Kule Vinçlerinde Güvenli Çalışma Uygulama Rehberi

Kule Vinçlerinde Karşılaşılan Tehlike ve Riskler

Kule Vinç Söküm İşlerinde Tehlike ve Riskler

Kule Vinçlerin Söküm Aşamaları

İnşaat projelerinde kule vinç gerektiren işlerin bitmesi durumunda, vinç vakit kaybedilmeden sökülerek sahadan çıkarılması gerekmektedir. Yapılan çalışmanın aşamaları şu şekildedir:

• Proje bitiminde kule vince ihtiyaç kalmadığı zaman vincin sökümüne karar verilmekte ve bununla ilgili saha sorumluları tarafından devam eden diğer işler de düşünülerek bir iş planı çıkarılmaktadır. Sorumlular mümkün olduğu kadar sökümün yapılacağı günlerde o bölgedeki çalışanları diğer bölümlerdeki işlere yönlendirmektedirler. Aksi halde o bölgede çalışmayı geçici olarak durdurmak zorunda kalmaktadırlar.
• Kule vincin mümkün olan en büyük parçalar halinde en kısa sürede mobil vinç yardımı ile zemine indirilmesi hesaplanarak; bu iş için çalıştırılacak mobil vincin tipine, kapasitesine, bom uzunluğuna ve şantiye sahasına konumlandırılacağı yere karar verilmektedir. Ayrıca indirilen kule vinç parçalarının geçici olarak bırakılacağı yerler önceden tespit edilmektedir.

• Kule vinç yeterli yükseklik düzeyine kadar teleskop sistemi ile modülleri birer birer çıkartılarak alçaltılmaktadır.
• Kuyruk üzerinde bulunan denge ağırlıkları üreticinin tavsiye ettiği sıralamada sökülerek mobil vinçle yere indirilmektedir.
• Kuyruktaki tamburdan hareket alan halat, bom üzerindeki araba ve makara sisteminden sökülerek tambura sarılmaktadır.
• Mobil vince halatlarla bağlanan bom ve gergi bağlantısı pimleri sökülerek gövdeden ayrılarak yere indirilmektedir.
• Kule vincin kuyruk kısmında bulunan soketli ana elektrik bağlantısı çıkartılarak kuyruk bağımsız hale getirilmektedir ve gergi bağlantısı ile pimleri sökülerek mobil vinç vasıtasıyla yere indirilmektedir.
• Gövde üzerinde bulunan dönüş grubu, kabin ve kule tepesi mobil vinç yardımı ile sökülerek yere indirilmektedir.
• Gövde kısmında bulunan teleskop ve diğer modüller sırası ile sökülerek yere indirilmektedir.
• Taban elemanı üzerindeki ağırlıkların ve taban elemanının da alınması ile söküm işlemleri tamamlanmaktadır.
• Bütün vinç parçaları diğer şantiye sahasına tekrar kuruluma ya da bir sonraki projede kullanılmak üzere bekleyeceği stok sahasına tırlar üzerinde götürülmektedir.
• Mobil vincin de şantiye sahasını terk etmesi ile söküm işlemi sona ermektedir.

Tehlike ve Riskler

• Söküm işlemleri genel olarak kurma işinin ters sıralamasında gerçekleşmektedir. Ancak sökümde, kurmaya göre dezavantajlar söz konusudur; o sırada sahada devam eden işlerin olması nedeniyle etrafta çalışanların bulunması güvenlik risklerini artırmaktadır. Ayrıca, komşu arsalarda da çalışmaların olması ya da binalara yerleşim başlaması ile vincin sökümü için yeterli alan kalmaması söz konusu olabilmektedir.
• Parçaların taşınmasında kullanılacak halat, zincir, kanca bağlantısının gerektiği koşullarda yapılmaması, bakımsız olması sonucu halatın veya zincirin kopması ve kancanın kırılması nedeniyle taşınan malzemenin düşmesi nedeniyle yaralanma ve ölümlere neden olabilmektedir.
• Halatların, zincirlerin, kancaların, hatta mobil vincin kapasitesinin üstünde bir kaldırma işlemi halatın, zincirin koparak veya kancanın kırılarak taşınan parçanın düşmesi, mobil vincin devrilmesi veya kule vincin devrilmesi neticesinde ölümlü, ağır yaralanmalı ya da maddi hasarlı kazalara neden olabilmektedir.
• Mobil vinç operatörü ile yukarıdaki malzemeyi bağlayarak gönderen ekip arasında telsiz iletişimindeki aksama nedeniyle yanlış yönlendirme sonucu çalışanın yük ile demir parmaklıklar ya da büyük parçalar arasında ezilmesi ve yükün altında kalması ihtimali bulunmaktadır.

