Biyolojik Risklerle Mücadele

Biyolojik Risklerle Mücadele, işverenle başlar. İşveren, yapılan işin özelliğine göre  zararlı biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınır ve mevcut bilgiler ışığında, biyolojik etkenleri kullanım şartlarında durumuna uygun olarak çalışanların sağlığı için tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli olanlar ile ikame eder.

Biyolojik Risklerle Mücadele Yöntemleri

Biyolojik riskler, herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil; mikroorganizmalar, kültür hücreleri ve insan endoparazitlerini içerir.

Biyolojik Risk Maruziyeti Olabilecek İşler

• Gıda üretilen fabrikalarda çalışma
• Tarımda çalışma
• Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünlerle çalışma
• Sağlık hizmetlerinin verildiği yerlerde, karantina dahil morglarda çalışma
• Mikrobiyolojik teşhis laboratuarları dışındaki kliniklerde Mikrobiyolojik teşhis laboratuarları dışındaki kliniklerde
• Atıkları yok eden fabrikalarda çalışma
• Kanalizasyon, arıtma tesislerindeki çalışma

Biyolojik Etken Grupları

1. Grup 1 Biyolojik Etkenler
2. Grup 2 Biyolojik Etkenler
3. Grup 3 Biyolojik Etkenler
4. Grup 4 Biyolojik Etkenler

Biyolojik Risklerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi

• Riski değerlendirmek ve gerekli önlemleri belirlemek için; maruziyetin türü, düzeyi, süresi belirlenir.
• Birden fazla gruptan yer alan etken varsa; tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır.
• Çalışanın biyolojik etkenlere maruziyet koşullarını etkileyebilecek herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir.
• İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması,
• Yetkili makamların, işçilerin sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri,
• Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler,
• Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler,
• Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarakçalışanların yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler.

İşverenlerin Yükümlülükleri

İşveren, yapılan işin özelliğine göre  zararlı biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınır ve mevcut bilgiler ışığında, biyolojik etkenleri kullanım şartlarında durumuna uygun olarak çalışanların sağlığı için tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli olanlar ile ikame eder.

İşveren, işyerinde biyolojik etkenlere maruziyet riskinin azaltılması için aşağıdaki önlemleri alır ;

• Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, çalışanların sağlık ve güvenliği için risk ortaya çıkarsa, çalışanların maruziyetini önler.
• Teknik olarak maruziyet önlenemiyorsa yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate alınarak, sağlık ve güvenlik yönünden yeterli korumayı sağlayacak şekilde, çalışanların maruziyet düzeyinin en aza indirilmesi için önlemler alır.

Maruziyet Düzeyini En Aza İndirmek İçin Alınacak Önlemler

• Maruz kalan veya kalabilecek çalışan sayısı en az düzeyde tutulur.
• Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri, biyolojik etkenlerin ortama yayılması önlenir.
• Toplu koruma önlemleri ve kişisel korunma yöntemleri uygulanır.
• Biyolojik etkenlerin kontrol dışı sızması önlenir.
• Biyolojik risk işareti ve diğer işaretler kullanılır.
• Biyolojik etkenlerin karıştığı kazaların önlenmesine yönelik plan hazırlanır.
• Çalışma ortamı ölçümleri yapılır.
• Atık yönetimi oluşturulur.
• Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli taşınması için gereken düzenlemeler yapılır.

İşverenin Bilgi Verme Yükümlülüğü

• Risk değerlendirmesinin sonuçları.
• Çalışanların biyolojik etkenlere maruz kaldığı veya kalma ihtimali bulunan işler.
• Maruz kalan çalışan sayısı.
• İSG sorumlusu kişilerin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliği.
• Çalışma şekli ve yöntemleri de dahil olmak üzere alınan koruyucu ve önleyici önlemler.
• Çalışanların, Grup 3 veya Grup 4 de yer alan biyolojik etkenlere ait fiziksel korumalarının ortadan kalkması sonucu oluşacak maruziyetten korunması için yapılan acil eylem planı.
• İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Çalışma Bakanlığına ve Sağlık Bakanlığına bildirir.
• İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde, düzenlenen maruz işçilerin listesi ile tutulan tüm tıbbi kayıtlar Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne verilir.

