Kaynakçı Akciğeri

Kaynakçı Akciğeri, havadaki kirlilikler (metal dumanları, partiküller, gazlar), radyasyon (UV ve IR), gürültü ve elektrik gibi fiziksel ajanlar, ergonomik sorunlar vardır

Kaynakçılık, üretim ve inşaat sektöründe yaygın olarak kullanılan bir metal birleştirme işlemidir. Kaynakçılıkta, ana metalin direncine yakın düzeyde ısı ve basınç kullanarak metaller birbirine yapıştırılır. Bugün yirmiye yakın kaynak teknolojisi kullanılmaktadır. Otomatik kaynak metodları giderek daha yaygın uygulama alanı bulsa da, elle yapılan ark kaynakçılığı asıl kaynak işlemi olma özelliğini korumaktadır.

Kaynakçı Akciğeri

Değişik ortamlarda çok değişik malzemeler üzerinde çalışan kaynakçılar pek çok sağlık zararına maruz kalırlar. Havadaki kirlilikler (metal dumanları, partiküller, gazlar), radyasyon (UV ve IR), gürültü ve elektrik gibi fiziksel ajanlar, ergonomik sorunlar bunlardandır. Farklı kaynak işlemlerinin oluşturduğu ortam kirliliği etkenleri aşağıda görülmektedir;

Bazı kaynak işlemlerinin oluşturduğu hava kirlilikleri

Kaynak işlemlerinin potansiyel zararları

Hafif çeliğe uygulanan metal ark kaynakçılığı, kaynakçılığın en yaygın kullanım şeklidir. En çok demir oksite maruz kalınır. Bu non fibröz partikülün akciğerlerde birikmesi benign bir pnömokonyoz olan siderozun gelişimine neden olur. Cd, Cr, Be, Al, Ti ve Ni de bulunabilir. Ayrıca kuvars, kriztobalit, asbestde bulunabilir ve kaynakçılardaki mikst toz pnömokonyozundan bunlar sorumludur. Bazı kaynak elektrotlarının kullanımında manganez ve florid dumanlarına maruziyet olur.

Paslanmaz çeliğe aşınmaya direnç özelliği veren, yüksek konsantrasyondaki krom içeriğidir (%18-30). Çeşitli paslanmaz çelik alaşımlarında nikel ve manganez de bulunabilir. Bilhassa gaz metal ark (GMA) kaynak işlemlerinde krom (Cr VI), nikel ve manganez maruziyeti önemlidir. Paslanmaz çelik yüzeyi, azot oksitleri ve ozon oluşumuna ve UV radyasyonun yansımasına neden olur. Paslanmaz çeliğin düşük hidrojen kaynağı, yüksek konsantrasyonlarda florid dumanlarının salınımına neden olur.

Alüminyum kaynak işlemlerinin çoğunda tungsten inert gaz (TIG) kaynak metodu kullanılır. Paslanmaz çelikte olduğu gibi, gaz korumalı işlemler atmosferdeki oksijenle UV radyasyonun etkileşimi sonucu ozon formasyonuna neden olur. Önemli miktarda total toz ve alüminyum oksit solunmasına da neden olur. Pirinç kaynakçılığı ve gaz kaynakçılığı metal dumanı salar. Kadmiyum içeren gümüş kaynakçılığında maruz kalınan kadmiyum oksit, kapalı alanlardaki pirinç kaynakçılık işlemlerinden sonra akut akciğer hasarına ve ölüme neden olmuştur. Gaz kaynak işlemleri sırasında azot oksitlerin salınımına bağlı olarak da benzer tablolar görülmüştür. Tüm olgularda bu tehlikelerin gelişmesindeki en önemli faktör yetersiz ventilasyondur.

Kaynakçılarda en sık görülen hasarlardan radyasyon ve ısı sorumludur. Bunlar fotokeratit (welder’s flush) ve yanıklardır. Bunlar genellikle koruyucu maske, eldiven ve gözlüklerin yeterince kullanılmamasına bağlıdır. Uçuşan kıvılcımlar ve çapaklar da yanıklara ve göz yaralanmalarına neden olur. Kaynak işlemlerinde gürültü genellikle 80 dB’i geçer. Bu, özellikle delme ve kesme işlemlerinde olur. Plazma kaynakçılığında gürültü düzeyi 120 dB’e kadar çıkabilir. Çevre durumu da gürültü düzeyini etkiler. Elektrik çarpması da ciddi bir zarardır. Kablolar ve diğer ekipmanın yeterince korunması sağlanmalıdır. Kaynakçılarda manuel işlemlerin çoğu, daha çok omuzlar ve üst ekstremitelerde olmak üzere izometrik strese neden olur.

