Kule Vinçlerinde Güvenli Çalışma Uygulama Rehberi

Kule Vinçlerinde Karşılaşılan Tehlike ve Riskler

Kule Vinçlerinin Kullanımında Tehlike ve Riskler

Kule vinçler ile 40-45 metre civarında bir yükseklikte kurulduktan sonra işin gerektirdiği oranda bina yüksekliği arttıkça vincin de yüksekliği artırılarak çalışmaya devam edilmektedir. Saha personeli ile kule vinç operatörü arasında koordinasyonun çok iyi sağlanması ve tecrübeli bir ekip ile çalışılması gerekmektedir. Yapılan çalışmalar genel olarak şu şekilde sıralanmaktadır.

• Kule vinç, yeterliliği olan operatör tarafından gövdenin üstündeki kabin içerisinde bulunan butonlar ve kumanda kolları ile kullanılmaktadır.
• Kabin içerisinde bulunan operatör koltuğunun tam arka kısmında vincin bütün elektrik düzenine ait pano ve anahtarlar mevcut olup vince elektrik enerjisi verme ya da vincin enerjisini kesme buradan sağlanmaktadır.
• Operatör kabine genellikle gövde içerisinde üretici tarafından yapılmış kedi merdiveni ile tırmanarak çıkmaktadır. Modellerin çoğunda modül geçişlerinde operatörün dinlenebileceği platformlar mevcuttur. Bazı modellerde ise operatör için asansör mevcuttur.
• Gerek görüldüğü durumlarda vinç-bina bağlantı kolonlarından birisi gerekli emniyet tedbirleri alınarak korkuluklu bir geçiş haline dönüştürülmekte ve operatörün vince geçişi buradan sağlanabilmektedir. Bu yüksekliğe kadar binada bulunan merdiven ya da asansörler kullanılmakta, kalan kısımda yine gövde içerisindeki merdivenlerden tırmanılmaktadır.
• Operatör vinci çalıştırmak için kabine çıkmadan önce kullanılacak kancayı, zinciri, bez sapanı, halatı, kilit-mapayı ve sepeti gözle kontrol etmektedir. Ayrıca vince çıkmadan elektrik bağlantısında ve topraklama bağlantısında sorun olup olmadığını da gözle kontrol
• Operatör, her çalışma gününde işe başlamadan önce hava durumu hakkında bilgi edinmektedir. Ayrıca sorumlu kişilerden o gün yapılacak iş ile ilgili detaylı bilgi almaktadır.
• Operatör, yapacağı bütün taşıma işlemlerinde telsiz yardımıyla saha personeli ile iletişim sağlamaktadır. Yerde bulunan işaretçi personelin el işaretleri ile ve telsizden yaptığı yönlendirme ile taşıma işlerini gerçekleştirmektedir. Komut verilmeden kaldırma ya da indirme yapılmamaktadır. Ayrıca operatörün kullanabileceği korna tertibatı ile tehlikeli durumlarda çalışanların uyarılması sağlanmaktadır. Görüş alanı dışından yapılacak taşıma işlerinde kamera sistemlerinden yararlanılmalıdır.
• Vincin emniyet sistemlerinin sorunsuz çalıştığı kumanda kabininde kontrol edilmektedir. Bu sistemler çalışma esnasında kesinlikle kapatılmamalıdır.
• Çalışmaya başlamadan araba (şaryo) ve dönüş grubunun hareketleri kontrol edilerek; tekerlerin, dişlilerin, makaraların ve emniyet sistemlerinin sorunsuz çalıştığından emin olunmalıdır.
• Kule vinç ile malzemelerin taşınması için ya standart bağlama elemanları ya da işe ve parçaya özgü özel aparatlar kullanılmaktadır.

