Kule Vinçlerinde Karşılaşılan Tehlike ve Riskler

Kule Vincinin İmalat, Montaj ve Çalışmasında Temel Husular

Kule vinçlerin, imalatından başlamak üzere, kurulmasında, kullanılmasında, sökülmesinde ve söküldükten sonra muhafaza edilmesi dâhil, tüm aşamalarda belirlenen standartlara ve yasal mevzuatlara uyulması, kazaların ve bu kazaların ortaya çıkaracağı maddi ve manevi kayıpların önlenmesi açısından büyük önem arz etmektedir.

Kule Vinç Operatörü (seviye 3) Ulusal Meslek Standardına göre belgeli operatörler dışında kimse çalıştırılmamalıdır. Tecrübeyi ön plana çıkarabilecek işe alım süreçleri tasarlanmalıdır.
Kule vinç operatörlüğü eğitimlerinde iyi uygulama örneği olan simülasyon destekli eğitimler ve sanal gerçeklik teknolojisi ile çeşitli kaza ihtimalleri üzerine ileri düzey pratikler yaptırılması üzerine çalışmalar yapılmalıdır.
Kule vinç çalışmalarında çalışanların, özellikle operatörün alınan kararlara katılımının sağlanması, daha etkin kararlar alınmasına yardımcı olacaktır.
Kule vinç bulunan şantiyelerde çalışacak personel, kule vinçlerin riskleri hakkında bilgilendirilmelidir.
Kule vinçlerin kurma-sökme işlemlerinin, deneyimli ve eğitimli özel bir ekip tarafından yapılması gerekmektedir.
Risk değerlendirmelerinde, kule vinç faaliyetleri ayrı bir başlık altında değerlendirilerek, riskler derecelendirilmelidir.
Risk değerlendirilmesi sırasında TS EN ISO 12100-2 ve TS EN 14439-A2 standartlarında belirtilen tehlikeler göz önünde bulundurulmalı ve risk değerlendirmesi sonucuna göre önlemler alınmalıdır
Acil durum planlarında kule vinç ile ilgili hususlara özellikle dikkat edilmelidir.
Operatörün bir sağlık sorunu yaşaması durumunda müdahale edilebilmesi ve operatörün güvenli şekilde aşağıya indirilebilmesi için çözümler geliştirilmelidir. (Örneğin operatör kabinine kamera koyularak izlenmesi sağlanabilir.)
Kabinde bulunan acil durdurma düğmesinden, gerekli durumlarda yetkili kişilerin acil durumlara müdahale edebilmesi için, uygun bulunan başka bir noktaya da konulmalıdır.
Sıklıkla değişen alt işveren çalışanlarına periyodik olarak eğitimler düzenlenerek, farkındalık düzeyi arttırılmalıdır.
Aktif çalışan ve sökülmüş vaziyetteki bütün kule vinçler, orijinal parçaları muhafaza edilerek kullanılmalıdır. Herhangi bir hasar, onarım vb. durumunda üretici tavsiyesi dışına çıkılmamalıdır.
Durdurulan veya biten şantiye işlerinde, belirli bir süre sonunda çeşitli risklere karşı vinçler sökülmelidir. Bakımsız olduğu tespit edilenlerin de bakımı yapılmadığı takdirde sökülmelidir.
Yük taşınması sırasında kule vincin hareketlerini, diğer çalışanların kolaylıkla fark edebilmesi için, harekete duyarlı ve ışıklı ikaz düzeneği kullanılmalıdır. (Örneğin lazer izdüşümü ile belirli bir alan kırmızı ışıkla aydınlatılarak kancanın hareketleri takip edilebilir.)
Yerleşim bölgesinde yapılan kule vinç çalışmalarında saha etrafında kule vinç ile ilgili uyarıcı işaretler kullanılmalıdır. Böylece araç park eden ya da yürüyerek geçen insanlar tarafından kule vinçlerin fark edilmeleri sağlanmalıdır.
Her proje için özel bir çalışma yapılmalı, yapılacak işe en uygun model ve kapasitede vinç seçilmeli ve inşaat sahasının genişliğine göre en uygun sayıda vinç kullanılmalıdır
Kule vincin kurulacağı yerin belirlenmesinden, proje bitiminde kule vincin sökülmesine kadar detaylı bir planlama çalışması yapılmalıdır. Kurulacağı zemin yapısının etüdü, projelendirme firmasına bina ile birlikte yaptırılmalıdır. Betonarme altyapısı özelliği belirlenmelidir.

