Metaller ve Kobalta Bağlı Akciğer Hastalıkları

Metaller ve Kobalta Bağlı Akciğer Hastalıkları, ağızdan ve ciltten temasla alınır. Absorbe olan tozun vücuda yayılımı diğer toz partiküllerinde olduğu gibidir

Sert metaller; tungsten karbidleri ve daha az miktarda titanyum, tantal, vanadyum, molibden ve krom karbidlerinin kobalt, demir ve nikelle çok yüksek ısıda karıştırılıp bağlanmasıyla elde edilen metallerdir. Toz halinde püskürtülüp basınca tabi tutulan bu elementler 1500oC gibi çok yüksek derecelere kadar ısıtılıp aniden soğutma işlemine tabi tutularak elde edilirler. Bu işleme sinterleme adı verilir. Bu karışım daha sonra çeşitli şekillerde preslenir, taşlanabilir, kesilebilir, cilalanabilir. Bu işlem sırasında çeşitli soğutucu ve yağlar kullanılır. Son ürün % 80 tungsten karbid, % 10-20 kobalt ve az miktarda diğer metalleri içerir.

Metaller ve Kobalt’a Bağlı Akciğer Hastalıkları

Ürün, el aletleri, matkap uçları ve yüksek dayanıklılık gerektiren metal parçaların yapımında kullanılırlar (sert metal kesimi ve taşlanması, zırh kaplama, petrol kuyusu sondaj, elmas parlatma gibi). Sinterlenmiş karbidlerin üretiminde çalışan işçiler(karıştırma, püskürtme, şekil verme, fırınlama, işleme, ince öğütme), el aletleri ve makine parçaları üretim işçileri, bileyleme aletlerinin yapımında çalışan işçiler yüksek risk altındadır. Delme ve bileyleme işlerinde çalışanlar en yüksek risk altında olmalarına rağmen, bunlarla yakın komşulukta çalışanlarda da risk yüksektir. Nikel, krom, molibden ve diğer elementlerle birlikte, alaşımların yapısında da bulunur. Sert metal sanayinde akciğer hastalığı, iyonize kobalta maruz kalanlarda(makine soğutucularında eritilmiş), ortam yoğunluğu daha yüksek olsa bile, kuru, non-iyonize kobalt tozlarına maruz kalanlardan daha fazladır

Neden İş Sağlığı Gözetimi?

Metaller ve Kobalt Etkileri

Ağır metal tozlarının absorbsiyonu genellikle akciğerler yoluyla olur. Daha az oranda ağızdan ve ciltten temasla alınır. Absorbe olan tozun vücuda yayılımı diğer toz partiküllerinde olduğu gibidir; insolubl toz partikülleri akciğerlerde kalır, solubl olanlar kan yoluyla diğer dokulara taşınırlar. Atılımı başlıca idrarla olur. Alınanın çoğu ilk 24 saatte atılır azı yıllarca birikir. % 43’ü kaslarda, %14 kemikte tutulur.

Kobalt bir immunojeniktir. Bronş ve cilde aşırı duyarlılığı tetikleyen bir hapten gibi davranır. Sert metal akciğer hastalığı otoimmün mekanizmalarla olur. Kobalt ve tungsten karışımının biyolojik reaktivitesi, tek başına kobaltınkinden daha fazladır. Sert metal akciğer hastalığının karakteristik bulgusu interstisyum ve alveollerdeki çok çekirdekli dev hücrelerdir. Doku düzeyinde doz-cevap ilişkisi yoktur. Astımlılarda Co-albumin bileşiklerine karşı spesifik IgE ve IgG antikorları bulunur. Alveolit veya fibrozisi olanlarda Co yama testi pozitif bulunmuştur.

Klinik Değerlendirme

Maruz kalanların çoğunda öksürük, allerjik rinit, astım ve egzersiz dispnesi gibi irritatif semptomlar görülür. Maruziyet sonlandıktan sonra bu semptomlar düzelir. Diffüz interstisiyel fibrozis gelişimi sık değildir, işçilerin % 1-4’ünde görülür. Hastalığın erken bulguları genellikle üç yıllık maruziyetten sonra başlar. Bunlar kuru öksürük, kilo kaybı ve progresif efor dispnesidir (aşağıdaki sağlık etkilerine bakınız). Dinlemekle krepitan raller duyulabilir. Akciğer grafisinde değişik büyüklükte lineer çizgilenmeler ve retiküler gölgeler bulunabilir, ancak bunları hastalığın başlangıcına yorumlamak zordur. VC ve FEV1 birlikte azalır. Başlangıç döneminde arter kanında O2 saturasyonu azalır ve diffüzyon düşer.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun Getirdikleri