• Teleskop ile modül çıkartma işlemleri sırasında, kule vinç ile malzeme taşınması ya da gereksiz dönüş gibi hareketler yapılması vincin devrilmesine; bu durum neticesinde de çalışanların yüksekten düşerek ya da düşen malzemeler altında kalarak ağır yaralanmasına veya ölümüne sebep olabilmektedir
• Söküm sırasında vincin kancası yukarı çekilerek sabitlenmektedir. Arabanın sepeti ile bomun uç kısmına giden çalışan tarafından halat sökülerek makaraya sarılmaktadır. Ancak, bu işlemler yapılırken işverenin temin ettiği çift bağlantılı paraşüt tipi emniyet kemerinin çalışanlar tarafından kullanılması gerekmektedir
• Kuyruk grubu üzerindeki denge ağırlıkları yere indirildikten sonra halat bağlantıları sökülen bom mobil vinç tarafından askıya alınıp denge demirleri ve pim bağlantıları sökülmüştür. Bu çalışmalar sırasında uygun KKD kullanımı sağlanmadığı durumda çalışanların düşmesi sonucu yaralanma ya da ölümleri ile neticelenebilecek kaza ihtimallerinin yüksek olduğu görülmektedir
• Söküm sırasında işlemin yapıldığı alanda ve mobil vinç çalışma alanında alanın şeritle çevrilmesi gibi koruyucu önlemlerin alınması gerekmektedir
• Zemin seviyesinde iş yapan çalışanların, el aletlerinin, pim vb. cisimlerin düşmesi, taşınan malzemenin düşmesi veya vincin devrilmesi sonucu yaralanması ya da büyük parçaların altında kalarak ölüm riski bulunmaktadır

• Kuyruk grubunun ve bomun sökülmesi sırasında kontrolsüz salınımların engellenebilmesi amacıyla sağda ve solda olmak üzere iki adet emniyet halatı(vincin tasarımına göre değişebilir) bağlanmaktadır. Bu bağlantıların olmaması durumunda, gövdeden ayrılan parçanın salınım yaparak kule vinç gövdesine, mobil vinç bomuna ya da binaya çarpması sonucu mobil vincin devrilmesi, kule vinç gövdesinin devrilmesi, taşınan parçanın düşmesi sonucu ağır yaralanmalar ve ölüm riski mevcuttur

• Söküm çalışmalarında araba sepetinden boma geçerken ya da gövdeden boma geçerken emniyet kemeri ve uygun baret kullanılması gerekmektedir
• Vinç üzerinde her türlü boşluktan düşmeyi engelleyen korkuluk demirlerinin de iş  sağlığı ve güvenliği açısından öncelikli takılması gerekmektedir
• Yerdeki bir çalışan tarafından yükün tam altında durmamak kaydı ile genişliği çok fazla olan yüklere ip halat yardımı ile hafifçe yön verilmektedir. Gerekli tedbirin alınmaması durumunda taşınan malzemeler vinçlerin bom ve gövdelerine, binaya çarparak devrilmelere ya da malzeme düşmesine sebep olarak çalışanların yaralanmasına veya ölmesine neden olabilmektedirler

• Kuyruk bağlantı yerlerinden askıya alınarak gergi demirleri ve pimleri sökülmektedir. Bomun sökümünde yapılan emniyet halat bağlantısı kuyruk için de yapılarak güvenli hale getirilmelidir. İp halatla da yön verilerek yere indirilmelidir.
• Denge ağırlıklarının alınması ile ortaya çıkan boşlukların korunaksız bırakılması, çalışılan alanda dağınık malzemelerin olduğu ve elektrik kablolarının yerde dağınık halde bulunması kayarak, takılarak düşmeye, boşluk alandan aşağıya düşmeye, el aleti veya kullanılan küçük parçaların aşağıda çalışanların üzerine düşmesine yol açarak çalışanların ağır yaralanması veya ölmesi riskini taşımaktadır
• Denge ağırlıklarının alınması ile ortaya çıkan boşlukların korunaksız bırakılması, çalışılan alanda dağınık malzemelerin olduğu ve elektrik kablolarının yerde dağınık halde bulunması kayarak, takılarak düşmeye, boşluk alandan aşağıya düşmeye, el aleti veya kullanılan küçük parçaların aşağıda çalışanların üzerine düşmesine yol açarak çalışanların ağır yaralanması veya ölmesi riskini taşımaktadır

• Gövde sökümünde sırası ile teleskop ve modüller birer birer sökülmektedir. Bu sırada çalışanlar mobil vinç tarafından her bir parça gövde üzerinden alınırken merdivene tırmanarak modül ara bağlantı cıvata-somunlarını elektrikli tork anahtarı ile gevşeterek sökmektedirler
• Söküm sırasında taşınan malzemenin çalışanlar üzerine düşmesi, çalışanın yüksekten düşmesi, taşınan malzemenin çalışana çarpması, merdivenlere tırmanırken kayarak ya da takılarak düşmesi, modüller arasına uzuv sıkışması veya çalışanın kullandığı malzemelerin aşağı düşmesi neticesinde yaralanmalar, ölümler ve maddi hasarlar meydana gelebilmektedir.

