Nikel ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar, Mond işlemi sırasında çok toksik olan nikel karbonil gazına maruz kalınabilir. Nikel alaşımı üreticileri ve kaynakçılar buhar, toz ve dumanlarına maruz kalabilir.

Nikel; ağır, gümüş renginde, dövülebilir, manyetik bir metaldir. Kullanım alanı geniştir. Primer doğal cevheri olan pentlandit, genellikle demir ve bakır sülfidlerinden ayrı bulunur. Nikel sülfid, yüzdürme yöntemiyle zenginleştirilip manyetik ayrım işleminden sonra fırınlanır. Elektroliz veya Mond işleminden sonra nikel elde edilir. Mond işleminde; nikel karbon monoksit ile muamele edilerek ara ürün olarak nikel karbonil oluşturulur. Nikel karbonil, uçucu bir sıvıdır, kolayca nikel ve karbonmonoksite ayrılır.

Nikelin ana kullanım alanı paslanmaz çelik üretimidir. Paslanmaz çelikte % 5-10 oranında bulunur. Diğer alaşımlardada bulunur. Ayrıca elektrokaplama (nikelaj), nikel-kadmiyum pil üretimi, metal para ve mutfak gereçleri yapımında kullanılır.

Nikel ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar

Madencilik, arıtma, öğütme, sinterleme aşamalarında maruziyet olabilir. Mond işlemi sırasında çok toksik olan nikel karbonil gazına maruz kalınabilir. Nikel alaşımı üreticileri ve kaynakçılar buhar, toz ve dumanlarına maruz kalabilir. Nikelajcılar solunum ve cilt yoluyla nikel tuzlarına maruz kalabilirler.

Nikelin Etkileri

Emilimi başlıca solunumla olur. Solubl nikel bileşikleri ve nikel karbonil, solunduktan sonra çabucak emilir. GİS’den emilimi zayıftır. Plazmada albumine ve bir metalloprotein olan “nikelplazmin”e bağlanır. İdrarla atılır. Ter ve safrayla da az miktarda atılır. Yarı ömrü 1 hafta kadardır. Suda erimeyen bileşikleri akciğerde birikir. Kanserojen etkiden bu birikim sorumlu olabilir. Böbreklerde de birikir. Glomerüler bazal membrana bağlanarak selektif albumin geri emilimini bozar, Plasentayı geçer.

Klinik Değerlendirme

Cilt: Solubl bileşiklerine maruziyetin en sık bulgusu allerjik kontak dermatitlerdir.

Mesleki olmayan cilt allerjilerinin de en sık nedenidir. Nikelajcılarda ellerde kronik egzematöz dermatit gelişebilir. Parmak aralarında papüler eritem vardır. Kaşıntılıdır(“Nikel kaşıntısı”). Vücudun diğer kısımlarına yayılabilir. Fistülize ve ülsere olabilir. Genellikle 1 haftada geçer. Ancak nikel duyarlılığı kalıcıdır.

Solunum sistemi: Metal dumanı ateşine neden olabilir.Solubl nikel aerosollerine yoğun maruziyet; hiperplastik veya polipoid rinit, anozmi, sinüzit, nazal septum perforasyonu, bronş epitelyum displazisi ve astıma neden olabilir. Nikel astımı IgE aracılığyla olur.

Kanser: Arıtma ve fırınlama işçilerinde sinonazal kavite, etmoid sinüsler, trakea, bronşlar ve akciğer kanseri riski yüksektir. Kanserojen etkiden metalik nikel değil, sülfidleri ve oksitleri sorumludur.

Nikel karbonil inhalasyonu: Akut etkilenmede ilk olarak bulantı, kusma, başağrısı, baş dönmesi, halsizlik gibi gastrointestinal ve nörolojik semptomlar yapar. Etkenden erken uzaklaşmayla semptomlar kaybolur. İkinci aşamada, 12-36 saat gecikmeyle öksürük, takipne, hiperpne, siyanoz, taşikardi, kimyasal pnömoni, akut pulmoner ödem gelişir ve solunum ve dolaşım yetmezliği, beyin ödemi riski vardır. Deliryum, kasılmalar, koma görülebilir. 5-15 günde ölümle sonlanabilir. Kronik solunum yetmezliği bırakabilir.

Nikel Maruziyetinde Tanı, Tedavi ve Önleme

Semptom ve bulgular

• Temas noktalarında eritem ve veziküller, kronik egzema
• Burun akıntısı, septum perforasyonu
• Öksürük, hırıltılı solunum, dinlemekle ronküsler
• Grip benzeri semptomlar(metal dumanı ateşi)
• Nikel karbonil inhalasyonu bulguları

Fizik muayene

Dikkatli KBB, akciğer ve nöroloji ve cilt muayeneleri yapılmalıdır.