• Sepetler kullanılarak yüksek katlara ufak yapılı malzemeler vinç ile çıkarılmaktadır.
• Palet üzerindeki malzemeler üst katlara ya da herhangi bir yere kule vinç ile taşınmaktadır.
• Çeşitli kaplar içerisinde kum vb. malzemeler vinç ile taşınabilmektedir.
• İnşaatlarda pek çok amaçla kullanılan sanayi tipi tüpler kule vinç ile taşınabilmektedir.
• Varil ya da plastik kaplar içerisinde çeşitli sıvı malzemeler vinç yardımı ile taşınabilmektedir.
• Beton kovası adı verilen 0,5 ila 2 m³ kapasiteli kovalarla inşaatın üst seviyesine beton taşınarak, beton dökümü işleri kule vinçler ile yapılmaktadır.
• İnşaatta bina üzerinde bulunan, fazla olan ya da hurdaya çıkarılan ahşap, metal, sıvı, moloz, cam gibi her türlü malzemeyi sahaya indirmek için kule vinçler kullanılmaktadır.
• Operatör karlı, yağmurlu, fırtınalı, rüzgârlı, sisli, tozlu vb. hava şartlarında gerekli tedbirleri alarak çalışmaktadır. Çalışmaya devam etmenin emniyetsiz olduğu durumlarda işi durdurmaktadır. Kumanda ekranına gelen verilere göre üretici firmanın tavsiye ettiği güvenli çalışma sınırlarını aştığında; örneğin rüzgâr hızı saatte 50 km’ye ulaştığında vinç operatörü işi durdurmakta, saatte 72 km’ye ulaştığında ise vinci serbest pozisyona alıp, rüzgâr frenini açarak elektrik enerjisi kapatılmış halde bırakarak, süratle vinçten inerek uzaklaşmaktadır.
• Normal günde çalışma bitiminde bütün kontroller yapılarak, araba kabine en yakın mesafeye getirilmekte, kanca en yukarı çekilmekte ve vinç emniyet freni açılarak enerjisi kesilerek kabine kimsenin erişemeyeceği şekilde terk edilmektedir.

• Vardiyalı çalışmaların yapıldığı durumlarda diğer operatöre sağlıklı şekilde vinç teslim edilmekte ve varsa yaşanan sorun hakkında uyarılar yapılmaktadır.
• Periyodik kontrol ve bakımları mevzuata ve standartlara uygun yapılarak kullanmaya devam edilmektedir. Yapılan her türlü kontrol ve bakım dokümanlarının tamamı düzenli olarak bir arada muhafaza edilmelidir.

Mekanik Tehlikeler

• Kule vinç çalışma sahasına devrilebileceği gibi yerleşim yeri içinde kurulu bir şantiyede ise sokağa, araçların, evlerin ve civarda yaşayan insanların üzerine devrilerek ağır yaralanmalara ve ölüme neden olabilmektedir.

• Ayrıca kule vinç ile taşınan malzemelerin yüksekten düşmesi ya da taşıma sırasında yaşanabilecek çarpışmalar da başlıca tehlikelerden olup, çalışanların ağır yaralanmasına hatta ölümüne neden olabilmektedir. Bu nedenle operatör yükü naklederken insansız bölgeleri tercih
• Şantiye sahasında birden fazla kule vinç çalışmakta ise bunların birbiri ile çarpışması ya da taşınan yüklerin birbiri ile çarpışması ya da bomun diğerinin halatına temas etmesi sonucu kule vinçlerin devrilmesine veya taşıdıkları yüklerin düşmesine bağlı ölümlü, ağır yaralanmalı ya da maddi hasarlı kazalara yol açmaktadır.
• Kule vinç kabinine operatörün ulaşımında yapılan güvensiz hareketler sonucunda yüksekten düşme tehlikesi bulunmaktadır. Vinç-bina geçiş yolunun korunaksız yapılması, operatörün yüksekten düşmesi sonucunda yaralanması ya da ölümü ile sonuçlanabilmektedir. Yetkisiz-izinsiz kişilere karşı korunaklı olmaması da risk doğurmaktadır.