Biyolojik Etkenlerle Yapılan Çalışmalarda  Önlemler

• Bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında hiçbirşey yenilip içilmeyecektir
• İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanacaktır
• Uygun ve yeterli temizlik ortamı/olanakları sağlanacaktır
• Göz yıkama sıvıları, Cilt antiseptikleri
• Banyo, Tuvalet
• Gerekli koruyucu ekipmanlar;
  • Belirlenmiş bir yerde uygun olarak muhafaza edilecektir.
  • Kullanım öncesi ve sonrası temizlik ve bakımı yapılacaktır.
  • Bozuk koruyucu ekipmanlar, kullanımından önce tamir edilecek veya değiştirilecektir.
• İnsan ve hayvan kaynaklı numuneler için;
  • Numune alınması
  • İşlem yapılması
• İncelenmesi
  yöntemleri belirlenecektir.Biyolojik etkenlerle kirlenmiş olabilecek iş elbiseleri ve koruyucu ekipman, çalışma alanından ayrılmadan önce çıkarılacak ve diğer giysilerden ayrı bir yerde muhafaza edilecektir.
• İşverence, kirlenmiş bu elbiselerin ve koruyucu ekipmanın dekontaminasyonu ve temizliği sağlanacak, gerektiğinde imha edilecektir.
• Alınan bu önlemlerin maliyeti işçilere yansıtılmaz.

Önleme

• Olası sağlık riskleri,
• Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler,
• Hijyen gerekleri,
• Koruyucu ekipman ve elbiselerin kullanımı ve giyilmesi,
• Herhangi bir olay anında ve olayların önlenmesinde işçilerce yapılması gerekenler

Eğitim

• Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu çalışmalara başlanmadan önce verilecek,
• Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak,
• Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır.
• İşverenler, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasından doğan ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa neden olabilecek kaza veya olayı, çalışanlara ve/veya temsilcilerine derhal bildirirler.
• Ayrıca, işverenler, çalışanlara ve/veya temsilcilerine kazanın sebeplerini ve durumu düzeltmek için alınan önlemleri de en kısa zamanda bildirirler.
• Her çalışan, listede belirtilen ve kişisel olarak kendisini ilgilendiren bilgilere ulaşma hakkına sahiptir.
• Çalışanların ve/veya temsilcilerinin, konuyla ilgili ortak bilgilere ulaşabilmeleri sağlanır.

Biyolojik etkenlere maruziyet ile ilgili liste ve kayıtlar

Grup 3/Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin;

Yistesi
Yapılan işin türü
Maruz kalınan biyolojik etkenler
Maruziyetler
Kazalar ve olaylarla ilgili kayıtlar

Bu liste ve kayıtlar maruziyet sona erdikten sonra en az 15 yıl saklanır.

Son maruziyetten sonra en az 40 yıl boyunca saklama koşulları:

Kalıcı/gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyet
Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet
Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet
Tedaviye rağmen uzun süreler boyunca tekrarlayan hastalıklarla sonuçlanan biyolojik etkenlere maruziyet
Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.

Bakanlığa Bildirim

Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında ön bildirimde bulunulur;

Grup 2 biyolojik etkenler
Grup 3 biyolojik etkenler
Grup 4 biyolojik etkenler

Bu bildirim işin başlamasından en az 30 gün önce yapılır.

İşyerinde bildirimi geçersiz kılan, proses ve/veya işlemlerde sağlık veya güvenliği önemli ölçüde etkileyecek büyük değişiklikler olduğunda, bildirim yeniden verilir.

Sağlık Gözetimi

• İşveren her işçinin; Çalışmalara başlamadan önce, düzenli aralıklarla, sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
• Risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri alınması gereken işçileri tanımlayacaktır
• Gerektiğinde, maruz kaldıkları veya kalmış olabilecekleri biyolojik etkene karşı henüz bağışıklığı olmayan işçiler için etkili aşılar hazır bulundurulur
• Bir işçi maruziyet sonucu bir hastalığa yakalanırsa, diğer işçiler de gözetime tabi tutulur. Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir.
• Kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son bulmasından sonra en az 15 yıl süre ile saklanır.
• İşyeri hekimi, her çalışan için alınması gerekli koruyucu ve önleyici tedbirler ile ilgili olarak önerilerde bulunur.
• Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili olarak işçilere gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir.
• Çalışanlar, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında bilgi edinebilir, ilgili işçiler veya işveren sağlık gözetimi sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebilir.
• Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm Çalışma Bakanlığına bildirilir.