Meslek Hastalıkları Listesi ve Yükümlülük Süreleri

Tanısal testler

Cild allerjisine yama testi veya lenfosit transformasyon testiyle tanı konur. Nikelle indüklenen astımda eozinofili olabilir. Nikel karbonil maruziyetinden sonra hafif lökositoz, hipoksemi, akciğer volümlerinde azalma, difüzyon azalması görülebilir. KCFT bozulabilir. Nikel karbonil etkilenmesinde; idrar nikel düzeyinin 100 mcg/L olması orta düzeyde, 500 mcg/L’nin üzerinde olması yoğun maruziyeti gösterir.

Ayırıcı Tanı

• Mesleki irritanlara bağlı solunum bozuklukları
• Mesleki dermatit nedenleri
• Mesleki astım nedenleri
• Akut toksik inhalasyonlar

Tedavi

Nikel dermatiti işten uzaklaştırma ve topikal steroidlerle tedavi edilmelidir. Solunum yolları irritasyonu, işten uzaklaşınca düzelir. Astım, bilinen yollarla tedavi edilir. Nikel karbonil etkilenmesi olanlar hospitalize edilerek yakın gözleme alınmalıdır. 8 saatlik idrar nikel miktarına göre, yoğun etkilenme varsa sodyum dietil ditiyokarbamat’la şelazyon tedavisi yapılmalıdır. İlaç ağızdan 50 mg/kg/gün, birkaç dozda verilebilir. İdrar nikel düzeyi 50 mcg/L’nin altına düşene kadar sürdürülmelidir.

Komplikasyonlar

Kronik solunum yetmezliği ve kanserler.

Prognoz

Ölümcül olmayan nikel karbonil akut inhalasyonu, akciğer fibrozisine ve kronik solunum yetmezliğine ilerleyebilir.

Duyarlılık

Genetik yatkınlık ve metallere sitotoksik yanıt düzeyinde, kişiler arasında farklılık vardır. Aşırı duyarlı kişiler, tekrar aynı işte çalıştırılmamalıdır.

Hasta bilgilendirme

Duyarlılığın kalıcı olduğu, tekrarından mutlaka kaçınılması gerektiği öğretilmeli, etkilenmenin her

şeklinde işten uzaklaştırılmalı, klinik, laboratuar ve iş koşulları düzelmeden işe geri döndürülmemelidir.

Önleme

İşyeri ortamını değerlendirme: İşyeri ortam havasında nikel düzeyi izlenmelidir. Ülkemizde nikel karbonil için müsaade edilen ortam sınır değeri; 0.007 mg/m3’dür.

Genel mühendislik önlemlerine ek olarak cilt ve solunum koruması sağlanmalıdır. Cilt yaralarına dikkat edilmelidir. Nikel karbonil maruziyet riskine çok dikkat edilmelidir.

İşe giriş muayenelerinde astım, cilt allerjisi olanlara özel dikkat edilmelidir. Nikel allerjisi araştırmak için cilt testleri, ACG ve sinüs grafisi eklenebilir.

Periyodik muayeneler de işe giriş muayenesi gibidir. Cilt ve solunum sistemi semptom ve bulguları gözlenmeli, allerjik olanlar derhal işten uzaklaştırılmalıdır.

Nikel bileşiklerine maruziyet limiti 10 mcg/L plazma nikel düzeyi, nikel karbonil gazına maruziyet limiti ise 10 mcg/L idrar nikel düzeyi olarak kabul edilmektedir.

Anamnez

İyi bir meslek anamnezi hem hastalıkların başlaması ve ilerlemesini engeller, hem de işyerindeki diğer çalışanların korunmasını sağlar. İşyeri hekimi meslek hastalıkları tanısı koyabilmek için şu üç konuda yeteneğini artırmalıdır:

1. Meslek hastalıklarından güçlü bir şüphe düzeyi
2. Yeterli meslek öyküsü alma becerisi
3. İş yeri hekimliği kaynaklarına kolay erişim

Anamnez alırken, hastalıklarda mesleksel etyolojinin düşünülmesini güçlendiren şu 4 sorunun yanıtı bulunmaya çalışılmalıdır;

Hastanın yaptığı işi hakkında bilgi edinmek çok zaman almaz. Bunun için kısa ve uzun tarama soru listeleri kullanılabilir;

1. Ne tür iş yapıyorsunuz?
2. Sağlık sorununuzun işinizle ilgili olduğunu düşünüyor musunuz?
3. Yakınmalarınız hafta içinde ya da sonunda ağırlaşıyor mu? Evde ya da işte ağırlaşıyor mu?
4. Şunların herhangi birine maruz kalıyor musunuz: kimyasallar, tozlar, metaller, radyasyon, gürültü veya sık tekrarlanan hareketler?
   1. Bunların herhangi birine geçmişte maruz kaldınız mı?
   2. İşyerinde kişisel koruyucu kullanıyor musunuz?

5. İş arkadaşlarınızın herhangi birinde benzer yakınmalar var mı?

Kaynak: ÇSGB Kaynakları