Uzman ILO’nun Maden kazaları dahil iş kazası oranlarına göre Türkiye, Hindistan ve Rusya’dan sonra ölümlü iş kazalarında üçüncü sırada yer almaktadır. İngiltere’de iş kazaları oranı yüzde 1, Almanya’da yüzde 2.5, Fransa’da yüzde 3.5, İspanya’da yüzde 4 civarında iken, Türkiye’deki oran ise yüzde 9.5-10 arasındadır.
İş kazaları daha çok maden, metal, makine, mobilya, tekstil, nakliyat ve inşaat sektörlerinde yaşanmıştır. Ölüm oranlarına bakıldığında ise sıralama maden, inşaat, nakliyat, metal, mobilya olarak gerçekleşmiştir.
Maden Kazaları ve Kök Neden Analizi
Maden Kazaları Analizi!
Metan kaynaklı büyük kömür madeni kazaları ile ilgili olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’nca hazırlanan kaza raporu ile ilgili tespitlerin yapıldığı resmi dokümanların olduğu muhtelif kazalar, kaza yeri belirtilmeden incelenmiştir.
Aslında olması gereken, proaktif yaklaşımla özellikle büyük maden kazalarından sonra, kazanın olduğu işletmede kamu eliyle yapılan ilk tespitlerin sektör aktörlerine iletilerek kendi işletmelerinde risk algılamayı öne çıkararak, eksikliklerini gidermelerini sağlamak olmalıdır.
Demir Çelik Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği
KAZA 1’E AİT TESPİTLER;
- ….. nolu bacada lağım atışı ile birlikte, ……nolu bacada grizu patlaması meydana gelmiştir.
- Ocakta kullanılan elektrik techizatı, tesisatı ve elektrik motorları alev sızdırmaz ( ALSz )özellik taşımamaktadır.
- Yeterli sayıda ehliyetli barutçu yoktur.
- Gaz ölçüm cihazları bulunmamakta, ölçüm kayıtlarına rastlanmamıştır.
- Havalandırma planı olmayıp, ana hava akışı ocak içersinde tabanlara yapılan kapılar ve taban yollarında çeşitli yerlere konulan dört adet tali havalandırma pervanesiyle yapılmaktadır. Hava kapılarının açık kalması veya pervanelerin kısa devre yapması nedeniyle havalandırılmayan kısımlar oluşmaktadır.”
KAZA 2’YE AİT TESPİTLER;
- kaza olan işletmede 25 işçi çalışmakta olup, ilgili kanun ve yönetmelikler gereği iş güvenliği mühendisi, İSG kurulu, iş yeri hekimi çalıştırma yükümlülüğü yoktur.
- atılan 2 atımdan sonra yapılan 3.atım sırasında grizu patlaması meydana gelmiştir.
- ayak havalandırması 12 cm çapında şeffaf vantüple yapılmaktadır.
- ateşleme zaman zaman manyeto ile yapılmayıp, aydınlatma baş lambasının aküsü ve pil ile yapılmaktadır.
- ocak içersinde aydınlatma için kullanılan ekipmanlar, kablolar ve elektrik panosu antigrizu değildir.
- ocak içersinde sigara içilmektedir.
- gaz ölçümleri on günde bir yapılmakta, düzenli kayıt tutulmamaktadır.
- CO maskeleri ocakta bulunmakta ancak işçiler yanlarında taşımamaktadırlar.
KAZA 3’E AİT TESPİTLER;
Bireysel_İş Hukuku Tanım ve Kapsamı
- üst tavan yolunda ( kör baca ) tahkimat, tarama ve üretim hazırlığı yapılmakta olup, lağım delikleri delinmiştir. Tali havalandırma yapılmakta olup, ayakta göçertilen kısımlardaki kı?ışma ve yangının önlenmesi için perde barajlar yapılmış, önleme için bacaya yeterli ve etkin hava verilmediği, bu nedenle metan oranının yükselmesi sonucu bir kaynakla patlamıştır.
- kontrol sondajları yapılmamıştır.
- uzaktan izleme 2 adet sensör algılama grubu sayıca yetersiz olup ayrıca bulundukları yerler itibariyle seyrelmiş gaz ölçümü yapmaktadır.