• Çelik taban elemanları ve üzerindeki beton ağırlıklar yerlerinden alınarak taşınmaktadır. Kule vincin taban elemanı ve ağırlıklarının sökümü ve taşınması sırasında çalışanların, taşınan malzeme ile inşaat sahasında istiflenmiş malzemeler arasında ezilerek ya da malzemenin dengesiz bağlanarak kancadan kurtulması nedeniyle altında kalarak ağır yaralanma ve ölüm riski bulunmaktadır
• Yapıda vinç için bırakılan boşluklar güvenli hale getirilmektedir. Bu işlemin yapılmaması durumunda çalışanların bu boşluklardan aşağıya düşerek yaralanma ya da ölme riskleri mevcuttur.Şekilde görülen boşluklar ve sivri uçlu demirler çalışanlar için risk taşımaktadır

• Bütün parçaların yere indirilmesinin ardından büyük ana parçalar montaj yerlerinden daha küçük parçalara ayrılarak diğer şantiyeye, stok alanına ya da kule vinç firmasının hangarına tırlar üzerinde götürülmektedir. Taşımalar sırasında çalışanların kayma, takılma sonucu düşmesi veya taşınan parçalar arasında sıkışması veya altında kalmaları ile yaralanmaları ya da ölmeleri riski bulunmaktadır

Fiziksel Tehlikeler

• Kule vincin sökümü sırasında genel olarak inşaat sahasındaki işlerin tamamından oluşan gürültülü bir çalışma ortamı nedeni ile çalışanların gürültüye maruziyeti söz konusudur
• Çalışanlar birbirleri ile yüksek sesle konuşmak zorunda kalmaktadırlar
• Kule vincin sökümünde çalışma yapılan malzemelerin büyük çoğunluğu metalden imal edilmiş olduğundan tork anahtarı, çekiç, levye vb. aletlerin darbesi ile ses üretilmektedir. Bu durum çalışanların işitme kaybı riskini taşımaktadır.
• Gürültülü ortam dolayısı ile iletişim eksikliği sonucu çeşitli kazaların oluşmasına sebebiyet verilebilmektedir

Aydınlatma

• Kule vinç sökümünde karşılaşılabilecek diğer bir tehlike ise karanlıkta yetersiz aydınlatma, gündüz ise parlak yüzeylerden yansımalar ya da doğrudan güneş ışığının göz alması durumlarıdır
• Aydınlatmanın yeterli olmadığı durumda yapılan çalışmalarda karanlık nedeni ile çalışanlar hata yapabilmekte ve sonucunda kaza riski artmaktadır
• Benzer şekilde yansıyan ışığın göz alması durumunda da yine çalışanlar hata yaparak kazalara sebebiyet verebilmektedirler
• Mobil vinç operatörünün ve yukarıdan gönderilen malzemeleri yerde düzenleyen sapancı, işaretçi ve diğer personellerinde yukarı yöne baktıkları durumda güneş ışığı ya da herhangi bir ışık kaynağından gelen ışığın gözlerini alması dikkat dağınıklığı sonucu çeşitli kazaların olma ihtimalini arttırmaktadır

Kimyasal Tehlikeler

• Kule vincin sökümü sırasında çalışanlar halat, makara, dönüş grubu gibi pek çok yağlı malzeme ile temas etmektedir. Gres yağının göz ve cilde teması sonucunda tahriş, yüksek sıcaklıklardaki buharının solunması solunum sisteminde tahriş gibi bazı sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Çalışanlar tarafından bu işler yapılırken iş tulumu, iş ayakkabısı, gözle teması engellemek için göz koruyucusu ve iş eldiveni giyilmesi gerekmektedir

Termal Konfor

• Kule vinç sökümü sırasındaki yapılan çalışmalar tamamıyla açık havada yapılmak zorundadır. Bu durum çalışanın hava şartlarına bağlı olarak kar, yağmur, rüzgâr, nem ya da aşırı sıcak/soğuğa maruz kalmasına neden olmaktadır
• Çalışanın uygun olmayan hava şartlarından etkilenerek zarar görmesi ve dikkat dağınıklığı neticesinde kazalara sebebiyet vermesi muhtemel olmaktadır
• Sökümü yapılan parçaların neredeyse tamamı metal olduğu için soğuk hava da yapılan çalışmalarda koşulları daha da zorlaştırmaktadır
• Çalışanlara iklim şartlarına uygun giysiler ve KKD’ler temin edilmelidir.

