Neden İş Güvenliği Logo
İş Sağlığı ve Güvenliği

Nanomalzemelerle Çalışmalarda Risk Değerlendirme

Nanomalzemelerle Çalışmalarda Risk Değerlendirme

Nanomalzemelerle çalışmalarda risk değerlendirmesi yapılırken ilk olarak maddelere maruziyet miktarı belirlenmelidir. Yapılan iş, çok küçük miktarlarda nanomalzeme içeriyor ve bunların serbest kalma ihtimali çok düşük ise nanomalzemeler zararlı dahi olsa risk düşüktür.

Nanomalzemelerle Çalışmalarda Risk Değerlendirme

Yapılan iş, daha fazla miktarda nanomalzeme içeriyor ve bunların serbest kalma ihtimali de büyükse, maruziyet ve dolayısıyla risk de artmış olur. Örneğin, temizlik ve yerleştirme sırasında nanomalzemelerle direkt temas kurma ihtimali ortaya çıkar. Bu durum, hangi kontrollerin gerekli olduğuna karar verme aşamasında göz önünde bulundurulması gereken bir konudur.

Nanomalzemelerle Çalışmalarda Risk Değerlendirme

Risk değerlendirmesi, işyerindeki riskleri belirleyip kontrol altına almak için mantıklı ve uygun önlemleri almakla ilgilidir. İşverenler çalışanları korumak adına muhtemelen bazı önlemler almıştır fakat risk değerlendirmesi daha fazla ne yapılması gerektiğini ortaya koyacaktır. Risk değerlendirmesi yapılırken zarar verme potansiyeli yüksek olan risklere odaklanmak gerekir. Kaza ve hastalıklara karşı kimlerin risk altında olduğu belirlenmelidir.

Aşağıdaki önerileri dikkate almak risk değerlendirmesi yapılırken kolaylık sağlayacaktır:


Eskişehir İş Sağlığı ve Güvenliği Analizi


  • İşyeri aktivitelerini, prosesleri ve kullanılan maddeleri belirleyin.
  • Üreticilerin kimyasallar ve ekipmanlarla ilgili talimatlarını veya malzeme güvenlik bilgi formlarını kontrol edin (tehlikeleri açıklamak için gereklidir).
  • Nanomalzemelerin üretildiği/ ortaya çıktığı/ sentezlendiği vb. muhtemel yerleri tespit edin
  • Maruziyet ihtimalini belirleyin
  • Maruziyeti yeterli derecede önlemenin mümkün olup olmadığını tespit edin.
  • Maruziyet önlenemezse, olabilecek potansiyel maruziyet seviyesini tahmin edin.

Tehlikeler belirlendikten sonra, bunlarla ilgili neler yapılacağına karar vermek gerekir. Bütün riskleri ortadan kaldırmak mümkün değildir fakat işveren çalışanları tehlikelerden korumak için tüm önlemlerin alınmasını sağlamakla yükümlüdür.

Maruziyet nerede gerçekleşebilir?

İşyerinde nanomalzemelere maruziyet aşağıdaki durumlarda gerçekleşebilir:

  • Üretim sırasında ve üretimin sonucu olarak
  • Polimer kompozitler, tıbbi uygulamalar ve elektronik malzemeler vb.’e katma prosesi sırasında ve sonucunda
  • Kapalı olmayan sistemlerde, nanomalzeme üretim prosesi sonucunda
  • Nanomalzemelerin özellikleri ve kullanımları ile ilgili yapılan araştırmalar sırasında
  • Nanomalzemeleri yakalamak için kullanılan toz toplama sistemleri temizlenirken
  • Yanlış imha ve kazayla dökülme sonucunda

Nanomalzemelere maruziyeti değerlendirirken, nanomalzemelerin kullanıldığı ve özel dikkat gerektiren işler arasında aşağıda belirtilen işler sayılabilir;


