder.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 4857 Sayılı İş Kanunu'dur.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 6331 Sayılı Kanun'dur. 4857 Sayılı Kanun İŞ KANUNU'dur.
Videoda izlediğimiz bu olay bir kaza anıdır...
Hasara neden olabilecek ama neden olmamış bir olay için kullanılan terim RAMAK KALA / KAZAYA RAMAK KALA olayıdır. Dolayısıyla videoda yaşanan olay kazaya neden olmamış, ancak tedbir alınmazsa kazanın kaçınılmaz olduğunu anlatan RAMAK KALA olayıdır.
95 Db.'e kadar kulak koruyucuların takılması zorunlu değildir.
85 dB ve üzerinde kulak koruyucu takmak zorunludur. Unutmayın, Gürültüye bağlı işitme kaybı zor fark edilir, kalıcıdır ve tedavisi mümkün değildir…
VİDEO: Yangını söndürürken rüzgarı önümüze alarak söndürmeliyiz.
Yangını söndürürken MUTLAKA rüzgarı ARKAMIZA alarak söndürmeliyiz...
Kusurlu durumların ortadan kaldırılmasında öncelikli tercihimiz her zaman Kişisel Koruyucu Donanım kullanmaktır.
Öncelikli tercihimiz her zaman riskin kaynağında yok edilmesi ya da izole edilmesidir. KKD en son tercihimiz olmalıdır.
Bir yangının çıkması için; yanıcı madde, oksijen ve ısının birlikte olması yeterlidir.
Doğru
Çalışanın kaygan bir zeminde kayıp düşme İHTİMALİNE TEHLİKE denir?
TEHLİKE nin tanımı; İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelidir. RİSK ise; Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir. Dolayısıyla Çalışanın kaygan bir zeminde kayıp düşme İHTİMALİNE RİSK denir.
Fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik haline Sağlık denir.
Sponsor
Aşağıda izlediğiniz video insan psikolojisinin en derin yarası MOBBİNG tanımına girer.
Türkçe karşılık olarak işyerinde psikolojik taciz, işyerinde psikolojik-terör, işyerinde psikolojik-şiddet, işyerinde duygusal taciz, işyerinde moral taciz, işyerinde manevi taciz, duygusal şiddet, işyerinde zorbalık, yıldırma ve işyerinde yıldırmaya yönelik psikolojik saldırı anlamlarına da gelir.
Sonuçlarınızı paylaşın:
Sonucu görmek için giriş yapmalısınız
Günümüzde, beton ve duvar ürünlerinin binalarda yoğun bir şekilde kullanılmasından ötürü, inşaat işçilerinde, silika kristaline potansiyel maruziyet vardır. Kayaların boşaltılması, kayaların delinmesi, aşındırıcı püskürtümlü temizleme, bıçkı, inşaatların duvar ve betonlarında yıkım ve delme gibi aktivitelerde bu maruziyet oluşabilir.
%1’den daha fazla silika kristali içeren silika tozu veya diğer tozlar asla aşındırıcı püskürtümlü temizleme malzemesi olarak kullanılmamalıdır. İçeriğinde %1’den daha fazla silika içeren malzemeler yerine, daha az riskli malzemeler kullanılmalıdır. Ayrıca, silika tozuna maruziyet olasılığı varsa her zaman güvenli çalışma yöntemlerine uyulmalıdır.
Çimento fabrikalarında özellikle hammaddenin bulunduğu ve hammaddenin işlendiği ünitelerde kristal silikanın bulunma ihtimali diğer bölümlere göre daha yüksektir. Bu kapsamda, kırıcı ve farin değirmeni ünitelerinin kristal silikaya maruziyet açısından daha tehlikeli olduğu söylenebilecektir. Ancak, fabrika sahasındaki araç trafiği, rüzgar vb. etkiler nedeniyle bu ünitelerden fabrikanın diğer sahalarına da tozun taşınmasının söz konusu olabileceği gözden kaçırılmamalıdır.
Tüm ölçümler içerisinde kristalin silika yüzdesi en büyük olan değerse “farin değirmenine” aittir. “Paketleme”, “kırıcı”, “çimento değirmeni” bölümlerindeki çalışanlar ile “makine bakımcılar” solunabilir toza en fazla maruz kalan çalışanlardır. Kristalin silika içeren solunabilir toza en çok maruz kalanlar “farin değirmeni”, “kırıcı”, “nakliye” ve “döner fırın” çalışanlarıdır.
Çimento Sektöründe toza bağlı hastalıklar
Çimento sektöründe aşırı sıcak, gürültü, kaza riski, kullanılan çeşitli kimyasallara bağlı sağlık sorunları gibi çeşitli sağlık ve güvenlik sorunları olmakla birlikte rehberin amacı bakımından bu bölümde çimento tozu nedeni ile olabilecek sağlık sorunlarına işaret edilecektir.
Çimento esas olarak doğal kalker taşları ve kil karışımından oluşmaktadır. Çeşitli çimento türlerinin üretilmesi amacı ile bu karışıma alçı taşı, demir, yüksek fırın cürufu, uçucu kül, andezit, silis gibi çeşitli katkı maddeleri de eklenebilir. Bazı çimento türlerinde çok az miktarlarda olmakla birlikte krom, nikel, kobalt, manganez, molibden gibi metaller de bulunabilir.
Çimento sektöründe çalışanlar açısından çimento tozuna maruziyet nedeni ile oluşabilecek başlıca sağlık sorunları;
Solunum yollarında toz depolanması ve fibrozis
Çimento tozunun solunması ile tozlar solunum yollarına girer. Solunum yollarına giren tozların fiziksel ve kimyasal yapısının yanı sıra biyolojik davranışı da sağlık sorunlarının oluşması bakımından önemlidir. Fiziksel özellik olarak önemli olan partikül büyüklüğüdür. Büyüklüğü 0,5-10 mikron arasında olan tozlar solunum yollarına girerek akciğerlerin uç noktalarına kadar ilerleyebilir. Daha büyük olan tozlar üst solunum yollarında tutulduğu için alveollere kadar ilerleyemezler. Toza bağlı akciğer hastalıklarının meydana gelmesi bakımından tozun biyolojik davranışı, yani fibrojenik potansiyeli de önemlidir. Fibrojenik kapasitesi yüksek olan tozlar daha tehlikelidir. Bu bakımdan çimento karışımında bulunan tozlardan silis tozu önemlidir. Silis tozu akciğerlerde depolanır ve fibrotik reaksiyona yol açar. Bu şekilde ilerleyici bir solunum yolu hastalığı olan silikozis tablosu gelişebilir. Silikozis tablosunun oluşmasında tozun ortamdaki yoğunluğu önemlidir. Tozun yoğunluğu ne kadar fazla olursa hastalığın gelişmesi olasılığı artar. Toza bağlı akciğer hastalığının meydana gelmesinde kişinin sigara içiyor olması da önemlidir. Sigara içenlerde hastalığın gelişmesi olasılığı daha fazladır. Ayrıca, ender bir durum olan alfa-1 anti tripsin enzimi eksikliği olanlarda da toza bağlı akciğer hastalığı gelişmesi olasılığı yüksektir.