Kule Vinçlerinde Güvenli Çalışma Uygulama Rehberi 1 — Örnek bina bağlantı noktası

Çıkılabilecek serbest yükseklik değeri, ön bom denge noktasının tespiti,
Ön bom uzunluğuna göre arka bom üzerine koyulacak denge ağırlıklarının tespit edilmesi ve doğru sıralama ile koyulması, şase üzerine konulacak ağırlık miktarları,
Birleştirme noktalarındaki pimlerin uygunluğu,
Çelik konstrüksiyonun sağlamlığı, gövde merdivenlerinin sağlamlığı, geçiş noktalarının emniyetli olması, dinlenme platformlarının yeterliliği gibi.
Kule vinçlerin imalatında uygulanan metal kaynaklarının kalitesi,
Kule vinçlerin imalatında kullanılan metal malzemeler ömrünü doldurmaya başladığında metal yorgunluğu sonucu olası kazaların meydana gelmesi gibi hususlara gereken önem gösterilmelidir.
Kazaların önlenmesi için, birden fazla kule vinç kullanılacak inşaat sahalarında, vinçlerin yerleşimi, yükseklik farkları ve hareket alanları özel hassasiyetle planlanmalı ve serbest dönüş konumunda vinçlerin birbirlerinden etkilenmemeleri gerekmektedir.

Kule Vinçlerinde Güvenli Çalışma Uygulama Rehberi 2 — Birden fazla kule vincin olduğu saha örneği

Rüzgârın ani olarak şiddetlenmesi durumu, bir vincin emniyeti ve yükün emniyetli taşınması bakımından ilâve bir olumsuz etki oluşturabilir. Hatta hafif rüzgâr şartlarında yapılan çalışmalarda dahi, geniş rüzgâr etkisi alanlarını gösteren yüklerin taşınması sırasında azamî özen gösterilmelidir.
Vincin muayenesi sırasında rüzgâr hızı 8,3 m/s (30 km/saat)’yi aşmamalıdır. Ancak müşteri sözleşmesinde aksi belirtilmemişse, bu ifadeden, vincin en elverişsiz rüzgâr etkilerini alacak şekilde yerleştirilmesi gerektiği anlaşılmamalıdır. Tereddütlü durumlarda, üreticinin tavsiyesi dikkate alınmalıdır.
İşe özel tasarlanmış kule vinçler dışında, üreticilerin geneli tarafından, operatörün rüzgâr hızının 50 km/saat hızı aştığı zaman kule vinç ile çalışmayı durdurması gerektiği; rüzgâr hızı 72 km/saat hızı aştığı durumda ise rüzgâr frenini açarak serbest dönüşe bırakarak vinci terk etmesi gerektiği tavsiye edilmektedir. Normal günde mesaiFazla mesai; 4857 sayılı İş Kanununa göre, haftalık 45 saati aşan çalışmaları ifade etmektedir. Denkleştirme esasının uygulandığı haller... More bitiminde de rüzgâr sebebi ile devrilmemeleri için rüzgâr frenleri açılarak vinçlerin serbest dönüşe bırakılması gerekmektedir.
Kurma-sökme işlemlerinde kule vincin elektrik tertibatlarının yetkinliği olan kişilerce emniyetli şekilde yapılması gerekmektedir.
Yıldırım düşmesi durumunda, operatörün ve elektronik aksamın zarar görmemesi için topraklama hattı olmayan kule vinçlerin çalıştırılmaması gerekmektedir.
Kule vinçlerin emniyet sistemlerinin sürekli olarak çalışır durumda olması, her bakım işleminde kontrol edilmesi ve bu sistemlerde herhangi bir değişiklik yapılmaması gerekmektedir. Bu sistemler hiçbir nedenle devre dışı bırakılmamalıdır. Devre dışı bırakılmasını engellemeye yönelik sistemler kullanılmalıdır.
Vincin kuyruk kısmına yapılan reklam tabelaları hakkında sınırlama ve düzenleme getirilmeli, üretici firma izni alınmalıdır. (İlave ağırlık, rüzgâr yükü, hareket kısıtı vb. sebepler dolayısı ile vincin montajının sağlamlığı-parça düşmemesi hususları dikkate alınmalıdır.)

