Uzman Kule Vinçlerinin Bakım ve Periyodik Kontrolleri
İçindekiler
Vinçlerin kullanıldıkları sürece bakım ve periyodik kontrollerinin yapılması gerekir. Periyodik kontroller, 20/06/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile 25/04/2013 tarihli ve 28628 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” uyarınca yapılır. Yönetmeliğe göre;
Bakım: İş ekipmanında yapılan her türlü temizlik, ayar, kalibrasyon gibi işlemlerin tamamını,
Periyodik kontrol: İş ekipmanlarının, bu Yönetmelikte öngörülen aralıklarda ve belirtilen yöntemlere uygun olarak, yetkili kişilerce yapılan muayene, deney ve test faaliyetlerini, Periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişi: Bu Yönetmelikte belirtilen iş ekipmanlarının teknik özelliklerinin gerektirdiği ve Yönetmeliğin EK-3’ünde yer alan istisnalar saklı kalmak kaydıyla ilgili branşlardan mühendis, tekniker ve yüksek teknikerleri ifade etmektedir.
Yönetmelikte belirtildiği üzere iş sağlığı ve güvenliği yönünden uygun bulunmayan hususların tespit edilmesi ve bu hususlar giderilmeden iş ekipmanının kullanılmasının uygun olmadığının belirtilmesi halinde; bu hususlar giderilinceye kadar iş ekipmanı kullanılmaz. Söz konusu eksikliklerin giderilmesinden sonra yapılacak ikinci kontrol sonucunda; eksikliklerin giderilmesi için yapılan iş ve işlemler ile iş ekipmanının bir sonraki kontrol tarihine kadar güvenle kullanılabileceği ibaresinin de yer aldığı ikinci bir belge düzenlenir.
Kule Vinçlerinin Gözle Muayenesi
Gözle muayene kapsamında vinçlerin genel olarak mekanik donanımı, elektrik ekipmanları ve taşıma elemanları kontrol edilir.
Mekanik donanım kapsamında;
- Vincin ayakları, kirişleri, kolları ve bom bağlantıları, (şüpheli durumlar söz konusu olması halinde tahribatsız muayene (NDT) yöntemlerinden faydalanılır.)
- Merdivenleri, koruyucu mahfazaları (parmaklıklar, ara kollar, çember mahfazalar, ayak mahfazaları),
- Tehlikeli bölgeleri belirten bilgi etiketleri ve panoları,
- Yürüyüş rayları, vinç konstrüksiyonu,
- Kaplinleri, tamburları,
- Makaraları, pimli dengeleme makaraları,
- Dişli çarklar, sonsuz vidalar,
- Mekanik ikaz tertibatları, frenleri, kayışları,
- Yağlama sistemleri ve yağlama noktaları kontrol
Elektrik ekipmanların kontrolü kapsamında;
- Vincin kumanda tertibatı, vinç anahtarı,
- Kontrol dişlileri, kontaktörleri,
- Aşırı akım koruma tertibatı, sınırlama anahtarları,
- Seyyar bağlantı hatları, tevzi kablo hatları, izolatörleri,
- Aydınlatma ve sinyal sistemleri kontrol edilir.
Taşıma elemanlarının kontrolünde ise;
- Halatlar,
- Zincirler,
- Kancalar ve kanca blokları,
- Diğer yük taşıma elemanlarına bakılır.
Vinçlerin fiziki kontrolleri:
- Günlük
- Haftalık,
- Aylık,
- Üç aylık,
- Yıllık periyotlar halinde yapılabilmektedir.
Operatörün, her çalışmadan önce yapacağı muayene esnasında;
- Üretici tarafından kullanıcıya verilen kılavuzda yer alan ve çalışmadan önce kontrol edilmesi gereken kısımları,
- İşletme ve acil durum kontrol ekipmanlarını,
- Fren sistemlerini, emniyet anahtarlarını ve kilitlerini,
- Halatların tamburlara doğru bir şekilde sarılıp sarılmadığını öğrenmek için halatları kontrol etmelidir.
- Kontrol sonuçları seyir defterine geçirilip vinçte görünür bir yerde muhafaza edilmelidir.
Etiket kontrolü kapsamında;
- İmalatçı firmanın ismi,
- Vincin markası,
- Vincin imalat yılı,
- Vincin imalat seri numarası,
- Kaldırabileceği azami ağırlık,
- Kaldırabileceği azami yükseklik,
- Kaldırma motorunun gücü ve hızı,
- Yürütme motorunun gücü ve hızı gibi bilgiler teknik rapora kaydedilir.
Vinçlerin Yük Kaldırma Yeterliliği Kontrolü
Vinçlerin yük kaldırma yeterliliği kontrolü statik yük deneyi, dinamik yük deneyi ve kararlılık deneyi yöntemleriyle TS 10116 numaralı “Vinçler (Krenler)- Deney ve Muayene Yöntemleri” standardına göre yapılmaktadır. Deney yükleri TS ISO 14518’e uygun olarak deney süresince tertip edilmeli, ölçülmeli ve uygulanmalıdır.
Vincin muayeneleri sırasında rüzgâr hızı saatte 30 kilometreyi aşmamalıdır. Ancak müşteri sözleşmesinde aksi belirtilmemişse bu ifadeden, vincin en elverişsiz rüzgâr etkilerini alacak şekilde yerleştirilmesi gerektiği anlaşılmamalıdır.
