Neden İş Güvenliği Logo
İş Sağlığı ve Güvenliği

Antimon ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar

Antimon ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar
Tamircin Burada

Antimon ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar, göz, burun, boğaz ve solunumyollarında irritasyon semptomlarına ve sistemik toksisiteye neden Halsizlik, yorgunluk, farenjit, trakeit, pnömonitis ve akciğer ödemine kadar varan tablolar oluşabilir.

Antimon, gümüşümsü-beyaz, orta sertlikte, kırılgan bir metaldir. Antimon tripentoksit, antimon tri- pentasülfit, antimon triklorit, antimon potasyum tartarat ve sodyum antimon dimerkaptosuksinat gibi organik ve inorganik kompleksler halinde bulunur. Esas olarak sülfid minerallerinin cevherlerinden elde edilir. En yaygın olanı stibinit’tir (Sb2S3). Saflaştırılmamış antimon ince beyaz toz şeklinde inert bir mineraldir.

Antimon ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar

Madenden antimon çıkarılması sırasında silika, asbest vb. birçok silikatlara da maruziyet söz konusudur. Alaşımsız hali yaygın kullanılmaz. Kurşun ve bakırla alaşımları çok kullanılır. Akü kurşununa, sertleştirici olarak katılır. Bunların üretim ve imha süreci, önemli bir maruziyet kaynağıdır. Saflaştırılmış, inert antimon kozmetik ürünlerde, pil yapımında, kalay-kurşun alaşımlarında, matbaa işlerinde, elektrotlarda, kauçuk yapıştırmada, tekstilde, boyalarda ve plastiklerde alev almayı önlemede, cam ve seramik üretiminde katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Termoelektrik malzemelerin, nanopartiküllerin önemli bir bileşenidir.

Stibin gazı (SbH3); Akü üretiminde kurşunla asitin temasından veya akü şarjı sırasındaki elektroliz işlemlerinden açığa çıkar. Yarı iletken üretiminde de kullanılır

Antimonun Etkileri

Başlıca solunumla alınır. Ağızdan ve cild yoluyla da alınır. Çoğu idrarla ve feçesle atılır. Emilimi ve atılımı, bileşiğin tipine bağlıdır. Pentavalan formların idrarla atılımı trivalan formlarından fazladır. Feçesle atılımda ise bunun tersi geçerlidir. Az bir kısmı akciğerde birikir. Akut veya kronik alımdan sonra tiroid, adrenal, karaciğer ve böbrek dokusunda rastlanabilir.

Kimyasal özellikleri ve metabolik etkileriyle arseniği taklit eder. Sıkça birlikte de bulunurlar. Özellikle dökümcülerde, antimon etkileri arseniğe atfedilebilir. Vücutta bazı enzimleri inhibe eder, sülfhidril gruplarına bağlanır, protein ve karbonhidrat metabolizmasını ve karaciğerin glikojen üretimini bozar.

Klinik Değerlendirme

Akut etkiler

  • İrritan etkileri: Antimon triklorit (SbCl3) ve pentaklorit (SbCl5) göz, burun, boğaz ve solunumyollarında irritasyon semptomlarına ve sistemik toksisiteye neden Halsizlik, yorgunluk, farenjit, trakeit, pnömonitis ve akciğer ödemine kadar varan tablolar oluşabilir. Karında kramplar, bulantı, kusma, kanlı ishal olabilir. İrritan etkiler kronik rinit, anozmi, burun ve dişeti kanamaları, nazal septum perforasyonu, mide ülserine kadar ilerleyebilir.
  • Stibin gazına (SbH3) bağlı hemolitik sendrom: Stibin gazı, fulminan hemoliz sonucu ölüme neden olabilir. Klinik bulguları şok ve hemoglobinüridir. Stibin zehirlenmesi bulguları; başağrısı, baş dönmesi, halsizlik, karında kramplar, bulantı, kusma, KVS semptomlarıdır. Ciddi olgularda sarılık, akut tübüler nekroza bağlı böbrek yetmezliği gelişebilir. Akciğerde inhalasyon hasarına da neden olabilir. Semptomlar, doza bağlı olarak, maruziyetten sonraki dakikalarla saatler içerisinde görülür. Maksimum latent periyod 48 saattir