Ergonomi

• Kule vinç sökümünde çalışanların eğilerek, bükülerek, uzanarak, dizleri üstünde çalışmaları gibi fiziksel yapısına uygun olmayan çalışma düzeninde iş yapmaları gerekmektedir. Ekipteki personel sayısını artırarak rotasyonlu çalışma veya çalışma sürelerinde iyileştirme düşünülmelidir

Yangın ve Patlama

• Söküm işleri yapılırken elektrik bağlantıları ve topraklama bağlantısı iptal edilirken yetkisiz kişilerin müdahalesi nedeniyle ya da hatalı işlem sonucu elektrik kaynaklı yangın ya da kumanda panosu gibi dağıtım noktalarında patlama meydana gelmesi ihtimalleri bulunmaktadır
• Çalışılan bölge yakınında havai elektrik hattı, gaz veya basınçlı buhar hattı bulunması durumunda herhangi bir çarpma sonucunda yangın çıkması veya buhar patlaması ile çalışanların yaralanması ve ölüm riski mevcuttur

Elektrik Kaynaklı Riskler

• Söküm sırasında vincin elektrik bağlantısı ve topraklama bağlantısı iptal edilirken doğabilecek kazalar elektrik çarpmasıyla ölüm ya da yaralanma ile sonuçlanabilmektedir
• Söküm yapılan yerin çok yakınında havai elektrik hatlarının olması ve sökümde çalışan mobil vincin ya da taşınan kule vinç parçalarının bu hatlara çarpması sonucu çalışanların üzerine düşen kablolardan veya taşınan metal parçalarla çalışanların temas etmesi sonucu elektrik çarpılmaları neticesinde ölümlü ya da ağır yaralanmalı kazaların olma ihtimalleri bulunmaktadır

Kurma-Sökme İşlemleri Sırasında Genel Olarak Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Kurma-sökme işleminde kullanılmak üzere sahaya getirilen mobil vinç ekibi ön bilgilendirme eğitimine tabi tutulmalıdır. Yetkinlikleri sorgulanmalıdır
• Kule vinç kurulumunda ya da sökümünde erişimi zorunlu olup, platform veya korkuluğu olmayan noktalar mevcut ise mutlaka yaşam hattı ve ikinci mobil vinç kullanılmalıdır. Diğer durumlarda da acil olaylar için ikinci mobil vinç bulundurulması faydalı olabilir

• Bütün kaldırma işlemleri rüzgâr, kar, yağmur gibi hava şartlarının olumsuzluk doğurma ihtimali olduğunda iptal edilmelidir. İşe devam edilmesi için ısrar edilmemelidir
• Kule vinçler her kurulduklarında kurulum raporu hazırlanmalı, bakım ve kontrol yapılmalıdır. Yetkili kişiler tarafından periyodik kontrolleri yapılmalıdır. En son kontrolden sonra çok az zaman geçmiş dahi olsa kurulum sonrası kontrol ertelenmemelidir
• Kule vinçlerin kurulum ve sökümünde pim ve kupilya gibi küçük bağlantı parçalarının işlem sırasında aşağıya düşmemesi için gövde üzerine zincir, tel vb. malzeme ile sabitlenmelidir
• İşi bitip sökülen kule vinçler, açık alanda ya da hangarda korozyona karşı ve haşeratların kablo vb. teçhizata zarar vermesine karşı uygun tedbirler alınarak saklanmalıdır
• Aynı marka-model dahi olsa kule vinçlerin birbirleri arasında üretici onayı alınmadan parça değişimi kesinlikle yapılmamalıdır. Her türlü tasarım değişikliği üretici onayı ile yapılmalıdır.

Kule Vinçlerinin Bakım ve Periyodik Kontrolleri
Kule Vincinin İmalat, Montaj ve Çalışmasında Temel Hususlar
Kule Vinçlerinin Kurulumunda Tehlike ve Riskler
Kule Vinçlerinin Kullanımında Tehlike ve Riskler

Kaynaklar;

• Neitzel, Richard L., Noah S. Seixas, ve Kyle K. Ren. A Review of Crane Safety in the Construction Industry. Applied Occupational and Environmental Hygiene
• Occupational Safe and Health Branch Labour Department, Code of Practice For Safe Use of Tower Cranes
• Controlling Noise on Construction Sites, Erişim Tarihi: 05.05.2014, URL: http://www.lhsfna.org/files/bpguide.pdf
• Occupational Safety and Health Admnistration (OSHA), Small Entity Compliance Guide for the Final Rule for Cranes and Derricks in Constructio

Sayfalar: 1 2 3 4 5 6