Statik Yük Deneyi
- Statik deneyler, anma yükleri kaldırmak için vincin kabiliyetini ve bazı yapısal bileşenlerinin yeterliliğini göstermek için yapılır.
- Bu tür deneyler; vinçte hiçbir çatlak, kalıcı şekil değişikliği, boya kalkması, vincin işlevini ve emniyetini etkileyecek bir hasar görülmemesi ve bağlantılarda gevşeme veya hasar meydana gelmemesi halinde başarılı olarak değerlendirilmelidir.
- Vinç teknik özelliklerinin imkân vermesi halinde, her bir kaldırma mekanizması ve kaldırma mekanizmasının müşterek çalıştırılması için ayrı statik deneyler, vincin ana bileşenlerinde en büyük halat yükleri, en büyük eğilme momentleri ve/veya en büyük eksenel kuvvetler uygulanacak konum ve şekillerde yapılmalıdır. Kademeli olarak artırılarak uygulanan deney yükü, yerden 100 mm ila 200 mm kadar yüksekliğe kaldırılmalı ve daha fazla bir süre ulusal mevzuat veya müşteri sözleşmesinde belirtilmez ise, 10 dakikadan daha az olmamak şartıyla deney için ihtiyaç duyulan süre kadar asılı tutulmalıdır.
- Bir statik deneyde vincin herhangi bir ana bileşenine en büyük eğilme momentleri ve/veya eksenel kuvvetler yükleme imkânı olmadığında, bu bileşenlerde gerekli kuvvetleri elde etmek için ilave statik deney veya deneyler yapılır.
- Daha yüksek bir değerin ulusal mevzuat veya müşteri sözleşmesinde belirtilmemesi halinde statik deney yükü, tüm vinçler için 1,25 P olmalıdır. Burada P yükü: İmalatçı tarafından belirtilmiş olan en büyük kapasitedir
Dinamik Yük Deneyi
- Dinamik deneyler, özellikle vinç mekanizmalarının ve frenlerinin işlevselliğini doğrulanması amacıyla yapılır.
- Vinç imalatçısı tarafından belirtilmiş olan azaltılan hızlarda 1,25 P lik bir yük kullanılarak, kaldırma mekanizması hariç, vincin tüm hareketleri için bir yükleme deneyi gerçekleştirilir.
- Dinamik deneyler vincin her hareketi için ayrı ayrı 1,1 P lik bir yük kullanılarak veya vinç teknik özelliklerinde belirtilmişse müşterek vinç hareketleri için bu tür konumlarda ve yapılarda mekanizmaya/mekanizmalara en fazla yükleme uygulanacak şekilde yapılmalıdır. Deneyler, hareketin tüm sınırları boyunca her hareketin defalarca durdurulmasını ve çalıştırılmasını kapsamalı ve askıya alınan deney yükü ile havada başlamayı da içermelidir. Bu şartlar altında kontrol edilmemiş hiçbir hareket, deney yükü ile gerçekleştirilmemelidir.
- İlgili elemanların görevlerini yerine getirdiği tespit edilirse, deneylerden hemen sonra yapılan gözle muayene sonucunda mekanizmalarda ve yapı elemanlarında hiçbir hasar ortaya çıkmazsa ve bağlantılarda hiçbir gevşeme ve bozulma görülmezse, dinamik deney başarılı olarak değerlendirilmelidir.
- Dinamik deney performansı esnasında, vinç kullanıcı el kitabında belirtilen talimatlara göre kontrol edilmeli ve normal vinç çalışmasına ait uygun ivmelenmeleri, yavaşlamaları ve hızları sınırlamak için tedbir alınmalıdır.
Kararlılık Deneyi
- Kararlılık deneyinin amacı, vincin devrilme momentlerine dayanma kabiliyetini kontrol etmektir. Vinç kancası statik olarak yüklendiğinde, vinç dengeli kalırsa deney başarılı olarak değerlendirilmelidir.
- Kararlılık deneyleri, kararlılığın en az olduğu belirlenmiş çalışma alanları içerisindeki konumlarda ve konfigürasyonlarda yapılır. Farklı konum veya çalışma alanları için farklı yükler belirlenmişse, bu şartların seçimi için kararlılığı kontrol etmek amacıyla bir deney gerçekleştirilir.
- Kademeli olarak artırılarak uygulanan deney yükü, yerden 100 mm ila 200 mm kadar yüksekliğe kaldırılmalı ve daha fazla bir süre ulusal mevzuat veya müşteri sözleşmesinde belirtilmez ise, 5 dakikadan daha az olmamak şartıyla deney için ihtiyaç duyulan süre kadar asılı tutulmalıdır.
- Daha yüksek bir değerin ulusal mevzuat veya müşteri sözleşmesinde belirtilmemesi halinde kararlılık deney yükü gezer vinçler haricinde tüm vinçler için 1,25 P olmalıdır. Burada P imalatçı tarafından belirtildiği gibi olmalıdır.
- Gezer vinçler için kararlılık deneyleri TS 10116 standardı Ek A’ya uygun olarak gerçekleştirilmelidir.