- ayaktaki zincirli konveyör motorlarının zaman zaman zorlama sonucu yandığı, tamirat sonu antigrizu özelliğini koruyup korumadığı tespiti yapılmadan tekrar yeraltında kullanılmaktadır.
- yüksek metan ölçümleri kayıt altına alınmamaktadır.”
İSG Karikatürleri
Evet için sağa, hayır için sola kaydırın.
Sonuçlar
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
KAZA 4’E AİT TESPİTLER;
- Sistemdeki hava kapılarının güvenli olmadığı,
- Kullanılmakta olan pervanelerin gücünün ana havalandırmadan gelen hava miktarına göre uygun olmadığı,
- Kontrol ve Degaj sodajlarının güvenliğinin yeterli düzeyde yapılmadığı kontrol sondajlarının sonuçları değerlendirilerek gerekli önlemlerin alınmadığı,
- (….) katında kullanılan elektrikli ekipmanların kablolarda ekler yapıldığı ve gazlı ortama uygun özelliklerinin uygun olmadığı,
- Ocak içerisinde metan gazı oranının %1,5’u geçmesine rağmen kesicilerin enerjiyi kesmediği,
- (…..) katı irtibat lağımları ile su havuzlarında yapılan çalışmalarda düzenli olarak gaz ölçümlerinin yapılmadığı ve ölçüm sonuçlarının ………tarafından düzenli olarak kayıt altına alınmadığı,
- Metan gazı tehlikeli düzeye çıkmasına rağmen, gerekli ve yetkili kişilere haber verilmediği, izleme merkezi ve ocak arasında seri bir düzenek oluşturulmadığı ocağın zamanında tahliye edilmediği,
- Çalışma alanlarına yerleştirilen sensörlerin yerlerinin değiştirildiği, ayarlarının değiştirildiği ve donanımlarının amaçları dışında kullanıldığı,
- İşyerinde çalışan yetkili kişilere yeterli sayıda gaz ölçüm cihazı verilmediği ve gerekli yerlere (çalışma arınlarına) GP 322 otomatik gaz ölçüm cihazının yerleştirilmediği,
- (…….) katında çalışan ………….. alt işveren işçilerine CO veya ferdi kurtarıcı maske verilmediği,maskelerin kullanılması yönünde denetimler yapılmadığı ve çalışanların sadece belirli bir kısmına CO maske kullanma eğitimi verildiği,
- Noterce onaylı Teknik nezaretçi rapor defteri oluşturulmadığı ve teknik nezaretçi tarafından gerekli denetimler yapılmadığı,
- Asıl İşveren …………tarafından risk analizi yapılmadığı ve risk analizinin olmadığı, Alt işveren …………nin sağlık ve güvenlik dökümanı ve acil durum planı olmadığı,
- ………………… nin işçilerinden 23 işçinin mesleki eğitim belgesinin bulunmadığı,
- Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin 4857 sayılı iş kanununun 2.maddesine aykırı olduğu, tespit edilmiştir
MADEN KAZALARINDA ORTAK NOKTALAR
- Metan kaynaklı maden kazalarının tümü, aynı anda birden çok ölü, birden çok yaralı ile sonuçlanabilecek kazaların oluşabileceği çok riskli bölgelerde meydana gelmiştir.
- Kazaların öncesinde veya kaza sırasında dinamit atışı yapılmıştır.
- Elektrikli teçhizat, kablolar ve motorlar alev sızdırmaz (ALSz) özellikte olmayıp, bu özellikte olan motorlar da arıza yaptığında yerüstünde tamiratı sonrası özelliğini koruyup korumadığı kontrol edilmeden tekrar yeraltında kullanılmaktadır.
- Havalandırma planları yok veya yetersizdir. Ocak içersinde özellikle kör bacalarda yeterli ve etkin havalandırma yapılmamaktadır.
- Sağlıklı hava ve gaz ölçümleri yapılmamakta, kayıt altına alınmamaktadır. Uzaktan izleme yapılan ocakta varolan sensörler, sayısal olarak yetersiz, bulundukları yerler itibariyle de seyrelmiş gaz ölçümleri yapmaktadırlar.