Toz solunması sonucu tozların akciğerlerde depolanması ve fibrotik reaksiyonun gelişmesi oldukça yavaş bir süreçtir. Sonuç olarak kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) tablosu oluşur. Hastalık genellikle 10 yıl ve daha uzun süreli etkilenim sonucunda gelişir. Hatta çoğu zaman hastalık, çalışanın emekli olmasından sonra ortaya çıkar. Bu hastaların önemli bir bölümünde tablo KOAH olarak değerlendirilir ve meslek öyküsü konusunda yeterli bilgi öğrenilmezse hastalığın meslekle bağlantısı kurulmaz.
Kanserler
Çimento sektöründe çalışanlar arasında bazı kanser türlerinin olasılığının arttığı şeklinde çeşitli yayınlar mevcuttur. Bununla birlikte bu sonuçları doğrulamayan araştırmalar da vardır. Bu konudaki kapsamlı incelemelerden birisi 1994 yılında İngiltere Sağlık ve Güvenlik İdaresi (HSE; Health and Safety Executive) tarafından yapılmıştır. Bu değerlendirme sonucunda spesifik kanser türlerinin olasılığında artma olduğu konusunda kesin kanıt bulunmadığı bilgisi yer almaktadır. Bununla birlikte bu konudaki kuşkuların tam olarak ortadan kalkmadığı da ifade edilmektedir. Bu inceleme 2005 yılında güncellenmiş ve incelenen
4 kohort çalışmasının üç tanesinde mide kanseri riskinin fazla olduğu saptanmıştır. Litvanya’da yapılan bir çalışmada da sayılar küçük olmakla birlikte mide kanseri riski yüksek olarak bulunmuştur. Buna karşılık İsveç ve Danimarka’da yapılan iki ayrı kohort çalışmasında ise çimento sektörü çalışanlarında mide kanseri riski yüksek bulunmamıştır.
Litvanya, Yunanistan ve İzlanda’da çimento sektörü çalışanlarında akciğer kanseri riski yüksek bulunmuştur. Litvanya’daki çalışmada bulunan fazlalığın sigara kullanımı ile de ilişkili olabileceği tartışılmıştır.
Ayrıca çeşitli çalışmalarda çimento sektörü çalışanları arasında kolon kanseri, baş-boyun bölgesi kanserleri ve larinks kanseri genel toplum değerine göre yüksek bulunmuştur. Buna karşılık Fransa ve Almanya’da çimento sektörü çalışanları arasında genel olarak kanser ölümleri genel toplum değerine göre yüksek bulunmamıştır. Almanya’da 748 erkek çalışan 50 yıl boyunca (1956-2006) izlenmiş, bu süre içinde 280 ölüm meydana gelmiştir. Çalışmada Standartlaştırılmış Ölüm Oranları (SMR; Standardized Mortality Ratio) hesaplanmış, bütün nedenlere bağlı ölümler için SMR değeri 0,87, bütün kanserlere bağlı ölümler için 0,64 ve solunum sistemi kanserleri için de 0,56 olarak hesaplanmıştır. Bu çalışmada sektörde 10 yıl ve daha uzun süre çalışmış olanlar için solunum sistemi kanserleri SMR değeri 2,86 olarak bulunmuştur. Ancak ölenlerden 39 kişi için asbest maruziyeti öyküsü olması nedeni ile bu 39 kişi çıkarıldıktan sonra yapılan değerlendirmede fazlalık tespit edilmemiştir.
Sonuç olarak çimento sektöründe çalışanlar açısından bazı kanser türlerinin genel topluma göre yüksek olma olasılığı söz konusudur. Bu konudaki bulgular kesin olmamakla birlikte çalışanların sağlığının korunması bakımından kapsamlı önlemlerin alınması gerekmektedir
Deri Hastalıkları
Çimento tozu alkali karakterlidir, bu nedenle irritan etkiye sahiptir. Özellikle yaş haldeki çimento tahriş edicidir, temas halinde irritan kontakt dermatite neden olur. Deride eritem ve çatlaklar oluşur. Bu durum enfeksiyonlara zemin hazırlaması bakımından da önemlidir. Daha az sıklıkta olmakla birlikte çimento tozu ile temas sonucu alerjik kontakt dermatit de meydana gelebilir. Alerjik kontakt dermatit krom bileşikleri içeren çimento türleri ile temas sonucunda daha sık olur. Son yıllarda çimento karışımındaki krom miktarının azaltılması yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Danimarka’da 1980-2005 yılları arasında çimento içindeki krom miktarı önemli şekilde azaltılmış ve alerjik kontakt dermatit sıklığında da %10,5 ten %2,6 düzeyine azalma meydana gelmiştir.
Çimento tozunun tahriş edici etkisi deri rahatsızlıkları dışında göz ve diğer mukozal yapılarda da olabilir.