• Elverişsiz hava koşullarında uygunsuz yapılan çalışmalarda kule vincin devrilmesi veya taşınan malzemenin fırtına vs. durumunda kontrolden çıkarak etrafa çarpması ya da düşmesi neticesinde çalışanların zarar görmesi ve işyerinde maddi hasar oluşması riski bulunmaktadır. Bu nedenlerden dolayı malzemeler mümkün olan en az rüzgâr direnci oluşturacak şekilde bağlanarak taşınmalı ve genişliği çok fazla olan cisimler taşınırken bir ucuna bağlanan, kılavuz mahiyetinde ip halat yardımı ile yönlendirilmelidirler.

• Kule vincin yükseltilmesi işleminin yapılması esnasında emniyet şartlarına uyulmadığı takdirde veya henüz teleskop boşa çıkarılmadan vinç ile malzeme taşınmak istenmesi vincin devrilmesine ya da bükülerek etrafa çarpmasına böylece çalışanların yüksekten düşerek veya düşen malzeme altında kalarak yaralanmasına, ölümüne neden olabilmektedir. Teleskop modül ekleme işi bitince mutlaka yükten kurtarılarak destekler üzerine
• Taşınacak yüklerin sarsılmadan kaldırılması ve ani kanca ve araba hareketlerinden kaçınılarak iletilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, taşınan yükün dağılarak ya da bağlantı elemanlarının koparak yükün aşağıya düşmesine ve vincin aşırı sarsıntıya maruz kalarak devrilmesine neden olabilmektedir.
• Taşıma işlemi sırasında özellikle yük alınırken ya da indirilirken binanın döşeme betonlarına vincin kanca halatının sürttürülmesi halatta aşınma veya kopma meydana getirerek taşınan yükün düşmesine böylece çalışanların yaralanmasına ya da ölümüne neden olabilmektedir.
• Tünel kalıp sisteminin uygulandığı çalışmalarda, kalıpların ara kattan sökülerek üst kata kurulması işleminde kanca halatının düşey eksenden sapmamasına özen gösterilmez ise beklenmedik hareketler meydana gelebilmektedir. Bu da kötü sonuçlar doğurabilmektedir

• Kule vinç ile malzeme taşınırken aşırı yüklemeyi engelleyen ve vinci durduran limit şalterlerinin, emniyet sistemlerinin ve sesli uyarı sistemlerinin devre dışı bırakılması ya da hasarlı olması sonucu vincin kapasitesinden fazla yüklenmesi nedeniyle halat kopmasıyla yükün düşmesi ve vincin devrilmesi kaynaklı ağır yaralanma ve ölüm riskini artırmaktadır.
• Komut verilmediğinde, otomatik fren sistemlerinin devreye girmesi, doğrudan yükü sabitlemektedir; sistemlerin hasarlı olması durumunda çalışmaya devam edilmesi taşınan yükün aşağıya düşme ihtimalini artırmaktadır.
• Arabaya(şaryo) hareket veren makara sistemindeki halatın kopması durumunda benzer şekilde arabanın ağır yükle bomun ucuna kaçması ve moment etkisiyle vinci devirme ihtimali vardır. Bazı marka ve modellerde mekanik olarak arabayı sabitleyebilen düzenekler vardır, böylece doğabilecek tehlikeler önlenmiş olmaktadır.
• Bina bağlantı elemanlarının uygulanışında teknik gereksinimler karşılanmadığı zaman ya da bağlantı gerektiği halde yapılmadığı zaman vincin rüzgâr yükü ile ya da taşıdığı ağırlık etkisi ile doğrudan devrilmesiyle, binadan koparak veya bağlantı noktasından kırılarak devrilmesi ile çalışanların üzerine düşerek ağır yaralanmasına veya ölümlerine neden olabilmektedir.
• Taşınan malzemelere uygun olmayan taşıma elemanları ya da bağlantı elemanları tercih edilmesi ve insan taşımasında kullanılmaması gereken sepet ile insan taşınması; malzemelerin çalışanların üzerine düşmesine, vincin devrilmesine, sepette taşınan çalışanın aşağıya düşmesine veya iskele, kalıp gibi malzemeler ile çarpışmasına bağlı yaralanma ya da ölümle sonuçlanabilecek kazalara yol açabilmektedir.
• Kule vinç beton dökme kovaları ile yapılan çalışmalarda çalışanların kova platformunda uygunsuz taşınması, düşerek yaralanma ya da ölümle sonuçlanabilecek kazalara neden olabilmektedir