- Sigara içildiği tespit edilen ocakta, mevcut mevzuata göre çalışan sayısı ölçüsünde iş güvenliği mühendisi, işyeri hekimi çalıştırma ve iş sağlığı güvenliği kurulu oluşturma yükümlülüğü yoktur.
- İçsel denetim yapılmamaktadır.
- Çalışanlarda kişisel koruyucu bulunmamaktadır.
- Çalışanlar yeterli uzmanlığa, sertifikaya ve mesleki eğitime sahip değildirler.
Sonuç olarak;
Kazaların tümü; “Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği ” ile bu yönetmelik hükümleri dayanağında çıkarılan “Yeraltı Maden İşyerlerinde Kurulacak Sığınma Odaları Hakkında Tebligda gereklerini yerine getirmeme nedenleriyle meydana gelmiştir.
İş Kanununa Göre İş_Kazası Tanımı
Kaynak;
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı Kaza Raporu Analizleri (A.Efler)
Neden İş Güvenliği
Yapılan analizlerde dünyada son yıllarda iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gözlemlenen olumlu gelişmeler neticesinde iş kazalarında ve iş cinayetlerinde hissedilir azalmalar yaşanırken, maalesef ülkemizde iş kazaları/iş cinayetleri artmaktadır. Ekonomik boyutu ile incelendiğinde ise, çalışanın iş yaparken aklının sadece işte olması gerekirken, asgari ücretle geçinmeye çalışan arkadaşlardan ne kadar verim alınabilir ki?
Ülkemizde yaşanan ve giderek artan iş kazaları, iş cinayetleri ne yazık ki bu konudaki ilgisizliği, insana verilen önemin yok denilecek kadar az; çağdaş çalışma ve yaşam koşullarına ulaşmak için daha çok uzun yıllara ihtiyacımızın olduğunu aşağıdaki analizleri incelediğimizde ortaya koyduğu aşikardır.
Bir güvenlik açığının ölçülebilen en büyük maliyeti, sadece çalışan olmaz. Kaybedilmiş bir beden veya zihinsel rehabilitasyon yılları, çalışanı tamamen yeni bir yaşam tarzına zorlayabilir. Bu tür olaylara nasıl fiyat koyacağımızı tanımlamak gerçekten zor olsa gerek. Görevlerini yerine getirirken yaşamını yitiren ya da uzun soluklu yaralanmalar da kuşkusuz ekonomik olarak ölçülebildiğimizin ötesindedir. Yaşamını yitiren kişinin yanı sıra aile ve iş arkadaşları da diğer paydaşlardır.
Bu kazalar aynı zamanda şirketleri de etkilemektedir. İş kazası geçiren bir çalışan kayıp adam/saat anlamına gelmektedir. O nedenle bir şirket için bakıldığında giderler yalnızca verimlilik kaybı olarak ölçülmez, aynı zamanda kayıp iş gücü ve artan sigorta maliyetleri de etkilidir.
Şirketler için bir diğer önemli kayıp ise, iş kazalarının çokluğu nedeniyle oluşacak olan motivasyon bozukluğudur. Çalışanlar kendilerini güvende hissetmezlerse iş moralleri azalır ve çalışma istekleri düşecektir. Bu da işveren için olumsuz sonuçların doğmasına sebep olacaktır.
Bu nedenle çalışanlar mümkün olan en iyi işi yapmaya konsantre olabilmek için işlerini güvenli bir ortamda yapmak isterler. Sorumlu işverenler, güvenli bir işyerinin şirketin ana hattını geliştirdiğini kabul etmelidir. Hangi yönden bakarsanız bakın işi güvenli bir şekilde yürütmenin avantajları çoktur.
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Amacı :
- Çalışanlara en yüksek seviyede sağlıklı ortam sağlamak,
- Çalışma şartlarının olumsuz etkilerinden onları korumak,
- İş ve işçi arasında mümkün olan en iyi uyumu temin etmek,
- İşyerlerindeki rizikoları tamamen ortadan kaldırmak veya zararları en aza indirgemek,
- Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak,
- Çalışma verimini arttırmak.