Morfolojik olarak alveoler ve interstisiyel fibrozis vardır. Buna bağlı olarak septal kalınlaşma, amfizematöz gerilim alanlarını çevreleyen alveollerin küboidal hücrelerinde incelme vardır. Bu patogenezin gelişiminde metallerin her birinin rolü tam olarak bilinmemektedir. Deneysel çalışmalarda kobalt en toksik olanıdır ve dominant rol oynadığı düşünülmektedir. Oysa diffüz interstisiyel fibrozis (DIF) gelişiminde tungsten ve kobaltın genellikle birlikte sorumlu oldukları kabul edilmektedir

Kobaltın sağlık etkileri

Akciğer etkileri

• Akut: Rinit, laringo-trakeit, bronş irritasyonu, pulmoner ödem
• Sert metal pnömokonyozu: Kronik kobalt (ve tungsten karbid) inhalasyonuna bağlı, interstisiyel fibrozis (başlıca alt zonlarda) ve SFT’de restriktif bozulmayla
• Allerjik alveolit: Öksürük, dispne ve grip benzeri semptomlar, bilateal raller, radyolojik küçük nodüler infiltratlar ve SFT’de restriktif Maruziyet sonlandırılırsa bulgular düzelir, ancak devam ederse irreversibl fibrozise ilerler.
• Mesleki astım: Öksürük, hırıltılı solunum, Hafta sonu ve tatillerde düzelir. Düşük yoğunlukta maruziyetlerde görülür.
• Akciğer kanseri; Artmış risk (IARC grup 2B)

Cildden emilim:

• Kontak dermatit
• Nikel ve kobalt allerjisi birlikte sık.
• Orofasiyal granülomatozis – Gecikmiş tip Co aşırı duyarlılığı.

Oral alım:

· Bulantı, kusma, karın ağrısı

Tanı

• Meslek öyküsü
• ACG: Genellikle alt ve orta zonlarda daha çok düzensiz, daha az nodüler interstisiyel infiltratlar vardır. Fibrozisin ileri evrelerinde bal peteği görünümü gelişir. Kalp gölgesi genişleyebilir, pulmoner hipertansiyon bulguları(hilus genişlemesi)
• Kobalt yama testi
• Bronkoalveoler lavaj (BAL) sitolojisi

23 Nisan “100. Yıl Marşı”

Semptom ve bulgular

• Akut: MesaiFazla mesai; 4857 sayılı İş Kanununa göre, haftalık 45 saati aşan çalışmaları ifade etmektedir. Denkleştirme esasının uygulandığı haller... More başlangıcından 4-6 saat sonra öksürük, hırıltılı solunum, dispne, göğüste sıkıntı hissi, burun akıntısı.
• Subakut; Sinsi başlangıçlı öksürük, efor dispnesi, kilo kaybı. Semptomlar işyerinde artabilir. Hastalığın erken döneminde işten uzaklaştırma ile düzelip, işe tekrar dönünce ortaya çıkabilir.
• Kronik; İlerleyici dispne, kuru öksürük, bazen göğüste sıkıntı hissi, yorgunluk, kilo kaybı.

İlerlemiş hastalıkta siyanoz ve çomak parmak görülebilir.

Fizik Muayene

• Ronküsler (Astımda)
• Alt akciğer alanlarında krepitan raller

Tanısal Testler

• ACG: Alt ve orta zonlarda çizgisel yapılarda artma ve küçük yuvarlak opasiteler, ilerleyen dönemlerde kalp büyüklüğü ve pulmoner hipertansiyon bulguları(hiluslarda vasküler genişlemeler). Diffüz retikülonoduler veya buzlu cam
• SFT: Restriktif tipte bozulma (FVC azalması)
• Metakolin BPT (+)
• Spesifik BPT; Derhal, gecikmiş veya iki zamanlı cevap
• Co yama testi (+)
• Kan ve idrarda Co miktarı
• Kanda Co-spesifik IgE
• Co ve Ni arasında solunumal çapraz cevap
• Bronkoalveoler lavaj (BAL) sitolojisi

Ayırıcı Tanı

• Diğer pnömokonyozlar
• Hipersensitivite pnömonileri
• Nonspesifik interstisiyel pnömoni
• İlaca bağlı interstisiyel pnömoni
• Sarkoidoz
• İdyopatik pulmoner fibrozis

Tedavi

Hastalık şüphesinde maruziyet sonlandırılmalıdır. Tanı doğrulanırsa işçi, işine iade edilmemelidir. Akut inhalasyon:

• Kaynaktan uzaklaştırılmalı ve semptomatik tedavi uygulanmalıdır. Kronik inhalasyon:
• Co astımı genel astım tedavi yaklaşımıyla tedavi
• Pulmoner fibrozisin prognozu genellikle kötüdür. Steroide cevabı iyi değildir.
• Solunum yetmezliği, genel kurallarıyla tedavi

Komplikasyonlar

• Kor pulmonale; pulmoner hipertansiyon ve sağ kalp yetmezliği
• Kobalt kardiyomiyopatisi

Prognoz

Hastalık progresif seyreder. Solunum yetmezliği ve sağ kalp yetmezliği gelişir. Bazı olgular ise yıllarca (6-10 yıl) stabil kalabilir. Maruziyetin özellikle erken evrede sonlandırılması bazen biraz iyileşme sağlayabilir. Ölüm bildirilmiştir.

Duyarlılık

Genetik faktörler, sert metal hastalığı gelişiminde rol oynayabilir. Allerjik ve diğer solunum hastalıkları olanlar daha duyarlıdır.

Önleme

Toz konsantrasyonunu tavsiye edilen maruziyet limitlerinin altında tutmak için, kapalı makineler ve lokal egzoz ventilasyon gibi yeterli teknik tedbirler alınmalıdır. Kişisel toz örnekleyici ile hem solunabilir, hem de total toz konsantrasyonu ölçülmelidir.Çok yüksek toz konsantrasyonu olan işlerde respiratörler gibi kişisel koruyucu malzemeler kullanılmalıdır.

• İşe giriş muayenesi; Allerji, bronş aşırı duyarlılığı, altta yatan akciğer hastalığı sorgulanmalıdır. Akciğer grafisi ve bazal solunum fonksiyon testi(SFT) alınmalıdır.
• Periyodik muayene; Yılda bir FM, 6 ayda bir SFT, 6 ayda bir, iş sonu idrarda Co ölçümü yapılmalıdır. Ancak, ağır metal maruziyeti ile idrar kobalt düzeyi arasındaki ilişki açık değildir. Şüphelilerde ek olarak ACG, Metakolin BPT yapılmalıdır.

Korumak Tedavi Etmekten Daha Ucuzdur

Ülkemizde yüzbinin üzerinde meslek hastalığı yakalamamız gerekirken, Sosyal Güvenlik Kurumu istatistiklerine yansıyan rakamlar her yıl maalesef birkaç yüzü geçememektedir. Türkiye İstatistik Kurumu, ülkemizde yılda dokuzyüz binin üzerinde meslek hastalığı ve işle ilgili hastalık ve yaralanma olduğunu ifade etmektedir. SGK rakamlarının düşüklüğü biraz da istatistik yöntemi hatasından kaynaklanmaktadır ama yine de meslek hastalıklarımızı tanıma konusunda başarılı olduğumuz söylenemez. Yani, hem çalışanlarımızı meslek hastalıklarından koruyamıyor, hem de meslek hastalıklarını saptayamıyoruz.

Toplumun hemen her kesimini derinden etkileyen bu önemli sorunun sosyal ve yasal boyutlarıyla birlikte ele alınıp, çözümlenmesi gerekir. Meslek hastalıklarını tanımak ve önlemek sosyal devletin ve tüm ilgililerin vicdani bir sorumluluğudur. Çalışanın sağlıklı olma hakkına saygının gereğidir. Tanınmayan meslek hastalığı, haksız kazanç nedenidir, genel sağlık sigortasına ve topluma yüktür. Bildirimi zorunlu olan meslek hastalıkları, yasal tanı almadıkça, meslek hastalığı sayılmazlar.

Meslek hastalıklarını tanımanın ilk şartı, hastanın mesleğiyle ilgili sorgulamadır. Bu da “Ne iş yapıyorsunuz ?” sorusuyla başlar. İş sağlığı disiplininin babası sayılan İtalyan hekim Bernardino Ramazzini (1633-1714)’nin şu veciz sözleri, bugün maalesef hala geçerliliğini korumaktadır; “Hayret ve tereddüt ediyorum. Acaba, ilaç ve sinameki kokan muayenehane ve eczanelerde oturan bu azametli ve şık görüntülü doktorların burnuna işyerlerindeki pis kokulu şeyleri mi soksam, yoksa onları bu çukurları görmeye mi davet etsem?”