OSGB Hizmetleri

Kronik etkiler

  • Pnömokonyoz (antimoniazis): Saf antimon maruziyeti çok az fibrozise veya hiç fibrozis olmaksızın akciğerlerde birikerek benign pnömokonyoza neden olabilir. ACG’de her iki akciğer alanına serpilmiş küçük, yuvarlak, dens opasiteler görülür. SFT genellikle Ancak antimon madenlerinde çalışanlarda silika maruziyetinin de olması nedeniyle komplike pnömokonyoz (siliko-antimoniazis) görülebilmektedir. Bu tablo pnömokonyozlardaki genel klinik ve fonksiyonel etkilenme bulgularına yol açmaktadır.
  • Cilt: Antimon ve tuzları ciltte “antimon lekeleri denilen papüler veya püstüler döküntülere neden Terlemenin olduğu alanlarda daha çok görülürler. Geçicidir. Antimon dökümcülerinin 2/3’ünde “antimon dermatozu” görülür.
  • KVS: EKG anormallikleri; sıklıkla T dalgası, aritmiler ve buna bağlı ani ölüm görülebilir. Antimon bileşiklerini içeren ürünler üzerinde taşlamacılık yapanlarda morbidite ve mortalite yüksektir.
  • İmmün sistem: IgG1 ve IgE azalması
  • Kanser: Antimon trioksit, akciğer için muhtemel kanserojendir(IARC, Grup 2B)
  • Dişlerde portakal rengi lekelenme (antimon oksitleri)
  • Kadınlarda abortus, menstruasyon bozuklukları

Antimon Tanısı, Tedavi ve Önleme

Akut solunum ve sistemik semptomu olanların, özellikle kapalı alanda antimon toz ve dumanlarına maruziyet öyküsü tanıda önemlidir.

Semptom ve bulgular

Akut zehirlenmede ağız, burun,solunum yolları, mide ve barsaklarda irritasyon bulguları vardır; bulantı, kusma, kanlı ishal dispne, hırıltılı solunum gibi. Hipotansiyon, yavaş ve yüzeysel solunum olabilir. Karaciğer ve böbrek komplikasyonları ve komaya bağlı ölüm görülebilir. Kronik zehirlenmede boğaz kuruluğu, bulantı, başağrısı, uykusuzluk, iştahsızlık, baş dönmesi görülür.

Fizik Muayene
  • Akut irritasyon bulguları
  • Dehidratasyon bulguları; solukluk, hipotansiyon
  • Aritmiler
  • Dinlemekle ronküsler
  • Barsak seslerinde artış
  • Püstüler cilt döküntüleri
Tanısal Testler
  • ACG: Diffüz, yoğun, nokta şeklinde, 1 mm’den küçük miliyer opasiteler vardır. Opasiteler birleşmezler.
  • SFT: Çoğu zaman Obstrüktif veya mikst tipte değişiklikler görülebilir.
  • Hemogram: Anemi
KCFT
  • BFT
  • EKG: Aritmiler, T dalgası
  • İdrar Antimon düzeyi: Maruziyetin göstergesidir. Klinikle uyumlu değildir. Maruziyeti olmayanlarda < 001 mg/L, mesleki maruziyetlerde 0.1-0.3 mg/L, akut zehirlenmelerde > 2 mg/L değerleri oluşur.
Ayırıcı Tanı
  • Arsenik intoksikasyonu
  • Astım
  • Dehidratasyon
  • Dermatit nedenleri
  • Hipotansiyon nedenleri
  • Pulmoner ödem nedenleri
Tedavi

Akut zehirlenmede, etkilenen kişi ortamdan uzaklaştırılmalı, göz ve cilt teması varsa bol suyla yıkanmalıdır. EKG ve SFT takibi başlanmalıdır. Ciddi solunum, karaciğer, KVS etkilenme bulguları varsa, dimerkaprol veya penisillamin ile şelazyon tedavisi başlanmalıdır. Stibin gazına bağlı hemolizde, kan değişimi (“exchange” transfüzyon”) endikasyonu vardır.