Risk Değerlendirmeleri Neden Yapılmalıdır


  • Tartım, karıştırma ve eleme işlemleri
  • Döküm alma ve temizleme işlemleri
  • Çözme ve püskürtme-kurutma işlemleri
  • Parçacıklı nanomalzemelere elle dokunma
  • Nanopartikül üretme (özellikle gaz fazda nanopartiküller üretme), ve ilgili ekipmanın bakımı
  • Nanopartikül içeren malzemeleri işleme (testere ile kesme, cilalama, öğütme vb.)
  • Nanomalzeme içeren sıvıları püskürtme

Değerlendirme yapılırken parçacıklı nanomalzeme soluma olasılığına dikkat edilmelidir. Değerlendirme mutlaka yazılmalı ve şartlar değiştiğinde yeniden gözden geçirilmeli veya kullanılan nanomalzemelerle ilgili yeni tehlike verileri oluşturulmalıdır.

Çalışanların nanomalzemelere ne şekilde maruz kaldığının belirlenmesi, değerlendirme açısından önemlidir. Çalışanlar nanomalzemelere;

  • nano-boyutlu partiküller içeren duman, sis veya toz soluyarak
  • cilt temasıyla
  • yutarak
  • göz temasıyla
  • deriden içeri girerek maruz kalabilir.

Yapılan işlere bakıldığında bu maruziyet yolları dikkate alınmalıdır;

Bilinen: “Tüm karbon nanotüpler (CNTs) aynıdır”

Gerçek: Hayır! Yalnızca bazı tür nanotüpler tehlikeye neden olan karakteristikler gösterirler

Bilinen: “Tüm HARN’ lar (Yüksek en/boy oranlı nanomalzeme (High aspect ratio nanomaterials) zararlıdır”

Gerçek: Hayır! Yüksek en/boy oranı ve biyo-kalıcılık kombinasyonu tehlike doğurur

Bilinen: “Yalnızca küçük miktarlarda karbon nanotüplerle çalışıyorum bundan dolayı hiç maruziyete uğramayacağım”

Gerçek: Bu yalnızca miktarla alakalı değil aynı zamanda malzemenin nasıl kullanıldığıyla alakalıdır. Eğer nanomalzeme uçuculaşabiliyorsa (havaya karışıyorsa) maruz kalma ihtimali küçük miktarlar için de mümkündür.

Risk kontrolü

Nanomalzemelerin solunması sonucu meydana gelebilecek tehlikelerle ilgili güçlü veriler elde edilene dek büyük kuşku uyandıran maddeler olarak kalacaklardır. Bundan dolayı risk yönetiminde önlemsel yaklaşım temel alınmalıdır. Kullanımından veya oluşumundan kaçınılamıyorsa risk yönetim programının uygulanması işyerinde maruziyet potansiyelini minimize edebilir. Böyle bir program aşağıdaki elemanlara sahip olmalıdır:

  • Maruziyet potansiyelini belirlemek için çalışanın mesleğini ve görevlerini göz önüne alma
  • Nanomalzemelere temas eden çalışan sayısını azaltma ve maruziyet seviyesi ve süresi ile kullanılan malzeme miktarını minimize etme

Nanomalzemelerin uçuculaşma riski olduğu durumlarda maruziyeti engellemek ve kontrol etmek için aşağıdaki önlemler alınmalıdır:

  • Mümkünse malzemeyi ıslak veya nemli tutun veya bulamaç kullanın ve uçucu toz ve aerosol oluşturabilecek enerjik proseslerden kaçının
  • Kullanım dışında nanomalzeme içeren tüm kapları/şişeleri kapalı tutun. (Açık kaplardaki nanomalzemelerin kendiliğinden kaptan çıkarak uçuculaştığı gözlenmiştir.)
  • Nanomalzemeleri tartarken terazinin altında adsorban emdirilmiş kağıt kullanın
  • Nanomalzemelerin döküntülerini süpürüp tehlikeli atık olarak imha etmek için adsorban emdirilmiş kağıt kullanın.
  • Açık tezgahta iş yapmayın

Çalışanlara hamilelik ve doğum hallerinde sağlanan haklar


Kontrol Önlemleri ve Belirleme Yöntemi

Nanomalzemelere maruziyeti engellemek teknik olarak uygulanabilir değil ise, maruziyetin kontrolüne yönelik sağlık kurallarına göre maddelerin tehlike kontrolünün gerektirdiği yükümlülüğü uygulamak tüm maruziyet yolları (solunum, dermal ve sindirim) için yeterlidir.