Ayrıca metal kaplamaları ve kirlilikleri de ek birçok zarara neden olabilir. Bunların varlıkları ve potansiyel zararları bilinmiyor veya şüphelenilmiyorsa, bu zararlar daha fazladır. Toksik gaz, buhar ve dumanların oluşumu genellikle kaplanmış veya işlem görmüş metallerin ısıtılmasına bağlıdır. Fosgen oluşumu ise UV radyasyonun klorlu hidrokarbonlarla etkileşimine bağlıdır. Ozonun oksijenden, azot oksitlerinin azottan oluşumu da böyledir.

Lehimcilikte metal dumanı maruziyeti daha düşüktür. Çünkü daha düşük ısıda yapılan bir işlemdir. İş ortamının kurşun tozuyla kontaminasyonu, hijyen kurallarına dikkati gerektirir. Rosin gibi bazı eritici maddeler allerjik dermatite neden olabilirler.

Etkileri

Kaynak dumanının temel bileşeni demir oksittir. Oluşturduğu pnömokonyoz geçmişte benign olarak nitelense de, aşırı yüklenmeyle fibrojen olabilir. Patolojik olarak demir partikülleri, demir yüklü alveoler makrofajlar ve minimal fibrozis vardır. Kaynak dumanının fibrojenik etkisinden sadece silika içeriği sorumlu değildir. Paslanmaz çelik-metal ark(MMA-SS) kaynak dumanının fibrojenik etkisi en yüksek bulunmuş ve solubl Cr VI içeriği suçlanmıştır. Sonuç olarak kaynakçı akciğeri, kaynak dumanı içerisindeki farklı etkenlerin karmaşık etkileri sonucu birlikte oluşturdukları, solunum yollarını her düzeyde etkileyen, hava yolları ve parenkimi birlikte tutan, mikst bir inhalan maruziyeti hastalığıdır.

Klinik Değerlendirme

Akut etkiler

Fotokeratit: Korneanın 280-315 nm dalga boyundaki UV radyasyona (UVB) maruziyetine bağlıdır. Bu etkinin görülme süresi, kaynakla göz arasındaki mesafeye ve kaynak ışığının yoğunluğuna bağlıdır. Gözler korunmadan kaynak arkına birkaç saniye bakılırsa gözlerde ağrı, yanma ve kumlanma hissedilir. Fizik muayenede konjunktivalar hiperemiktir ve ışıklı muayenede kornea üzerinde noktasal çökmeler görülür. Tablo birkaç saat içinde kendiliğinden düzelir. Yabancı cisim veya termal göz yanıklarının varlığı dikkatle araştırılmalıdır.

Metal dumanı ateşi: Benign, kendiliğinden iyileşen bir durumdur. Maruziyetten 8-12 saat sonra ateş, üşüme, öksürük, myalji, ağızda metalik tad olur. Galvanize metal kaynak öyküsü, tanıyı düşündürmelidir.

Üst solunum yolları irritasyonu: Tozlar, ozon, alüminyum oksit, azot oksitleri ve floridler gibi pek çok kaynak kirliliğine bağlıdır. Nonspesifik irritasyon veya allerjiye bağlı olarak astım da tetiklenebilir (krom, nikel).

Akciğer hasarı: Sık olmamasına rağmen, azot oksitleri ve kadmiyum oksit maruziyeti, akut akciğer hasarı ve gecikmiş pulmoner ödeme neden olabilir. Kapalı ve iyi havalandırılmayan alanlarda yapılan gaz ve pirinç kaynakçılığında bu risk artar. Böyle durumlarda dikkatli tıbbi takip ve gözlem gerekir.

Kas-iskelet travması: Kaynak işlemleri sırasında üst ekstremiteler üzerindeki izometrik stres, uzun süreli aktivitelerde omuz ve boyunda ağrıya neden olur. Asemptomatik kas hasarı, serum CPK aktivitesinde hafif artışa neden olur.

Termal yanıklar ve elektrik yaralanmaları oluşabilir.

Kronik etkiler

Pnömokonyoz (Sideroz) (Bkz. s.209) ) : Akciğerlerde nonfibröz demir oksit partiküllerinin birikimine bağlıdır. Kaynakçıların yaklaşık %7’sinde görülür. Radyolojik görünüm dramatik olmasına rağmen – diffüz retikülonodüler dansiteler- solunum fonksiyon testleri bununla uyumlu değildir, hafif veya orta derecede etkilenir. Kaynakçılarda silika veya asbest maruziyeti de olabilir. Bunların oluşturduğu pulmoner fibrozisi radyolojik olarak hemosiderozisten ayırmak zordur. Asbest maruziyeti olmayan kaynakçılarda plevral kalınlaşma ve kalsifikasyonlar görülmez.