Komplikasyonlar

Karaciğer yetmezliği, böbrek yetmezliği, anemi, ölüm.

Prognoz

Maruziyetin dozu ve süresiyle ilişkilidir. Arsenik ve arsin gazı kadar olmasa da, antimon ve stibin gazı da yüksek doz akut maruziyetlerde fatal seyredebilir.

Önleme

İşyerinde toz ve dumanlarının oluşumunu önlemek esastır. Madende genel metal madenciliği önlemleri geçerlidir. Cevher öğütme sırasında ıslak çalışılmalı ya da tamamen kapalı yöntemler kullanılmalı, iyi havalandırma yapılmalıdır. Dökümcülük işlemleri mümkünse izole olmalı ve otomatize edilmelidir. Su spreyleri kullanılmalı ve etkili havalandırma sağlanmalıdır. Eliminasyonun sağlanamadığı koşullarda kişisel koruyucu giysiler ve respiratörler kullanılmalıdır. Elle uğraşılan işlerde koruyucu krem ve eldivenler kullanılmalıdır. İşyerinde yeme içme engellenmeli, sigara yasağı gibi kişisel hijyen önlemleri sağlanmalıdır.

İşyeri ortamıdeğerlendirme: İşyeri havasında antimon ve bileşikleri ölçülmelidir. Ülkemizde antimon ve bileşiklerinin müsaade edilen ortam sınır değeri; 0.5 mg/m3’dür.

İşe giriş ve periyodik muayeneler tamamlanmalıdır. İdrarda antimon düzeyi etkilenmenin izlenmesini sağlar.


Anamnez

İyi bir meslek anamnezi hem hastalıkların başlaması ve ilerlemesini engeller, hem de işyerindeki diğer çalışanların korunmasını sağlar. İşyeri hekimi meslek hastalıkları tanısı koyabilmek için şu üç konuda yeteneğini artırmalıdır:

  1. Meslek hastalıklarından güçlü bir şüphe düzeyi
  2. Yeterli meslek öyküsü alma becerisi
  3. İş yeri hekimliği kaynaklarına kolay erişim

Anamnez alırken, hastalıklarda mesleksel etyolojinin düşünülmesini güçlendiren şu 4 sorunun yanıtı bulunmaya çalışılmalıdır;

Nedensel İlişki Soru
Ölçütleri Maruziyetin başlangıcı ile semptomların ortaya çıkışı arasındaki süre nedir?
Temporal ilişki Semptomlar işten uzaklaşmakla(tatil veya iş değişikliği) düzeliyor mu?
Doz-Etki ilişkisi Yüksek maruziyet düzeyi olan ortamlarda veya belli işlerde semptomlar ağırlaşıyor mu?
İlişkinin gücü İş arkadaşlarında da aynı maruziyetler aynı semptomlara neden oluyor mu?

Hastanın yaptığı işi hakkında bilgi edinmek çok zaman almaz. Bunun için kısa ve uzun tarama soru listeleri kullanılabilir;

  1. Ne tür iş yapıyorsunuz?
  2. Sağlık sorununuzun işinizle ilgili olduğunu düşünüyor musunuz?
  3. Yakınmalarınız hafta içinde ya da sonunda ağırlaşıyor mu? Evde ya da işte ağırlaşıyor mu?
  4. Şunların herhangi birine maruz kalıyor musunuz: kimyasallar, tozlar, metaller, radyasyon, gürültü veya sık tekrarlanan hareketler?
    1. Bunların herhangi birine geçmişte maruz kaldınız mı?
    2. İşyerinde kişisel koruyucu kullanıyor musunuz?
  1. İş arkadaşlarınızın herhangi birinde benzer yakınmalar var mı?

 

OSGB Web Tasarımları

İlgili Yayınlar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Araç çubuğuna atla