• Kum, tuğla, su, beton antifrizi, çimento, yalıtım malzemesi, beton harç, sanayi tipi tüp vb. gibi taşınacak malzemelere uygun taşıma aparatlarının kullanılmaması kazalara yol açabilmektedir.
• Operatör, çalışmanın bitiminde vincin kancasını olabildiğince yukarıya ve kabine doğru çekerek vincin rüzgâr frenini açması ve serbest dönüşte kabin kapısını kilitleyerek vinci terk etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde vincin devrilmesine kadar varabilecek kazalara ve yetkisiz kişilerin erişimine sebebiyet verebilmektedir.

• Şayet vincin izdüşümü şantiye sahası dışını, başka vincin alanını ya da binayı taramakta ise hareket engelleyiciler ile vincin saha içinde kalması temin edilmelidir

Fiziksel Tehlikeler

• Kule vinç ile yapılan çalışmalar sırasında genel olarak şantiye ortamındaki işlerin  ürettiği gürültü nedeni ile yüksek sesle konuşma gerektiren durumlar çoğunluktadır
• Karanlık ortamda çalışmalarda yetersiz aydınlatma nedeni ile görüşün azalması sonucu çalışanlar hata yapabilmekte ve kaza riski artmaktadır.
• Gündüz parlak yüzeylerden yansımalar ya da doğrudan güneş ışığının göz alması durumlarında çalışanlar hata yaparak kazalara sebebiyet verebilmektedirler. Bunlara bağlı olarak işe bağlı çeşitli göz hastalıklarının oluşma ihtimali artmaktadır.

Kimyasal Tehlikeler

• Kule vinç ile çalışmalar yapılırken düzenli aralıklarla halatların, makaraların yağlanması, dönüş grubunun ve bütün motor yataklarının gres yağı ile yağlanması gerekmektedir. Gres yağının göz ve cilde teması tahriş, yüksek sıcaklıklardaki buharının solunması solunum sisteminde tahriş gibi bazı sağlık sorunlarına neden olabilmektedir
• Çalışanlar tarafından bu işler yapılırken işveren tarafından temin edilen işe uygun iş giysisi ve KKD kullanılması
• Vinç ile taşınan alçı, çimento, beton antifrizi, kirlenmiş su vb. malzemeler kazalar sonucu aşağıda çalışanların üzerine saçılarak göz ve deri teması neticesinde çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilmektedir.

Termal Konfor

• Tasarımı uygun olmayan ya da bakımsız kabine sahip vinçle çalışan operatör dış hava şartlarından çabuk etkilenmekte olup; sıcak havalarda kabinin çok sıcak olduğu, soğuk havalarda ise çok çabuk soğuduğu, üretici tarafından yapılan ısıtma sisteminin yetersiz kalabildiği durumlar söz konusu olmaktadır. Sıcak olduğu durumlarda kabin pencerelerinden açılabilir olanlar serinlemek amacıyla kullanılmaktadır. Bu şartlarda çalışan operatör, sık tekrarlayan soğuk algınlığına ve üşütmeye bağlı tutulmalara maruz kalabilmektedir.
• Vinçle yapılan çalışmalar tamamıyla açık havada yapılmaktadır. Bu durum aşağıda çalışanların hava şartlarına bağlı olarak kar, yağmur, rüzgâr ya da aşırı sıcak ve soğuğa maruz kalmasına neden olmaktadır.
• Çalışanlara iklim şartlarına uygun giysiler ve KKD temin edilmemesi ve kullandırılmaması durumunda çalışanların hareket kısıtlılığı, dikkat dağınıklığı ve KKD kullanmaması kazalara sebebiyet verebilmektedir.