Çimento Sektöründe Toz Ölçümleri ve Sınır Değerleri
|
ÜNİTE VE GÖREV UNVANLARI |
F1 | F2 | F3 | F4 | F5 | F6 | F7 | F8 | F9 | F10 | F11 | |||||||
| 2004 | 2004 | 2010 | 2010 | 2010 | 2010 | 2010 | 2004 | 2009 | 2014 | 2010 | 2011 | 2010 | 2013 | 2010 | 2013 | 2012 | 2013 | |
| AÇIK STOK SAHASI |
1,05 |
0,04 |
1,13 |
1,78 |
– |
– |
1,73 |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
2,83 |
– |
– |
0,40 |
0,92 |
| ATIK | 0,12 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – |
| ÇİMENTO DEĞİRMENİ |
1,19 |
4,63 |
1,88 |
0,77 |
5,38 |
0,40 |
0,97 |
0.37 |
– |
0,02 |
13,82 |
3,11 |
32,65 |
2,76 |
4,26 |
2,77 |
1,46 |
0,14 |
| DÖNER FIRIN | 0,93 | 0,33 | 9,67 | – | 0,76 | 0,41 | 0,78 | – | – | 0,02 | – | – | 0,24 | 3,57 | 0,14 | 2,08 | 0,66 | 2,54 |
| ELEKTRİK BAKIMCI |
0,32 |
0,52 |
5,70 |
0,99 |
25,17 |
0,28 |
0,67 |
– |
– |
2,57 |
5,57 |
2,84 |
37,72 |
2,98 |
1,05 |
1,59 |
0,38 |
1,69 |
| FARİN DEĞİRMENİ |
0,10 |
0,99 |
1,11 |
– |
7,84 |
0,54 |
0,75 |
– |
– |
0,15 |
– |
– |
1,37 |
2,31 |
3,25 |
2,21 |
3,51 |
0,16 |
| GEZERVİNÇ | 0,09 | 0,02 | – | – | 16,36 | 0,41 | – | – | – | – | – | – | – | – | 0,79 | 1,77 | 1,55 | 1,67 |
| KIRICI | 0,83 | 3,55 | 6,02 | – | – | 1,00 | 1,20 | 0.81 | 0,70 | 0,03 | – | – | 9,43 | – | 0,56 | 2,61 | 0,34 | 1,83 |
| KÖMÜR DEĞİRMENİ |
0,09 |
0,17 |
1,05 |
– |
– |
0,83 |
0,87 |
– |
– |
8,93 |
– |
– |
5,72 |
– |
11,26 |
2,50 |
1,18 |
0,54 |
| MAKİNE BAKIMCI |
2,56 |
2,96 |
2,14 |
0,86 |
0,30 |
0,39 |
0,56 |
0.81 |
– |
8,78 |
11,25 |
– |
9,06 |
3,18 |
0,53 |
1,10 |
3,28 |
0,33 |
| NAKLİYE | 0,38 | – | 0,26 | – | 8,45 | – | 0,45 | – | – | – | 5,45 | – | 1,84 | – | 4,57 | – | 2,38 | – |
| NUMUNECİ | 0,62 | 0,80 | 1,90 | 1,09 | – | 0,34 | 0,67 | – | – | – | 7,08 | – | 0,70 | 2,21 | 0,74 | 2,42 | 1,14 | 0,37 |
| PAKETLEME | 1,40 | 0,68 | 6,87 | 1,78 | 2,31 | 0,84 | 1,46 | 2.45 | 0,80 | – | 7,34 | 3,03 | 6,41 | 1,58 | 12,15 | 1,97 | 2,00 | 2,76 |
| TRAS DEĞİRMENİ |
0,62 |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
0,75 |
– |
0,25 |
– |
– |
– |
| VİZİTÖR | 1,05 | 0,80 | 7,78 | 0,96 | 1,40 | – | 0,78 | – | – | – | 6,13 | – | 4,23 | – | 0,39 | – | – | – |
|
ÜNİTE VE GÖREV UNVANLARI |
F12 | F13 | F14 | F15 | F16 | F17 | F18 | F19 | ||||||||||||
| 2012 | 2013 | 2014 | 2009 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2013 | 2013 | 2013 | 2013 | 2014 | 2013 | 2014 | |
| AÇIK STOK SAHASI |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
0,02 |
– |
0,72 |
3,57 |
– |
2,34 |
| ATIK | – | – | – | – | – | – | – | 2,45 | – | – | – | – | – | – | 0,63 | – | – | – | 0,50 | 2,93 |
| ÇİMENTO DEĞİRMENİ |
– |
2,86 |
9,90 |
2,82 |
3,33 |
4,76 |
3,50 |
1,30 |
0,36 |
4,31 |
4,43 |
2,38 |
4,21 |
3,23 |
0,04 |
4,37 |
3,40 |
4,00 |
1,46 |
|
| DÖNER FIRIN |
– |
– |
– |
1,76 |
2,08 |
4,74 |
1,86 |
1,72 |
0,43 |
2,70 |
0,21 |
1,14 |
0,76 |
1,61 |
0,15 |
0,90 |
2,49 |
3,53 |
1,19 |
0,94 |
| ELEKTRİK BAKIMCI |
1,74 |
2,60 |
4,20 |
0,73 |
0,13 |
0,15 |
0,31 |
2,12 |
– |
2,24 |
0,39 |
2,09 |
1,81 |
– |
– |
1,88 |
1,97 |
0,50 |
2,34 |
|
| FARİN DEĞİRMENİ |
6,46 |
4,73 |
2,06 |
2,43 |
1,67 |
3,22 |
1,50 |
1,72 |
0,36 |
2,26 |
0,55 |
0,68 |
3,29 |
1,72 |
0,04 |
2,15 |
3,38 |
3,13 |
3,99 |
– |
| GEZERVİNÇ | – | – | – | 1,35 | 2,50 | 2,96 | 1,96 | 2,27 | – | – | – | – | – | 1,98 | 0,02 | 5,65 | 3,49 | 2,97 | – | 1,76 |
| KIRICI | 4,55 | 3,90 | 10,48 | 1,17 | 1,37 | 2,02 | 1,94 | 1,23 | 3,25 | 3,20 | 2,70 | 1,58 | 1,50 | 2,16 | 0,02 | 4,12 | 3,34 | 3,97 | 4,50 | 2,30 |
| KÖMÜR DEĞİRMENİ |
3,61 |
1,44 |
1,31 |
1,55 |
1,25 |
1,03 |
0,35 |
1,92 |
0,72 |
5,56 |
2,99 |
1,17 |
2,20 |
1,50 |
0,44 |
3,08 |
3,06 |
2,96 |
2,50 |
4,87 |
| MAKİNE | – | – | – | 0,94 | 0,83 | 2,51 | 4,86 | 1,41 | 1,86 | 1,91 | 2,78 | 1,51 | 0,78 | 2,24 | 0,04 | 0,97 | 1,20 | 2,01 | 2,85 | – |
| BAKIMCI | ||||||||||||||||||||
| NAKLİYE | – | – | – | 1,73 | 2,05 | 2,18 | 2,00 | 1,72 | – | – | – | – | – | – | 0,43 | – | – | – | 1,76 | |
| NUMUNECİ | – | – | – | 0,83 | 0,16 | 0,20 | 1,50 | 1,15 | 0,34 | 2,26 | 1,81 | 2,03 | 2,17 | 2,10 | – | – | – | – | 4,50 | 2,45 |
| PAKETLEME | 3,36 | 2,93 | 3,45 | 4,28 | 3,75 | 2,51 | 4,50 | 1,35 | 0,40 | 4,09 | 2,65 | 1,84 | 1,37 | 3,24 | 0,06 | 3,20 | 4,51 | 2,20 | 2,12 | – |
| TRAS DEĞİRMENİ |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
0,04 |
– |
– |
– |
– |
– |
| VİZİTÖR | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 1,77 | – | – | 4,39 | 2,47 | – | – |
Ülkemizdeki yasal sınır değerlerinin Avrupa’daki değerler karşılaştırma tablosuna aşağıda yer verilmiştir. İnert toz olarak değerlendirilen çimento tozunun mesleki sınır değerlerinin değişkenlik gösterdiği görülmektedir. Ayrıca, kuvarsa (kristal silika) ilişkin de Avrupa’daki mesleki solunabilir sınır değerinin değişkenlik göstermekle birlikte, ağırlıklı olarak 0,1 mg/m3 olduğu görülmektedir.