Tanı Laboratuarları Dışında Kalan İnsan Sağlığı ve Veterinerlikle İlgili Kuruluşlar

• Risk değerlendirmesi yapılırken, hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan maddelerde ve örneklerde biyolojik etkenlerin varlığı hakkındaki belirsizliklere,
• Hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan maddelerde ve örneklerde varolduğu bilinen veya varolduğundan şüphe edilen biyolojik etkenlerin oluşturduğu tehlikeye,
• İşin doğasından kaynaklanan risklere, dikkat edilecektir.

Çalışan işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak için uygun önlemler:

• Uygun dekontaminasyon ve dezenfeksiyon yöntemlerinin belirlenmesi,
• Biyolojik etkenlerin bulaştığı atıkların risksiz bir şekilde yüklenip boşaltılmasını ve uzaklaştırılmasını sağlayacak uygun yöntemlerin kullanılması.
• Grup 3 veya Grup 4 biyolojik etkenlerle enfekte olan veya olduğundan şüphelenilen hasta insanların veya hayvanların bulunduğu karantina yerlerinde, enfeksiyon riskini en aza indirmek için, Ek–V in (A) sütununda belirtilen önlemler alınacaktır.

Endüstriyel İşlemler, Laboratuarlar ve  Hayvan Barınakları İçin Özel Önlemler

Endüstriyel işlemler, laboratuarlar ve hayvan barınakları için alınması gerekli özel önlemler aşağıda belirtilmiştir:

• Teşhis laboratuarları da dahil, laboratuarlarda ve Grup 2, 3 ve 4 biyolojik etkenlerle bilhassa enfekte edilmiş veya bunları taşıyan veya taşıdıklarından şüphe edilen laboratuar hayvanlarının barınaklarında aşağıdaki önlemler alınır;
  • Araştırma, geliştirme, öğretim veya tanı amacıyla çalışmaların yürütüldüğü laboratuarlarda, enfeksiyon riskini asgariye indirmek için Ek–V te belirtilen önlemler alınır.
  • Risk değerlendirmesini takiben biyolojik etkenin risk derecesine göre fiziksel koruma düzeyi tespit edilecek ve Ek–V te belirtilen önlemler alınır.
• Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerle çalışmalar;Grup 2 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 2 olan,Grup 3 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 3 olan,Grup 4 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 4 olan,çalışma alanlarında sürdürülecektir.
• İnsanda hastalığa yol açabilecek biyolojik etkenler içerip içermediği belirsiz olan maddelerle çalışılan ancak asıl amaçları biyolojik etkenlerle çalışmak olmayan laboratuarlarda, koruma düzeyi en az 2 olan önlemler uygulanır.
• Bakanlıkça daha alt düzeydeki koruma önlemlerinin yeterli olduğu belirtilmedikçe, gerekli olduğu bilinen ya da şüphelenilen durumlarda koruma düzeyi 3 veya 4 olan önlemler uygulanır.
• Grup 2, 3 veya 4 de yer alan biyolojik etkenlerin kullanıldığı sanayi proseslerinde;
  • Daha önce tanımlanmış olan koruma ilkeleri, Ek–VI da belirtilen uygulamaya yönelik önlemler ve uygun prosedürler esas alınarak uygulanır.
  • Biyolojik etkenlerin kullanımı ile ilgili risk değerlendirmesine göre, sanayide kullanılırken alınması gereken önlemlerin neler olduğuna karar vermeye Çalışma Bakanlığı yetkilidir.
• İşçiler için ciddi sağlık riski oluşturabilecek, ancak kesin bir değerlendirme yapılamayan biyolojik etkenlerle çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerinde koruma düzeyi en az 3 olan önlemler alınır.