KOAH: Kaynakçılarda akciğer semptomları ve bunlara bağlı iş gücü kayıpları artar. Solunum fonksiyonlarında belirgin bozulmanın gösterilmesi kaynakçılıkla uyumlu değildir. Kaynakçılığın kronik akciğer hasarı yaptığına dair çok az bulgu vardır. Kronik akciğer hastalığı olan kaynakçıların değerlendirilmesinde çok iyi bir anamnez alınmalı, eşlik eden diğer maddelere maruziyet özellikle araştırılmalıdır.

Kanser: Paslanmaz çelik kaynakçılığı sırasındaki Cr, Be, Ni maruziyetinin akciğer kanserinde artışa neden olabileceğinden söz edilmektedir. Tersane kaynakçılarında asbestoz maruziyeti gözden uzak tutulmamalıdır.

Tanı

Semptom ve bulgular

Semptom bulunmayabilir. Maruziyet süresi ve gelişen patolojiye bağlı olarak öksürük, balgam, dispne görülebilir.

Fizik Muayene

KOAH, astım varlığında ekspirium uzaması, ronküsler, ileri evrede raller duyulabilir.

Tanısal Testler

• SFT: Normal İlerlemiş hastalıkta restriktif, KOAH varlığında obstrüktif, mikst tipte bozulma görülebilir.
• ACG: Özellikle orta zonlarda perihiler ve alt zonlarda küçük nodüller vardır. ILO sınıflamasına göre genellikle kategori 1, s,t,p Maruziyet erken sonlanırsa geriler, yoksa fibrozise ilerler; nodüller yaygınlaşır, buzlu cam ve bal peteği görünümleri, amfizem alanları gelişir.
• YRBT: Bilateral kötü sınırlı sentrlobüler nodüller ve ince lineer opasiteler vardır. Görünüm HP’ni taklit
• Serum ve BAL’da ferritin düzeyi yüksek

Ayırıcı Tanı

• Hipersensitivite pnömonisi
• Respiratuvar bronşiolit
• Mikoplazma pnömonisi

Tedavi

Fotokeratit ve metal dumanı ateşinde spesifik bir tedavi gerekmez. Azot oksitleri ve kadmiyum oksit aşırı maruziyetinden şüphelenilen kaynakçılar hastanede gözleme alınmalıdır. Bu ajanlara bağlı pulmoner ödem ve solunum yetmezliğinde destek tedavisi uygulanır. Nonspesifik irritan etkiye bağlı astmatik semptomlar yeterli ventilasyon ve kişisel respiratörlerle önlenebilir. Ancak kartuş respiratörler irritan gazlara karşı yeterli koruma sağlayamazlar. Spesifik ajanlara bağlı belirgin allerjik astım varlığında ise kişi işten uzaklaştırılmalıdır.

Komplikasyonlar

Akciğer kanseri, kaynakçılarda artan sıklıkta bildirilmektedir.

Prognoz

Maruziyet sonlandırılmazsa hastalık fibrotik pnömokonyoz ve solunum yetmezliğine ilerleyebilir.

Duyarlılık

Sigara içenler ve altta yatan solunum hastalığı olanlar, zararlı inhalanların etkilerine daha duyarlıdır.

Önleme

Kaynakçılığın akut etkilerinin çoğu önlenebilir. Mühendislik tedbirleri, havalandırma ve yeterli kişisel koruyucuların kullanımı gibi tedbirlerle, maruziyet riski en aza indirilmelidir. Yeterli korunma işlemlerinin uygulanması yanıklar, göz hasarları ve elektrik çarpmalarını önler. Havadaki kontaminasyonlara karşı korunmanın en emin yolu yeterli havalandırmadır. Kapalı alanlarda, özellikle azot oksitlerinin salındığı durumlarda hava destekli respiratörlerin kullanımı esastır. İşyerinde yeme, içme, sigara kısıtlanması ve diğer kişisel hijyen önlemlerine özen gösterilmelidir.

İşe giriş muayenesi: İşçinin bazal sağlık ve fonksiyonel durumu, geçmiş meslek, çevre, sigara öyküsü tamamlanmalıdır. Öncelikle solunum sistemi sorgulanmalıdır.

Periyodik muayeneler: ACG ve SFT ile tamamlanmalıdır. Bulgular bazal değerlerle kıyaslanmalıdır.

İşin sonlandırılmasında muayene: Öncekiler gibidir. Geç etkiler ortaya çıkabileceğinden, uzamış aralıklarla kontrol muayeneleri önerilebilir.

Ortam ölçümleri ve biyolojik etki gözetimi yapılmalı, sağlık etkileri erken tanınmalıdır. Rutinde gözetim için uygulanan bir laboratuar tetkiki yoktur.