Avrupa’da çimento tozuna (inert toz) ve kuvarsa (kristal silika) ilişkin mesleki solunabilir sınır değerleri
| ÜLKE | İNERT TOZ (mg/m3) | KUVARS (mg/m3) |
| Almanya | 3 | – |
| Avusturya | 6 | 0,15 |
| Belçika | 3 | 0,1 |
| Bulgaristan | 4 | 0,07 |
| Danimarka | 5 | 0,1 |
| Estonya | – | 0,1 |
| Finlandiya | – | 0,2 |
| Fransa | 5 | 0,1 |
| Güney Kıbrıs Rum Yönetimi | – | 10k/Q2 |
| Hollanda | 5 | 0,075 |
| İngiltere | 4 | 0,1 |
| İrlanda | 4 | 0,05 |
| İspanya | 3 | 0,1 |
| İsveç | 5 | 0,1 |
| İsviçre | 6 | 0,15 |
| İtalya | 3 | 0,025 |
| Litvanya | 10 | 0,1 |
| Lüksemburg | 6 | 0,15 |
| Macaristan | – | 0,15 |
| Malta | – | – |
| Norveç | 5 | 0,1 |
| Polonya | – | 0,3 |
| Portekiz | 5 | 0,025 |
| Romanya | 10 | 0,1 |
| Slovakya | – | 0,1 |
| Slovenya | – | 0,15 |
| Türkiye | 5 | 10mg/m3
%SiO2+2 |
| Yunanistan | 5 | 0,1 |
Çimento sektöründe toz kontrolü uygulamaları
Risk değerlendirmeleri
Risk değerlendirmesinin işyerlerinde ne şekilde yapılacağı, değerlendirme yapacak kişi ve kuruluşların nitelikleri gibi konulara ilişkin usul ve esaslar 29 Aralık 2012 tarih ve 28512 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği’nde tanımlanmıştır. Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere tehlikeleri tanımlama, riskleri belirleme ve analiz etme, risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, dokümantasyon, yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğinde yenileme aşamaları izlenerek gerçekleştirilir. Çalışanların risk değerlendirmesi çalışması yapılırken ihtiyaç duyulan her aşamada sürece katılarak görüşlerinin alınması sağlanır. İşyerinde çalışanlar, çalışan temsilcileri ve başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar ve bunların işverenleri; işyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri ile düzeltici ve önleyici tedbirler hakkında bilgilendirilir.
Çimento fabrikalarında yaygın olarak kullanılan Fine Kinney risk analiz yönteminde risk; olasılık, frekans (sıklık) ve şiddetin çarpımı ile bulunur. Toza maruziyet için şiddet değeri sabit tutulur. Toza maruziyette şiddet çarpanı ‘’kalıcı hasar’’ 15 olarak alınır. Bu durumda frekans ve olasılığın ortalama değerler alması sonucu risk değeri oldukça yüksek çıkacaktır. Toz riskine karşı da, risk önleme hiyerarşisi uygulanmalıdır. Bu hiyerarşide önceliğe göre alınması gereken tedbir sıralaması aşağıdaki gibidir;
- Riskin Ortadan Kaldırılması (Elimine Etmek):
Tesis içerisinde yüksek risk taşıyan materyalin, makinanın veya prosesin elimine edilmesidir. Örneğin; laboratuvarda kapaksız çalışan ve toz salan kırıcıya kapak yapılması.
- Yerine Koyma (İkame):
Eğer tehlike elimine edilemiyorsa, yüksek risk taşıyan materyal, makine veya proses daha az risk taşıyan ile değiştirilmelidir. Örneğin; verimliliği düşük olan elektro filtrenin torbalı filtre ile değiştirilmesi.
- Kontrol ve İzolasyon:
Eğer tehlike elimine edilemiyor ya da ikame edilemiyorsa tehlike kaynağı materyal, makine, ekipman veya proses izole edilmelidir. Tehlike kaynağını izole etmek mümkün değil ise kontrolünün sağlanması için tehlikeli durumdan etkilenen insan sayısının, etkilenme süresinin ve miktarının azaltılması sağlanmalıdır.
- Mühendislik Kontrolü:
Dizayn mühendisleri, elimine, ikame ve izole edilemeyen ve kontrolü sağlanamayan tehlikeyi gidermek için makinenin, tesisatın veya prosesin tasarımı üzerinde çalışır. Mühendislik kontrolü ayrıca korunma yolları, bariyerler, operasyon noktası koruyucuları, sıkışma ezme noktaları, hareket eden parçaların korunması vb. sızdırmazlık ve vakum donanımların hangisinin nerede nasıl kullanılabileceğine karar verir.
- Yönetsel Kontroller:
Yönetimle ilgili kontroller ise güvenli iş akışı ve düzeni, güvenlik sistemleri, çalışma prosedürleri, gereken işlemlerin yürütülmesini sağlayıcı ve kolaylaştırıcı önlemler ve bilgi paylaşımı, doküman yayımlanması ve çalışanlara tıbbi, teknik önlemler koruyucu yaklaşımlar ve farkındalık eğitimlerinin verilmesini kapsar.
- Kişisel Korunma:
Kişisel koruyucuların kullanımının en son seçenek olarak değerlendirilmesi gerekir. Çünkü insanların kişisel koruyucuyu kullanmaları hem zaman zaman rahatsızlık verici olabilirken hem de kullanılıp kullanılmadığının denetiminin yapılması zordur. Ayrıca kişisel koruyucunun kullanımı riski ortadan kaldırmada daha az etkili bir seçimdir. Kişisel koruyucu kullanımı zorunlu ise mutlak suretle koruyucu ekipmanın kullanım prosedürünün yayınlanması gereklidir. Sağlık riski değerlendirme sürecinin bir parçası olarak kişisel koruyucu donanımın sağlanması kadar kişiye uygunluğu, doğru kullanım ve izlemi de gereklidir.
