Mineral Asitlere Bağlı Hastalıklar, solunum ve sindirim sistemi mukozasında, gözlerde, ciltte irritasyon ve kimyasal yanıklar ve …
Mineral Asitlere Bağlı Hastalıklar
İçindekiler
İnorganik Asit Maruziyetleri
İnorganik asitler ya da mineral asitler, hidrojenin bir başka elementle (karbon hariç) yaptığı bileşiklerdir. Suda veya diğer çözücülerde çözündükleri zaman hidrojen iyonu açığa çıkar. Sülfürik, hidroklorik, nitrik ve fosforik asitler en sık karşılaşılanlarıdır. İlk üçü güçlü, sonuncusu zayıf asitlerdir. Diğer örnekleri; borik asit, klorosülfürik asit, florosülfürik asit, hidrofloborik asit, perklorik asit, silisik asit ve sülfamik asittir.
Kullanıldıkları alanlar;
- Metal yüzey temizliği
- Elektrokaplama
- Metal kaplama
- Metalurji; cevher zenginleştirme
- Gümüş ve tantal arıtma
- Cevherden uranyum elde etme
- Demir, çelik üretimi
- Patlayıcı üretimi
Mineral asitlerin özellikleri
Adı | Özellikleri |
---|---|
Sülfürik asit |
Yanma sırasında toksik dumanları açığa çıkar. Güçlü oksidandır. Yanıcı ve indirgeyicilerle reaksiyona girer. Güçlü asittir. Korozivdir. Metallerle etkileşimi hidrojen açığa çıkarır. Su ve organik maddelerle etkileşimi ısı açığa çıkarır. Isınmakla irritan ve toksik kükürt oksit gaz ve dumanları açığa çıkar.
|
Hidroklorik asit |
Havadan ağır bir gazdır. Sudaki solüsyonu güçlü asittir. Bazlarla kuvvetli reaksiyone girer. Korozivdir. Oksidanlarla güçlü reaksiyona girerek toksik gazları (Klor) oluşturur. Havayla temasta, koroziv dumanlar (hidroklorik asit) oluşturur.
Metallerle etkileşimi, yanıcı gazlar oluşturur (Hidrojen).
|
Nitrik asit |
Güçlü oksidandır. Turpentin, kömür, alkol gibi yanıcı ve indirgeyicilerle raksiyona girer. Bazlarla güçlü reaksiyona girer. Metaller için korozivdir. Organik kimyasallarla güçlü reaksiyona girerek yangın ve patlama riski oluşturur. Bazı plastikleri etkiler.
|
Fosforik asit |
Azo bileşikleri, epoksitler ve diğer polimerizasyon bileşikleri ile güçlü polimerize olur. Yanma sırasında toksik fosfor oksit dumanları oluşturur. Metaller, alkoller, aldehitler, syanidler, ketonlar, fenoller, esterler, sülfidler ve organik halojenlerle
temasta, toksik dumanlar oluşturur. Metallerle etkileşimde yanıcı hidrojen gazı açığa çıkar.
|
İnorganik Asitlerin Etkileri
Asit aerosollerinin toksik etkileri; fiziksel durumları, damlacık büyüklükleri ve buna bağlı olarak depolanma yeriyle ilişkilidir. Suyla birleşme eğiliminde olduklarından, havayollarından geçiş esnasında damlacık boyutları artar, bu nedenle ÜSY’da daha çok depolanırlar. Toksisiteleri başlıca serbest hidrojen iyonlarından kaynaklanır.
Klinik Değerlendirme
Sülfürik asit
- Solunum ve sindirim sistemi mukozasında, gözlerde, ciltte irritasyon ve kimyasal yanıklar
- Burun akıntısı (bazen kanlı), hapşırma, boğaz ve retrosternal bölgede yanma, nazal septum ülseri, atrofik rinit
- Öksürük, solunum sıkıntısı, bazen kord vokal spazmı, ciddi olgularda bronkospazm, larengospazm, bazen hemoptizi, latent bir periyottan sonra pulmoner ödem
- Akut yüksek doz maruziyetlerden sonra bronş aşırı duyarlılığı (Reaktif Havayolları Disfonksiyonu Sendromu). Yıllarca sebat
- Hematemez, gastrit
- Gözlerde yanma, sulanma, derin korneal ülserler, keratokonjunktivit, sekel bırakan palpebral lezyonlar
- El cildinde kuruma ve ülserasyonlar, panarisyum, tırnak çevresinde kronik pürülan inflamasyon
- Sistemik; alkali açığı. Asidoza bağlı olarak SSS uyarımı, ajitasyon, kararsız yürüme, güçsüzlük
- Dilde kırmızılık, tad alma duyu bozukluğu
- KOAH
- Diş etkileri: Yüksek yoğunluktaki maruziyetler dişlerde erozyona neden olur. Birkaç haftalık maruziyetten sonra dişlerde hasar başlar ve birkaç ay içinde erozyonlar oluşur. Maruziyet yoğunluğu yükseldikçe hasarın şiddeti de En çok kesici dişler etkilenir. Isı değişikliklerine duyarlılık artar. Sarı, kahverengi lekelenmeler, diş minesinde çizgilenmeler, parlaklık kaybı, dekalsifikasyon, çürükler, dişlerin taç kısmında hızlı ve ağrısız yıkım vardır.