Kule Vinçlerinde Güvenli Çalışma Uygulama Rehberi 3 — Uygunsuz şekilde yerleştirilmiş reklam panosu ve bağlantıları

Kule vinçle yapılacak işlerde vardiya uygulanıp uygulanmayacağı proje aşamasında kararlaştırılarak vinç seçimi yapılmalı ve çalışma koşulları ona göre planlanmalıdır. Vardiyalı düzende çalışan vinçlerin periyodik kontrolleri ve bakımları söz konusu planlamaya uygun yapılmalıdır.

Yüksekte çalışma; seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışma, yüksekte çalışma olarak kabul edilir.

Kule Vinçlerinde Güvenli Çalışma Uygulama Rehberi 4 — Yüksekte Çalışma

Yüksekte yapılması zorunlu olmayan montaj ve benzeri çalışmaların mümkün olduğunca öncelikle yerde yapılması sağlanır.
Çalışma yerlerinde çalışanların güvenliği öncelikle, güvenli korkuluklar, düşmeyi önleyici platformlar, bariyerler, kapaklar, çalışma iskeleleri, güvenlik ağları veya hava yastıkları gibi toplu koruma tedbirleri ile sağlanır.
Toplu koruma tedbirlerinin düşme riskini tamamen ortadan kaldıramadığı, uygulanmasının mümkün olmadığı, daha büyük tehlike doğurabileceği, geçici olarak kaldırılmasının gerektiği hallerde, yapılan işlerin özelliğine uygun bağlantı noktaları veya yaşam hatları oluşturularak tam vücut kemer sistemleri veya benzeri güvenlik sistemlerinin kullanılması sağlanır.
Çalışanlara bu sistemlerle beraber yapılan işe ve standartlara uygun bağlantı halatları, kancalar, karabinalar, makaralar, halkalar, sapanlar ve benzeri bağlantı tertibatları; gerekli hallerde iniş ve çıkış ekipmanları, enerji sönümleyici aparatlar, yatay ve dikey yaşam hatlarına bağlantıyı sağlayan halat tutucular ve benzeri donanımlar verilerek kullanımı sağlanır.
Yüksekte güvenli çalışma donanımlarının, düzenli olarak kontrol ve bakımlarının yapılması sağlanır.
Uygun olmayan donanımların kullanılması engellenir.
Bu alanlarda çalıştırılacak personelin çok tehlikeli işlerde çalışabileceğine dair sağlık raporunun olması ve çalışanlara yüksekte çalışmayla ilgili tehlike ve riskler konusunda bilgilendirme yapılarak gerekli eğitim verilmesi gerekmektedir.

Gürültü; rahatsızlık veren, işitme duyusunda hasara yol açan, zararlı sesler grubudur