İş Güvenliği Hayatımızın Bir Parçası Olsun

Aslında sadece işyerimizde değil, hayatın her alanında güvenlik anlayışımızın geliştirilmesine dair kültürümüzden çok güzel örnekler bulmak mümkündür. Tehlikeli hızla çalışmanın, acele etmenin, kestirmeden gitmenin iyi bir şey olmadığını atasözümüz ne güzel ifade eder; “Acele giden, ecele gider”. Yapılacak olan işi yeteri kadar öğrenmeden, bilmeden işe başlamak, üstelik sormaktan çekinmek, utanmak bir başka hatalı davranış örneğidir. Kültürümüzde bunun da veciz bir karşılığı var; “Bilmemek ayıp değil, öğrenmemek ayıp”. İşyeri temizliğine özen göstermemek de önemli davranış kusurlarından biridir. Oysa temizlik, kalite ve verimliliğin olduğu kadar, iş güvenliğinin de göstergesidir.

Aklın, bilimin ve yasanın emrettiği güvenlik önlemlerini ihmal etmek, iş kazalarında sık karşılaşılan bir başka güvensiz davranıştır. Oysa, “Eşeğini sağlam kazığa bağla, sonra Allah’a emanet et” atasözümüzü bilmeyenimiz yoktur. İş ortamında “Bana bir şey olmaz..” demeden önce, çok iyi düşünmek gerekir. Her mesaiFazla mesai; 4857 sayılı İş Kanununa göre, haftalık 45 saati aşan çalışmaları ifade etmektedir. Denkleştirme esasının uygulandığı haller... More başlangıcında, o gün yapacağımız işleri kısaca kafamızda planlayıp, bu planı uygulamanın bile iş güvenliği açısından koruyucu bir değeri vardır

Neden İş Güvenliği

Yapılan analizlerde dünyada son yıllarda iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gözlemlenen olumlu gelişmeler neticesinde iş kazalarında ve iş cinayetlerinde hissedilir azalmalar yaşanırken, maalesef ülkemizde iş kazaları/iş cinayetleri artmaktadır. Ekonomik boyutu ile incelendiğinde ise, çalışanın iş yaparken aklının sadece işte olması gerekirken, asgari ücretle geçinmeye çalışan arkadaşlardan ne kadar verim alınabilir ki?

Ülkemizde yaşanan ve giderek artan iş kazaları, iş cinayetleri ne yazık ki bu konudaki ilgisizliği, insana verilen önemin yok denilecek kadar az; çağdaş çalışma ve yaşam koşullarına ulaşmak için daha çok uzun yıllara ihtiyacımızın olduğunu aşağıdaki analizleri incelediğimizde ortaya koyduğu aşikardır.

Bir güvenlik açığının ölçülebilen en büyük maliyeti, sadece çalışan olmaz. Kaybedilmiş bir beden veya zihinsel rehabilitasyon yılları, çalışanı tamamen yeni bir yaşam tarzına zorlayabilir. Bu tür olaylara nasıl fiyat koyacağımızı tanımlamak gerçekten zor olsa gerek. Görevlerini yerine getirirken yaşamını yitiren ya da  uzun soluklu yaralanmalar da kuşkusuz ekonomik olarak ölçülebildiğimizin ötesindedir. Yaşamını yitiren kişinin yanı sıra aile ve iş arkadaşları  da diğer paydaşlardır.

Bu kazalar aynı zamanda şirketleri de etkilemektedir. İş kazası geçiren bir çalışan kayıp adam/saat anlamına gelmektedir. O nedenle bir şirket için bakıldığında giderler yalnızca verimlilik kaybı olarak ölçülmez, aynı zamanda kayıp iş gücü ve artan sigorta maliyetleri de etkilidir.

Şirketler için bir diğer önemli kayıp ise, iş kazalarının çokluğu nedeniyle oluşacak olan motivasyon bozukluğudur. Çalışanlar kendilerini güvende hissetmezlerse iş moralleri azalır ve çalışma istekleri düşecektir. Bu da işveren için olumsuz sonuçların doğmasına sebep olacaktır.

Bu nedenle çalışanlar mümkün olan en iyi işi yapmaya konsantre olabilmek için işlerini güvenli bir ortamda yapmak isterler. Sorumlu işverenler, güvenli bir işyerinin şirketin ana hattını geliştirdiğini kabul etmelidir. Hangi yönden bakarsanız bakın işi güvenli bir şekilde yürütmenin avantajları çoktur.

İş Sağlığı ve Güvenliğinin Amacı :

1. Çalışanlara en yüksek seviyede sağlıklı ortam sağlamak,
2. Çalışma şartlarının olumsuz etkilerinden onları korumak,
3. İş ve işçi arasında mümkün olan en iyi uyumu temin etmek,
4. İşyerlerindeki rizikoları tamamen ortadan kaldırmak veya zararları en aza indirgemek,
5. Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak,
6. Çalışma verimini arttırmak.