- Kanser: Sülfürik asit içeren inorganik asit dumanlarına kronik maruziyet, larenks kanseri görülme sıklığını artırır (IARC Grup I). Akciğer ve cilt kanseri riskinde de artıştan söz
Hidroklorik asit
- Mukozalarda koroziv etkiler
- Ciltte koroziv etkiler; dermatit, yanıklar, ülserler, keloid ve skarlar
- Görme azalması, bulanık görme
- larenjit, glottis ödemi, bronşit, pulmoner ödem, ölüm
- Diş lezyonları
Nitrik asit
- Cilt, göz, müköz membran lezyonları
- Akut etkilenme genellikle 3 aşamalıdır; Önce ÜSY irritasyonu (boğaz ağrısı, öksürük, boğulma hissi)ve gözlerde yanma, sulanma olur. Ardından 6-24 saatlik sessiz, yanıltıcı bir dönem gelir. Bazen 3 güne kadar uzayabilir. Üçüncü aşamada solunum semptomları tekrar ortaya çıkar ve hızla pulmoner ödeme ilerleyebilir.
İnorganik Asitlerin Tanısı, Tedavi ve Önleme
Maruziyetle akut ve kronik semptom ve bulgular arasındaki ilişkinin kurulmasına dayanır.
Semptom ve bulgular
Adı | Özellikleri |
Sülfürik asit | Solunum: Boğazda ağrı, yanma hissi, öksürük, nefes darlığı, Kanser: Larenks, akciğer ve cild kanseri
Cilt: Kızarıklık, ciddi derin yanıklar, ağrı Oral : Karın ağrısı, yanma hissi, bulantı, kollaps |
Hidroklorik asit | Solunum: Boğazda ağrı, yanma hissi, öksürük, nefes darlığı. Cilt: Kimyasal yanıklar, ağrı
Gözler: Ağrı, bulanık görme, derin yanıklar Dişler: Çürüme, dökülme, sararma |
Nitrik asit | Solunum: Boğazda yanma hissi, öksürük, nefes darlığı, bilinç bulanıklığı Cilt: Kimyasal yanıklar, ağrı, sarı lekeler
Gözler: Ağrı, kızarıklık, bulanık görme, derin yanıklar Oral: Karın ağrısı, yanma, şok |
Fosforik asit | Solunum: Boğazda yanma hissi, öksürük, nefes darlığı, bilinç bulanıklığı Cilt: Kızarıklık, ağrı, kabarcıklar
Gözler: Ağrı, kızarıklık, bulanık görme, derin yanıklar Oral: Karında kramplar, yanma duyusu, konfüzyon, solunum güçlüğü, boğaz ağrısı, halsizlik, şuur bulanıklığı |
Fizik Muayene
Göz, cilt, diş, solunum sistemi bulguları
Tanısal Testler
Spesifik laboratuvar bulguları yoktur. Etkilenen organa ve etki düzeyine bağlı olarak değişir. SFT’de obstrüktif tipte bozulma, BPT pozitifliği gibi.
Ayırıcı Tanı
Cilt ve mukozalar üzerinde toksik irritatif etkilere sahip diğer mesleki maruziyetlerden nedensel ayrım yapılmalıdır.
Tedavi
- Ortamdan uzaklaştırma
- Yıkama; göz, cilt, genel vücut
- Destek tedavisi
- Sonuçlara yönelik tıbbi tedaviler
Komplikasyonlar
- Kalıcı diş problemleri
- Kronik hava yolu hastalıkları
- Kanser
Duyarlılık
Kronik akciğer, GİS, sinir sistemi, göz ve cild hastalıkları olanlar daha duyarlıdır.
Önleme
İşyeri ortamını değerlendirme: İşyeri ortam havasında İnorganik asitlerin düzeyi izlenmelidir.
- Yer değiştirme
- Depolama, kullanma, temizleme işlemlerine özen
- Kişisel koruyucular
- Eğitim
- Hijyen
- İlkyardım
Anamnez
İyi bir meslek anamnezi hem hastalıkların başlaması ve ilerlemesini engeller, hem de işyerindeki diğer çalışanların korunmasını sağlar. İşyeri hekimi meslek hastalıkları tanısı koyabilmek için şu üç konuda yeteneğini artırmalıdır:
- Meslek hastalıklarından güçlü bir şüphe düzeyi
- Yeterli meslek öyküsü alma becerisi
- İş yeri hekimliği kaynaklarına kolay erişim
Anamnez alırken, hastalıklarda mesleksel etyolojinin düşünülmesini güçlendiren şu 4 sorunun yanıtı bulunmaya çalışılmalıdır;
Nedensel İlişki | Soru |
---|---|
Ölçütleri | Maruziyetin başlangıcı ile semptomların ortaya çıkışı arasındaki süre nedir? |
Temporal ilişki | Semptomlar işten uzaklaşmakla(tatil veya iş değişikliği) düzeliyor mu? |
Doz-Etki ilişkisi | Yüksek maruziyet düzeyi olan ortamlarda veya belli işlerde semptomlar ağırlaşıyor mu? |
İlişkinin gücü | İş arkadaşlarında da aynı maruziyetler aynı semptomlara neden oluyor mu? |
Hastanın yaptığı işi hakkında bilgi edinmek çok zaman almaz. Bunun için kısa ve uzun tarama soru listeleri kullanılabilir;
- Ne tür iş yapıyorsunuz?
- Sağlık sorununuzun işinizle ilgili olduğunu düşünüyor musunuz?
- Yakınmalarınız hafta içinde ya da sonunda ağırlaşıyor mu? Evde ya da işte ağırlaşıyor mu?
- Şunların herhangi birine maruz kalıyor musunuz: kimyasallar, tozlar, metaller, radyasyon, gürültü veya sık tekrarlanan hareketler?
- Bunların herhangi birine geçmişte maruz kaldınız mı?
- İşyerinde kişisel koruyucu kullanıyor musunuz?
- İş arkadaşlarınızın herhangi birinde benzer yakınmalar var mı?