Toz Kontrolü ve Korunma
Çimento sektöründe öncelik kaçak emisyonlardan, yığınlardan ve diğer kaynaklardan yayılan kütlesel yükü azaltarak çevre partikül seviyelerindeki artışı en aza indirmektir. Operasyon verimliliğini artırmak ve atmosferik emisyonları azaltmak için gerekli olan, fırın gazlarındaki tozu geri dönüştürmek ve toplamaktır.
Kaçak tozları kontrol altına almak için;
- Havalandırma sistemleri davlumbaz ile transfer noktalarını ve konveyörleri kapsayan muhafazaları ile birlikte kullanılmalıdır.
- Ayarlanabilir konveyörlerin kullanımı ile düşme, dökme mesafeleri en aza
- Toz oluşumunu azaltmak için tozlu bölgeler, örneğin yollar ıslatılmalıdır.
- Alanın taşıdığı havadaki materyallerin miktarlarını en aza indirmek için uygun yağmur suyu ve akış kontrol sistemleri kullanılmalıdır.
Riski kaynağında yok etmek ve kaynağında mücadele riskle baş etmenin en etkili ve birincil maddesidir. Proses boyunca ortama yayılma durumunda olan tozların (transfer kuleleri, bunker dökülüşleri vb.) filtre tarafından emilerek tekrar sisteme kazandırılması sektörde en sık başvurulan yöntemdir. Toz vakum makinaları ile taşan malzemenin tozu ortama salmadan emilmesi ve yol süpürme vakum makinaları ile zamanla yollarda biriken tozun alınmasıyla da tozla kaynağında mücadele edilebilir.
Hammadde nakliyesinde kullanılan stabilize yollarda bilhassa yaz aylarında, nakliye araçlarının yoğun trafiğinden dolayı aşırı toz kaldırma yaptıkları görülür. Burada yolların gerekli periyotta sulanmaları etkili bir yöntem olacaktır.
Çimento sevk hattı boruları, çimentonun aşındırıcı özelliğinden dolayı delinebilir ve bu delikler artık bir toz kaynağı olabilirler. Bu oluşan açıklıkların derhal kapatılması ortama yayılan tozu önlemede büyük önem taşır. Bu sevk hatlarında genelde dirsekler delinir. Bu dirseklerin iç veya dış taraflarının aşınmaya dayanıklı bir malzeme ile kuvvetlendirilmesi iyi sonuç verir. Bu malzemede genelde bazalt veya beton olur.
Farin bunker kapakları, havalı bant kapak sızdırmazlıklarının sağlıklı çalışması da tozla kaynağında mücadeledir. Farin bölgesinde iyi kapanmayan bir silo kapağının sistem çalışırken kendiliğinden açılması çok yüksek miktarda tozun dış ortama akmasına neden olur.
Klinker silosundan kamyonlara iş makinesi ile yapılan yüklemede de tozun fabrika sahasına yayılması mümkündür. Bunun yerine yükleme tekniği değiştirilerek klinker bunkerinden çıkış hattı alınıp bu uca toz yayılımını önleyici körük takılarak bu işlem gerçekleştirilebilir.
Farin sistem torbalı filtresi bacasından toz yayılımı ölçüm cihazları ile sürekli kontrol altında tutulmalı, bununla birlikte filtredeki delinmiş, yırtılmış toz tutucu torbalar da zamanında değiştirilmelidir.
Toz Toplama Sistemi:
Toz toplama sistemleri, toz dolu hava akışını yakalayan ve tozu kaynağından uzaklaştırarak toplayıcı kanalına taşıyan havalandırma yöntemlerini kullanır. Tipik bir toz toplama sistemi 4 ana bileşenden oluşur:
- Toz yayılımlarını kaynağında yakalayan bir egzoz kapağı,
- Yakalanan tozların toz toplayıcıya taşınmasını sağlayan bir kanal,
- Tozu havadan ayıracak bir toz toplayıcı,
- Gerekli egzoz hacmini ve enerjiyi sağlayabilecek bir fan ile bir Islak Toz Bastırma Sistemi:
Islak toz bastırma teknikleri materyalleri ıslatmak için su spreylerini kullanır ve bu sayede daha az toz oluşumu sağlanır. İki farklı ıslak toz bastırma yöntemi vardır:
- Tozu havaya karışmadan önce ıslatmak (yüzey ıslatma) ve
- Tozu havaya karıştıktan sonra ıslatmak.
Performansı artırmak için birçok durumda bu sistemlerin suyuna yüzey aktif maddeleri (sürfaktanlar) ya da kimyasal köpükler eklenmektedir. Sürfaktanların karıştırıldığı suyu püskürtmek, püskürtülen suyun damlacıklarının yüzey gerilimlerini daraltarak söz konusu damlacıkların materyallerin daha derinine nüfuz etmesini sağlar.
Yüzey Islatma Sistemi:
Yüzey ıslatma sisteminin temel prensibi, toza havaya karışması ve şekil alması için izin vermemektir. Bu yöntem ile etkili ıslatma, materyal sabitken sabit püskürtme, materyal hareketli iken hareketli püskürtme ile olur. Statik ıslatma için daha etkili toz bastırma ya yüzey kapsama alanının artırılması ya da damlacık çapının veya temas açısının daraltılması ile ortaya çıkar. Dinamik püskürtme için ise daha fazla faktör devreye girer. Örneğin sıvının yüzey gerilimi, damlacık çapı, bastırılmış materyalin boyutu ve damlacık etki hızı. Yol sulama arazözlerinin su depolarında biriken sular pompa vasıtasıyla arazözün ön ve arkasındaki yol sulama nozzleların basılır ya da arazöz geçiş bölgesinde bulunan toz sulanarak bu tozun havaya karışması engellenir.
Nakliye yollarında (dahili ve ocak-fabrika olası) rüzgar ve trafik sebebi ile tozun havaya karışmasını engelleyen su püskürtme sistemi
Havaya Karışan ve Yüzeylerdeki Tozu Yakalama Sistemi:
Havadaki tozu yakalama sisteminde atomize edilmiş suyu püskürtme tekniği kullanılabilir. Toz partikülleri su damlaları ile çarpıştığı zaman topaklar oluşur. Oluşan topaklar havada kalamayacak kadar ağırlaşırlar ve çökerler. Havada tozu ıslatarak bastıran sistemler asılı partikülleri en küçük su damlasıyla vurma prensibi ile hareket ederler. Araştırmalar yeterli sayıda su damlacıkları ile yaklaşık olarak aynı boyutta olan toz partiküllerinin karşılaşması sonucu ikisinin arasındaki çarpışma olasılığının yüksek olduğunu göstermiştir. Ayrıca damlacığın boyutunun toz partikülünün boyutunu aşması durumunda beklenen etki ve istenen çökeltme etkisinin düşük olduğu tespit edilmiştir.