Gürültü maruziyetinin herhangi bir tedbirle önlenemediği işyerlerinde işveren; gürültü maruziyetin 80 dB(A) en düşük maruziyet eylem değerini aşması durumunda kulak koruyucu donanımları çalışanların kullanımına hazır halde bulundurur.
85 dB(A) en yüksek maruziyet eylem değerine ulaştığında ya da bu değeri aştığında kulak koruyucusu donanımların çalışanlar tarafından kullanılmasını sağlar ve denetler
Maruziyet sınır değeri ise 87 dB(A)’dir. Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi 87 dB(A) maruziyet sınır değerini aşamaz.
İnşaat alanında şantiye faaliyetlerinden kaynaklanan gürültü düzeyi işin özelliğine ve kullanılan ekipmana göre 113 dB (A)’e kadar çıkabilmektedir.
İşveren, gürültüye maruziyetten kaynaklanan risklerin kaynağında yok edilmesini veya en aza indirilmesini sağlar.
Yapılan işe göre mümkün olan en düşük düzeyde gürültü yayan, uygun iş ekipmanı seçilmelidir. İş ekipmanını doğru ve güvenli şekilde kullanmaları için çalışanlara gerekli bilgi ve eğitim verilmelidir.
Hava yoluyla yayılan gürültü; perdeleme, kapatma, gürültü emici örtüler gibi yöntemler kullanılarak azaltılmalıdır. Bunun mümkün olmadığı durumlarda ise maruziyet süresi ve düzeyi sınırlandırılmalı, yeterli dinlenme aralarıyla çalışma süreleri düzenlenmelidir.
Kule vinçler, havada yayılan gürültüden kaynaklanan riskleri en düşük seviyeye indirecek şekilde tasarımlanmalı ve imal edilmelidir. Kule vinçlerde ana gürültü kaynağı, kaldırma mekanizmasıdır.

Toz maruziyeti: İnşaat alanlarında toza maruziyet önemli bir tehlike kaynağıdır.

Kule vinç ile taşınan çimento tozu, alçı tozu vb. malzemelerin taşınması sırasında korunaklı, kapalı ambalajların kullanılmaması durumlarında toza maruziyet artmaktadır.
Silikanın yanı sıra, inşaat sektöründe çimento tozu ile talaşa da sıkça rastlanmaktadır. Çimento tozu gözde tahrişe, burun ve boğazda tahrişe, ayrıca kronik akciğer rahatsızlıklarına yol açabilir.
Akut etkiler: Yüksek düzeyde ve yoğun şekilde toza maruz kalınmasından, dakikalar, saatler, nadiren de günler sonra ortaya çıkar. Üst solunum yolu tahrişi, öksürük, bronş daralması, akciğer ödemi, akut hipersensitivite pnömonileri, solunum ateşi (metal, polimer, organik maddelerin dumanına bağlı), KOAH ve astım atağı, solunum yolu enfeksiyonları gibi rahatsızlıklardır.
Kronik etkiler: Sürekli olarak düşük, orta düzeyde bazen de yüksek düzeyde toza maruziyet sonucu, aylar veya yıllar sonra, hatta bazen kişi o işten ayrıldıktan sonra ortaya çıkan solunum yolu rahatsızlıklarıdır. Bu rahatsızlıkların başlıcaları astım, kronik bronşit, amfizem, KOAH, kronik hipersensitivite pnömonileri, pnömokonyozlar, akciğer ve akciğer zarı kanserleri ve enfeksiyonlardır.

Aydınlatma: Sabit, gözü rahatsız etmeyen şekilde çalışma ortamının aydınlatılması sağlanmalı ve gerekli aydınlatma kumandası bulunmalıdır. Asgari aydınlatma 50 lux olmalıdır.

Çalışma alanının genel aydınlatmasının, operatör kabininde yeterli aydınlatmayı sağlayamadığı durumlarda, ilave aydınlatma kullanılmalıdır.
Bakım için, ilave taşınabilir aydınlatma ile de sağlanabilecek şekilde asgari aydınlatma 200 lux olmalıdır.
Özellikle gece çalışmaları yapıldığında aydınlatmanın yeterli olması hususu dikkate alınmalıdır

Termal Konfor: Kule vincin kurma-sökme işlemleri ve operatörün vinci kullanmak için operatör kabinine çıkması tamamıyla açık havada yapılmaktadır. Bu durum çalışanın hava şartlarına bağlı olarak kar, yağmur, rüzgâr, aşırı sıcak, aşırı soğuk gibi etkenlere maruz kalmasına neden olmaktadır. Bu da çalışanların hava şartlarından etkilenerek zarar görmesine ve dikkat dağınıklığı neticesinde kazalara sebebiyet vermektedir.