Ergonomi

• Operatör çalışmalar sırasında kabin içerisinden sürekli olarak aşağıda çalışan ekibin hareketlerini ve kaldıracağı yükün durumunu dikkatle takip etmek durumundadır; bu sebeple bel, sırt, omuz ve boyun bölgesi sürekli öne eğimli olarak durmaktadır. Bunun sonucunda belde ya da boyunda deformasyonlara bağlı fıtık olma ihtimali artmaktadır. Kabin tasarımları bunlar göz önünde bulundurularak yapılmalıdır.
• Operatörlerin tuvalet ihtiyaçları, uyuklama durumları vs. gibi stres oluşturabilecek nedenler göz önünde bulundurularak rotasyonlu çalışmalar planlanmalıdır. Portatif tuvalet vb. çözümler üzerinde çalışılmalıdır.

• Vincin yüksekliğine göre gövde modülleri içinde operatörün tırmanma merdiveni ve dinlenme platformları olmalıdır.
• Merdiven basamaklarının ergonomik olmaması operatörün ayaklarının basamaklarda ortadan bükülmesi sonucu çabuk yorulmasına, ayak ve bacak ağrısı yaşamasına sebep olmakta; ayak burkulması ihtimali artmaktadır.
• Tırmanma sırasında kayma sonucu düşerek yaralanma riski bulunmaktadır. Yağışlı havalarda merdiven basamaklarının yapısı ve uygun olmayan iş ayakkabısı ile tırmanılması kayarak düşme sonucu yaralanma ihtimalini daha da arttırmaktadır.
• Operatörlerin değişen mesafelerdeki yük kaldırma indirme noktalarına çalışma süresi boyunca dikkatle odaklanarak bakması zorunluluğu sonucunda gözlerinde yanma, kuruluk ve görme bozukluğu şikâyetleri olabilmektedir

Yangın ve Patlama

• Kule vinçler ile çalışılan bölge yakınında havai elektrik hattı, gaz veya basınçlı buhar hattı bulunması durumunda herhangi bir çarpma sonucunda yangın çıkması veya buhar patlaması ile çalışanların ölüm ya da yaralanma riski mevcuttur.
• Vincin çalışması sırasında elektrik bağlantıları veya topraklama hattının bakımsız, hasarlı olması durumunda elektrik kaynaklı yangın ihtimali ya da kumanda panosu gibi dağıtım noktalarında patlama meydana gelme ihtimali bulunmaktadır.
• Kule vinç ile taşınan sanayi tipi tüplerin yüksekten düşerek patlaması, alev alması veya yangına sebebiyet vermesi sonucu ağır yaralanmalı ya da ölümlü kazaların oluşma ihtimalleri yüksektir.

Elektrik Kaynaklı Riskler

• Şantiye sahasında ve yerleşim yerinde bulunan havai hatlara vincin taşıdığı yükün ya da halatlarının çarpması sonucunda operatöre veya iletken yüke temas eden yerdeki çalışana elektrik çarpması ya da koparak çalışanlar üzerine düşen enerji yüklü kablolardan elektrik çarpması sonucu ölümlü veya ağır yaralanmalı kazalar meydana gelebilmektedir.
• Vincin yetersiz/uygunsuz topraklanması nedeniyle oluşabilecek elektrik kaçakları sebebiyle operatörün veya aşağıda çalışanların; elektrik çarpması sonucu yaralanma ya da ölüm riski bulunmaktadır.
• Açık uçlu ya da bakımsız elektrik kabloları da elektrik kaynaklı risklerin artmasına neden olmaktadır. Çalışma alanında yerde bulunan uzatma kabloları da elektrik çarpması ihtimalini arttırmaktadır.