Toz Siklonu:
Toz yüklü gaz duvarın dışından teğet yönde odaya girer ve oda içerisinde dolaşarak girdap oluşturur. Daha geniş partiküller büyük durağanlıkları sebebiyle dışarı doğru hareket ederler ve siklon deposunun duvarını zorlarlar. Duvar yüzeyine sürtünme ile yavaşlayan toz duvardan aşağıya kayarak siklonun altındaki konik bir huni içerisinde toplanır. Temizlenen hava silindir içi boyunca dar bir spiral oluşturarak yukarı doğru dolanır ve üst kısım çıkışından çıkar. Birikmiş toz partikülü toplayıcının tabanında bir toz deposu içinde ya da vidalı konveyörde birikir. Siklonlar genellikle ön temizleyici olarak kullanılırlar ve elektrostatik çökelticilerden sonra gelen daha etkili bir hava temizleme ekipmanıdır.
Elektro Filtre:
Eğer voltaj yeteri kadar yüksekse, deşarj elektrotunun çevresinde bir ışık halkası oluşur. Bu ise, voltajın elektronların çevresindeki gazın içine yayılmasına yetecek kadar yüksek olduğunu gösterir. Bir yandan bu elektronlar gaz molekülleri tarafından tutularak negatif iyon meydana getirilirken, öte yandan da, bir dereceye kadar, çarpışma ile de pozitif iyonlar meydana gelir. Negatif iyonlar, pozitif toplayıcı elektrotlara; pozitif iyonlar da negatif toplayıcı elektrotlara girerler. Alana giren taneler çabucak bir negatif yük kazanırlar ve alan içinde pozitif elektrota doğru harekete geçerler. Elektrotlara çarpınca negatif yüklerini kaybederler ve oradaki diğer tanelerle birleşerek daha büyük taneler oluştururlar ve toplayıcı elektrotlarda toplanan tozlar mekanik çekiçleme ve silkeleme yöntemiyle toplanarak sisteme geri kazandırılır. Elektro filtreler hem sıvı, hem de katı parçacıklar için kullanılabilirler.
Torbalı Filtreler:
Bu filtreler endüstriyel tesislerde havadaki tozları tutmak amacıyla kullanılırlar. Torbalı filtreler çelik yapı içinde optimum sayıda ve tozun niteliğine uygun olarak seçilmiş torbalar, basınçlı hava sistemi, hava kilidi, konveyör ünitesi, otomatik kontrol sistemi ve fandan meydana gelir. Basınç veya vakum altındaki gazlar veya hava, filtre gövdesinin alt kısmından sisteme girer. Akış yönü filtre torbasına doğru olduğundan, hava (gaz) içerisindeki kirlilik unsurlarını filtre torbasının dış yüzeyinde bırakır. Filtre kafesinden geçen temiz hava venturi bölümünden geçerek filtrenin temiz bölümüne ulaşır ve egzoz sistemi yardımıyla sistemden çıkar. Toz tutma işlemi sırasında toz filtre elemanının boş yüzeyinde toplanırken filtre elemanının gözenekleri kötüleşir. Filtrenin temiz ve kirli gaz bölümdeki basınç farkını kontrol ederek ve bu basınç farkını izleyerek, diferansiyel basınç azaltılır ve izin verilebilir sınırlar arasında tutulur.
Torbalara yapışan tozlar zamanla torba yüzeyinde birikerek basınç kaybının artmasına neden olurlar. Bu yüzden torbaların belirli zaman aralıklarında silkelenerek düşürülmesi gereklidir. Bu silkeleme şekilleri değişik tiplerde olabilir. En yaygın olarak kullanılan ise yüksek basınçlı şok hava ile silkelemedir. Torbalardan düşürülen tozlar ise sisteme tekrar geri gönderilir.
Kaset Filtre:
Taşıma havası filtrenin kaset tipi filtre elemanlarından geçer. Toz malzeme filtreler tarafından tutulur, taşıma havası temizlenerek tahliye edilir. Üst kısmında bulunan titreşim motoru, filitrelerin olduğu şaseyi sallar ve filtrelerin üzerine yapışan toz malzeme sisteme geri döngü yapılır. Titreşim sistemi ve filtre grubu dış hava şartlarına dayanıklı koruma muhafazası içerisinde bulunmaktadır.
Kaset filtreler sentetik elyaftan veya poliüretan malzemeden imal edilen galvaniz veya karton kasa içerisine oturtulmuş plise ile yüzeyi arttırılmış hava filtreleridir. Filtre malzemesi poliüretan köpük veya sentetik elyaf olarak uygulanabilmektedir. Panel filtre ve kaset filtre havalandırma sistemlerinde ilk filtre olarak kullanılmaktadır. 5µ partiküllerin %25-45 gibi bir aralığını tutabilmektedirler.
Vakumlu Süpürge Aracı:
Çalışma mantığı elektrik süpürgesi gibi olan vakumlu süpürge aracı, kompresör vasıtasıyla, tank ucundaki hortumda emiş oluşturur ve tozu içerisindeki tanka çeker. Tank içine giren toz tankta çökelir. Tozdan bir miktar arınmış hava, nihai çıkış noktasındaki filtreye takılarak tam temizlenmiş olarak atmosfere çekilir.
Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) Uygulamaları
Toz Maskesi:
Toz maskelerinin EN 149 + A1: 2010 Standartlarına uygun ve CE belgeli maskeler olması gerekmektedir. Soluk verme ventili olan bu modern maskeler, maske içerisinde ısının yükselmesini engelleyerek rahat nefes alıp vermeyi sağlamaktadırlar. Düşük solunum direnci ile donatılan toz maskelerinin kullanımı daha konforlu hale getirilmiştir. Kişiye göre ayarlanabilen burun klipsi, süngeri ve baş bandı bulunmaktadır. Maskelerin üretildikleri malzeme olan polipropilen rahat kullanımlı bir malzemedir. Bu tür toz maskelerinde kullanılan aktif karbonlu filtre her türlü tozlu dış etkenden çalışanı koruyarak kullanım rahatlığını artırmaktadır.