Korumak Tedavi Etmekten Daha Ucuzdur
Ülkemizde yüzbinin üzerinde meslek hastalığı yakalamamız gerekirken, Sosyal Güvenlik Kurumu istatistiklerine yansıyan rakamlar her yıl maalesef birkaç yüzü geçememektedir. Türkiye İstatistik Kurumu, ülkemizde yılda dokuzyüz binin üzerinde meslek hastalığı ve işle ilgili hastalık ve yaralanma olduğunu ifade etmektedir. SGK rakamlarının düşüklüğü biraz da istatistik yöntemi hatasından kaynaklanmaktadır ama yine de meslek hastalıklarımızı tanıma konusunda başarılı olduğumuz söylenemez. Yani, hem çalışanlarımızı meslek hastalıklarından koruyamıyor, hem de meslek hastalıklarını saptayamıyoruz.
Toplumun hemen her kesimini derinden etkileyen bu önemli sorunun sosyal ve yasal boyutlarıyla birlikte ele alınıp, çözümlenmesi gerekir. Meslek hastalıklarını tanımak ve önlemek sosyal devletin ve tüm ilgililerin vicdani bir sorumluluğudur. Çalışanın sağlıklı olma hakkına saygının gereğidir. Tanınmayan meslek hastalığı, haksız kazanç nedenidir, genel sağlık sigortasına ve topluma yüktür. Bildirimi zorunlu olan meslek hastalıkları, yasal tanı almadıkça, meslek hastalığı sayılmazlar.
Meslek hastalıklarını tanımanın ilk şartı, hastanın mesleğiyle ilgili sorgulamadır. Bu da “Ne iş yapıyorsunuz ?” sorusuyla başlar. İş sağlığı disiplininin babası sayılan İtalyan hekim Bernardino Ramazzini (1633-1714)’nin şu veciz sözleri, bugün maalesef hala geçerliliğini korumaktadır; “Hayret ve tereddüt ediyorum. Acaba, ilaç ve sinameki kokan muayenehane ve eczanelerde oturan bu azametli ve şık görüntülü doktorların burnuna işyerlerindeki pis kokulu şeyleri mi soksam, yoksa onları bu çukurları görmeye mi davet etsem?”
İş Güvenliği Hayatımızın Bir Parçası Olsun
Aslında sadece işyerimizde değil, hayatın her alanında güvenlik anlayışımızın geliştirilmesine dair kültürümüzden çok güzel örnekler bulmak mümkündür. Tehlikeli hızla çalışmanın, acele etmenin, kestirmeden gitmenin iyi bir şey olmadığını atasözümüz ne güzel ifade eder; “Acele giden, ecele gider”. Yapılacak olan işi yeteri kadar öğrenmeden, bilmeden işe başlamak, üstelik sormaktan çekinmek, utanmak bir başka hatalı davranış örneğidir. Kültürümüzde bunun da veciz bir karşılığı var; “Bilmemek ayıp değil, öğrenmemek ayıp”. İşyeri temizliğine özen göstermemek de önemli davranış kusurlarından biridir. Oysa temizlik, kalite ve verimliliğin olduğu kadar, iş güvenliğinin de göstergesidir.
Aklın, bilimin ve yasanın emrettiği güvenlik önlemlerini ihmal etmek, iş kazalarında sık karşılaşılan bir başka güvensiz davranıştır. Oysa, “Eşeğini sağlam kazığa bağla, sonra Allah’a emanet et” atasözümüzü bilmeyenimiz yoktur. İş ortamında “Bana bir şey olmaz..” demeden önce, çok iyi düşünmek gerekir. Her mesaiFazla mesai; 4857 sayılı İş Kanununa göre, haftalık 45 saati aşan çalışmaları ifade etmektedir. Denkleştirme esasının uygulandığı haller... More başlangıcında, o gün yapacağımız işleri kısaca kafamızda planlayıp, bu planı uygulamanın bile iş güvenliği açısından koruyucu bir değeri vardır
Yazının tüm hakları www.nedenisguvenligi.com‘a ve yazara aittir. Telif hakları kanunu gereğince kopyalanamaz ve/veya farklı bir yerde kullanılamaz. Ancak alıntı yapıldığında link ve adres verilmek zorundadır.