Kule Vinçle Yapılan İşler Sırasında Genel Olarak Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Kule vinç operatörü olacak kişinin, yükseklik fobisinin olmaması gerekmektedir. Kule vinç operatörü yılda bir kez psikoteknik muayeneden, periyodik göz ve tansiyon muayenesinden geçmelidir.
• Kule vincin Türkçeye çevrilmiş kullanma kılavuzu veya kataloğu operatörde ve saha sorumlularında bulunmalıdır. Vincin kullanımı sırasında ve vince müdahale etme durumunda mutlaka kılavuzdaki talimatlara uyulmalıdır.
• Kule vincin tepesine, kuyruk grubunun ve bomun uç noktasına, hava araçlarının çarpmasına karşı güneş enerjili ya da kabin elektriğinden bağımsız kırmızı ışıklı uyarı takılmalıdır.
• Operatör vince tırmanırken veya vinçten inerken elinde malzeme taşımamalıdır, malzemeleri bir sırt çantası içinde ve çantanın takılmasını önlemek amacıyla çantayı da göğsü üzerine takarak taşımalıdır.
• Acil durumlarda kule vinç kullanımı için eğitim ve tatbikatlar yapılmalıdır.
• Elektrik çarpmasına karşı kabin yalıtımı sağlanmalıdır. Ana elektrik bağlantısı ve topraklama bağlantısının periyodik bakımları yapılmalıdır.
• Karlı, buzlu havalarda, açık havaya maruz kalan limit şalterleri ve anemometre gibi aksesuarların kontrolü sağlanmalı, devre dışı kalmaması için ısıtma sistemleri geliştirilmelidir.
• Kule vincin taşıma kapasiteleri, yerde çalışan ekibin ve operatörün görebileceği yerlerde yazılı olarak bulundurulmalıdır.

• İnşaat işlerinde sapancı ve işaretçi kavramları yerleştirilmeli, özgün eğitimler düzenlenmeli ve sertifikalı personeller çalıştırılmalıdır. Yetkisiz kişilerin bu işleri yapmasına müsaade edilmemelidir. İşveren işin başından sonuna kadar kule vinç ile taşıma işlerini gerçekleştirecek sabit bir ekip kurarak çalışmaları yönlendirmelidir.
• Operatör yalnızca işaretçiden gelen komutlarla hareket etmelidir. Operatör, her kim tarafından verilirse verilsin, her dur işaretini daima yerine getirmelidir. İşaretçi; ceket, baret, kolluk veya kol bandı gibi ayırt edici eşyalardan bir veya daha fazlasını giymelidir ya da uygun bir işaret aracı taşımalıdır.
• Kule vincin ve taşıma aksesuarlarının periyodik kontrolleri yetkili ve tecrübeli personeller tarafından uygulamalı olarak detaylı yapılmalıdır. Periyodik kontrollerin önemi konusunda işverenler ve çalışanlar bilgilendirilmelidir. Servis dışı olması gereken aksesuarlar kesinlikle imha edilerek sahadan uzaklaştırılmalıdır.
• Kule vinç için havai hatların olmadığı veya az olduğu alanlar çalışma alanı olarak seçilmelidir. Operatör dâhil bütün çalışanlar havai hatlar hakkında
• Kule vinç üzerine kurulacak kamera sistemleri ile görüşü artıracak ve destekleyecek sistemler temin
• Kancaya yön veren kumanda kolunun dokunmaya duyarlı olanları tercih edilmelidir.
• Operatörün gerekli gördüğü tehlikeli durumlarda işi durdurma yetkisini kullanması hususunda gereken çalışma ortamı temin edilmelidir.
• Mümkün ise operatörün yerden uzaktan kumanda ile vinci yönlendiren sistemlerin kullanılması teşvik edilmelidir.
• Operatörün ve taşıma ekibinin kulaklıklı telsiz kullanmaları yaygınlaştırılmalıdır. Telsizlerin düzenli olarak şarj edildiği kontrol edilmelidir.

Kule Vinçlerinin Bakım ve Periyodik Kontrolleri
Kule Vincinin İmalat, Montaj ve Çalışmasında Temel Hususlar
Kule Vinçlerinin Kurulumunda Tehlike ve Riskler
Kule Vinç Söküm İşlerinde Tehlike ve Riskler

Sayfalar: 1 2 3 4 5 6