Yine EN 149 + A1: 2010 Standartlarına uygun olarak üretilen diğer toz maskeleri de daha hafif olan ve CE 0080 etiketini taşıyan yumuşak bağcıklı/ipli olan maske seçeneğidir. Bu maske seçeneğinde maskenin kolay takılıp çıkarılması sayesinde ön plana çıkan pratikliğidir. Bu sayede kimyasal kirlilik gibi risklerin olmadığı ve daha az korunmayı gerektiren ancak tozlu işlerde daha hafif bir toz maskesi ile daha özgür bir çalışma imkanı bulunmaktadır.
Ventilli olan başka bir toz maskesi çeşidi ise sünger bazlı süzgeç toz maskeleridir. Bu tür toz maskeleri doğal kauçuk malzemelerden üretildiklerinden kirlendiklerinde yıkanarak tekrar kullanılabilme özelliğine sahiptir. Süngerli toz maskelerinin en büyük avantajı çok ince tozları da tutabilmeleridir.
Toz Maskesi ekipmanının seçimi için, dört adımlı temel bir yöntem izlenebilir;
- Tehlikeleri Tanımlama – toz, metal dumanı, gaz, buhar
- Riski Değerlendirme – tehlike seviyelerini güvenlik standartlarına göre değerlendirme ve cilt, göz ve vücut gibi diğer koruma türlerini göz önünde bulundurma
- Doğru Respiratörü Seçme – tek kullanımlık, yeniden kullanılabilir (yarım yüz maske, tam yüz maske), motorlu, hava beslemeli sistemler
- Takma ve Kullanma Eğitimi – solunum korumasını en iyi duruma getirmek içindir
Tek kullanımlık toz maskeleri, maskenin kenarları ve kişinin yüzü arasında iyi bir sızdırmazlık elemanı olduğunda en etkili durumdadır. Bu sızdırmazlık elemanı zarar gördüğünde, kirlenmiş hava boşluklardan sızabileceği için koruma risk altına girer.
Tek kullanımlık maskeler FFP1 FFP2 FFP3 şeklinde sınıflandırılmışlardır. FFP, solunum için süzücü parça, tek kullanımlık ve bakım gerektirmeyen maske anlamına gelmektedir.
|
EN 149 + A1 |
Toz türü |
|
FFP1 |
Toz, buğu, su ve bitkisel yağ bazlı buğular, katı/sıvı aerosoller |
|
FFP2 |
Kaba tozlar, etkisiz ince tozlar, polenler, kaynak dumanları, hafif zehirli tozlar, cam elyafı, asbest, kurşun tozu ve dumanı, yağ tanecikleri, hafif zehirli aerosoller, mineral yağlar, bakır, alüminyum, bakteriler, mantarlar |
|
FFP3 |
Sporlar, proteolitik enzimler, radyoaktif parçacıklar, kansorojen maddeler, mineral yağlar, bakır, alüminyum, bakteriler, mantarlar, mycobacterium tuberculosis, krom, manganez, nikel, platin, striknin, metal tozu duman, virüsler, enzimler |
Genel olarak tek kullanımlık maskelerde çimento sektöründe FFP2 kullanımı uygundur. Ayrıca bu maskelerden aktif karbon ilaveliler hafif gazlara ve kaynak dumanına karşı da etkilidir.
Toz maskesi kullanımında dikkat edilmesi gerekenler;
- Üst kayış, başın üst kısmına konumlandırılmalıdır ve kayış bükülmemelidir
- Burun kıskacı iyi bir sızdırmazlık sağlaması için burnun ve yanakların şeklini almalıdır
- Respiratör kişinin yüzüne ve başına doğru bir şekilde yerleştirilmelidir
- Düz katlanabilir respiratörler için, panellerin tamamen açıldığından emin olunması gerekir
- Alt kayış, kulakların altına konumlandırılmalı ve kayış bükülmemelidir
Yoğun toz ortamlarında yarım yüz veya tam yüz maskeleri kullanılması sızdırmazlık yönünden daha uygundur. Yoğun toz ortamlarına maruz kalım süresi de artınca motorlu ve hava beslemeli sistemler kullanılması daha uygundur. Bu tür maskelerde (yarım veya tam yüz – hava beslemeli) toz filtre kartuşları mevcuttur. Kullanımda nefes alma direnci yükseldiğinde bu kartuşlar değiştirilir.
Koruyucu Eldiven:
Endüstride eldivenler mekanik uygulamalar için pamuk astarlı, destekli eldivenler ve esneklik gerektiren uygulamalar için astarsız, desteksiz eldivenler olarak iki ayrı grupta üretilmektedirler. Genellikle nitril, doğal kauçuk, vinil gibi maddelerle dolu havuzlara, porselen kalıpların daldırılma usulü ile imal edilen koruyucu eldivenlerin kalınlıkları, 30 saniye ile 2 dakika arasında değişen sürede havuzda bekletilerek ayarlanmaktadır. Eldivenler daldırma işleminden sonra, astarlama, fırınlama, asit ve basınçlı su ile yıkama gibi özetlenebilecek toplam 18 ayrı işlemden geçirilerek imal edilmektedir. Temizliği açısından da eldivenlerin yıkanabilir olması kullanımda büyük önem taşımaktadır.
Koruyucu eldiven kullanımındaki en önemli unsur doğru seçimi yapabilmektir. Örneğin, eldiven kullanımında en sık rastlanan sorun alerjik deri reaksiyonlarının görülmesidir. Genellikle eldivenin yapılışından kaynaklandığı sanılan alerjiye, çoğu zaman eldivenin kullanılan materyallere karşı geçirgen olması yol açmaktadır. Bu gibi durumlarda alerjinin ortaya çıkma süresi kullanılan maddeye ve kişiye bağlı değişkenlik gösterir. Bir gün, bir hafta veya daha uzun sürede görülebilen alerji Tip IV-gecikmiş tip alerji olup; geri dönüşü olmamaktadır. Ayrıca doğal kauçuktan üretilen eldivenlerde yapısında bulunan proteinlere karşı alerjik reaksiyon meydana gelebilmektedir. İstatistiki olarak, doğal kauçuktan imal edilmiş ve proteinden arındırma işleminden geçirilmemiş eldiven kullanıcılarının %15’inde alerjik deri reaksiyonlarının görüldüğü bildirilmektedir.
EN 420 Standardı, eldivenler ile ilgili genel hususları içeren en basit normlardan biridir. Bu standartta, eldivenin ölçüleri, dokunma hassasiyeti, teri dışarıya verme oranı, nasıl etiketleneceği ile genel bilgiler (bakım vb.) yer almaktadır.
Çimento tozuna genelde elle temas eden çalışanlarda aşırı maruziyet durumunda el ve parmaklarda çok görülmemekle beraber, tahrişler ve egzamalar şeklinde deri hastalıklarına yol açabilmektedir. Nitril ya da neopren yapıda TS-EN 388 ve 374’e göre test edilmiş eldiven kullanılmalıdır. Eldivenlerin tozu içeriye geçirmeyen yarım nitril kaplı (sırt: örgü), eli terletmeyen (astar: pamuklu), bilekleri saran (bileklik: örgü) olmaları gerekmektedir.
Diğer Koruyucular:
Tozun yoğun olduğu bölümlerde iş gözlüğü kullanmak faydalı olacaktır. İş gözlüklerinin, EN 166 Standardında, çizilmeye dayanıklı ve özellikle toz maskesi ile kullanıldığında gözlük lenslerinin buğulanmasını önleyecek antifog kaplamalı olması gerekmektedir. Sektörde göze toz kaçması sık rastlanılan bir durumdur. Bu nedenle fabrikanın farin değirmeni, paketleme ünitesi gibi belli bölgelerine göz duşları konulmalı ve
buradaki ilk müdahaleden sonra çalışan revire daha iyi bir göz yıkama için gitmelidir.
Bakım ve temizlik faaliyetlerinde, özellikle çimento değirmeni ve sonrasındaki bölümlerde baş-boyun bölgesinde cilt tahrişleri görülebilmektedir. Bunun için toz başlıkları veya nefes alabilen tek kullanımlık tulumlar giyilebilir.
Tozla Mücadelede Yönetsel Uygulamalar
Eğitim:
Eğitim geniş anlamda, bireylerin toplumun standartlarını, inançlarını ve yaşama yollarını kazanmasında etkili olan tüm sosyal süreçlerdir. Kısaca “istenilen davranışı geliştirme süreci” olarak da anlatılabilir.
Eğitim ihtiyaçlarının tespiti, işletmeden işletmeye farklılık gösterse de, ihtiyaçları belirlerken muhakkak risk değerlendirme sonuçları ve tetkik neticeleri dikkate alınmalıdır. İşletmeler, yıllık eğitim planlarına iş sağlığı ve güvenliği konusunda belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda ilaveler yapmalıdırlar. Ayrıca, işletmede yüksekte çalışma, ateşli işlerde çalışma, siklon şişleme gibi riskli operasyonları gerçekleştiren çalışanların sahip olması gereken vasıflar tespit edilmeli, bu operasyonları gerçekleştiren kişilerin gerekli eğitimleri almaları sağlanmalıdır.
Tozla mücadelede kişisel koruyucu donanımların (toz maskesi, koruyucu eldiven vb.) kullanılabilmesi açısından eğitimin gerekliliği açıktır. Çalışan alacağı bu eğitim ile kişisel koruyucu donanımların ne zaman gerekli olduğunu, ne tür kişisel koruyucu donanıma ihtiyacı olduğunu, donanımı doğru olarak nasıl kullanacağını, donanımın sınırlılıklarını, bakımı uygun bir şekilde nasıl yapacağını öğrenmelidir. Donanımı uygun biçimde kullanmanın kendi sorumluluğu olduğu bilinci oluşturulmalıdır.
Fiziksel risk etmenlerinden olan toz riskine eğitimlerde gereken önem verilip üzerinde durulmalıdır. Eğitimlerde toza karşı kullanılan kişisel koruyucuların doğru kullanımının anlatılması da büyük önem teşkil etmektedir. Bütün saha kontrol ve denetim gezilerinde toz konusu gündemde olmalı çalışanların bu konuda uyarı ve fikirleri dikkate alınmalıdır. Toz riski olan yerlerdeki yapılması gereken düzeltici faaliyetler saha aksiyon planlarına dahil edilerek takip edilmelidir.
Rotasyon:
Bir kuruluşta çalışanların, kural gereği, düzenli olarak yer değiştirmelerini ifade eden bir kavramdır. Tozla mücadele kapsamında rotasyon uygulamaları düşünüldüğünde çalışanlar üniteler itibariyle düzenli olarak yer değiştirdikçe toza maruz kalım süreleri azalarak fizyolojik dinlenme zamanı sağlanabilir. Ayrıca, rutinlikten kaynaklanan motivasyon düşüklüğü önlenmiş olacak, farklı şeyler öğrenme imkanı bulduğu için kendilerini geliştirecektir.
Vardiyalı Çalışma Sistemi:
Vardiya, bir işyerinde, işyerinin açık ve faal olduğu saatleri artırmak için, gün içerisinde çalışanların bir kısmını belirli saatlerde, diğer bir kısmını da farklı belirli saatlerde çalıştırma olarak tanımlanmaktadır. Yukarıda yer alan yönetsel uygulamalar kapsamında, tozla mücadeleye ilişkin prosedür ve talimatların da hazırlanması önem arz eden bir diğer araçtır. Ayrıca, yazılı ve görsel materyallerin çalışanlarla paylaşılması ve çalıştıkları alanlara asılması da çalışanların konuya ilişkin bilinç seviyelerini artıracaktır.
Çalışanlara Öneriler
Çimento sektöründeki çalışanların toza maruziyetlerinin azaltılmasına ilişkin atılması gereken adımlar, bu kılavuzun“Çimento Sektöründe Toz Kontrolü Uygulamaları (Çalışma Ortamı Gözetimi)”başlıklı 7. bölümünde ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Ağırlıklı olarak işverenler tarafından alınması gereken bu önlemlere ilave olarak, çalışanların da yapılan bu çalışmalara destek olmaları ve gerekli önlemleri alarak çalışmalarını güvenli bir şekilde yürütmeleri gerekmektedir. Bu kapsamda çalışanlara aşağıdaki önerilerde bulunulması önem arz etmektedir;
- Çalışırken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine her zaman uymayı alışkanlık haline
- İşyerinizde çeşitli sağlık tehlikeleri ve kaza riskleri bakımından gerekli önlemlerin yanı sıra toz kontrolü bakımından da önlemlerin yeterli şekilde alınmış olduğunu kontrol
- Toz kontrolü önlemleri bakımından bir aksaklık dikkatinizi çekiyorsa ilgililere haber
- İş elbisesi, koruyucu gözlük, baret, maske gibi koruyucu donanımlarınızı sürekli olarak kullanınız.
- Özellikle tozlu bölümlerde çalışırken toz maskesi kullanmayı ihmal
- Toz maskenizin standartlara uygun olduğuna emin
- Çimento tozuna çıplak elle temas
- Toza bağlı hastalık ortaya çıktıktan sonra tedavisi başarılı değildir, bu nedenle toz solunmasına karşı önlemleri alınız.
- Unutmayınız: sağlığınız bozulursa en çok siz zarar görürsünüz.
1Yorum