Nanomalzemeler ile Çalışırken Uygulanabilecek Teknik Kontrol Önlemleri

Teknik kontrol önlemleri işyerinin gereksinimlerine bağlı olarak çeşitli olacaktır. Nanomalzemelerle çalışanlarda maruziyeti kontrol altına almak için bir metot kombinasyonu kullanmak gerekebilir. Tam kapalı veya kısmi kapalı/çeker ocak, nanomalzemelerin üretimi/sentezi veya tartımını içeren birçok işlem için uygulamaya elverişli olacaktır. Davlumbaz vb. sistemler veya toz tutucular, kompozit nanomalzemeleri kesme, testereleme ve cilalama için uygun olabilir. Tüm yerel cebri çekişli havalandırma (LEV) sistemleri yüksek standartlarda dizayn edilmelidir

Yerel cebri çekişli havalandırma (LEV)

Kanallı çeker ocakta veya uygun etkili LEV kullanılarak, imha için paketleme işlemi dahil tüm görevler yerine getirilip, maruziyet kaynağında kontrol edilmelidir. Diğer tiplerdeki LEV’ ler kullanılırken, proses mümkün olduğunca kapalı yürütülmeye çalışılır.

Kanalsız HEPA-filtreli güvenlik kabinleri ve resirkülasyon (yeniden dolaştırma) HEPA-filtreli mikrobiyolojik güvenlik kabinleri küçük miktarda (< 1 gr) CNT’ ler için sıkı kontrol ve bakım altında tutularak her zaman etkili olduklarından emin olunduğunda kullanılabilir


Kimyasal Maddelerin Deri Yolu İle Maruziyet Riskleri ve Önlemleri


CNTs ve diğer biyo-kalıcı HARNs için teknik kontroller

CNTs ve diğer biyokalıcı HARNs’ la kullanım için: Çeker ocak çıkış havası HEPA-filtreli (H14 sınıfı) olmalı ve havalandırma deliği, dışarıda güvenli bir yere açılmalıdır. Çıkış havasının en az bir HEPA H14 filtresi ile uçucu nanomalzemeleri uzaklaştırmak üzere etkili bir şekilde filtrelenmediği durumlarda, kesinlikle işyerine resürkilasyonu yapılmamalıdır.

Kontrol önlemlerinin bakımı, muayenesi ve testi

Kontrol önlemlerine yönelik aşağıdakiler sağlanmalıdır.

  • Nanomalzemelere maruziyeti kontrol için alınan tüm önlemler etkili bir çalışma düzeninde ve iyi bir durumda sürdürülmelidir. (üreticilerden/tedarikçilerden gerekli bilgiler sağlanabilmelidir.)
  • Yetkili kişi sıklıkla görsel kontroller yapar ve yeterli bakımı sağlamak için aletlerin periyodik bakımını yapar. Günlük, haftalık, aylık ve yıllık LEV kontrollerinin kayıtlarını tutar.
  • Tüm LEV tesisatı her 14 ayda bir muayene ve test edilir (bu tür test kayıtları en az 5 yıl süreyle saklanır).
  • Çalışanlar LEV’ i kullanma ve kontrol etme konusunda eğitimli olmalı ve LEV’ in bozulması durumunda kimi arayacaklarını bilmelidirler.

Kişisel koruyucu donanım (KKD)

Kişisel korucu donanım (KKD) kontrol önlemlerinin bir parçası olarak, alınabilecek tüm önlemler alındığı halde yeterli kontrol sağlanamadığında kullanılır. Koruyucu donanım yalnızca kullanan kişiyi korur. KKD’ ler, kontrol ve bakımı yapılmadığı durumda maruziyete karşı koruma sağlamayacaktır. Kullanıcılar KKD’ leri nasıl kullanmaları ve muhafaza etmeleri gerektiğini bilmelidir. KKD tedarikçileri ve ticari kurumları KKD’ lerin doğru kullanımıyla ilgili bilgi verebilir.


Risk Değerlendirmesi : 3T Risk Matrisi


Nanomalzemelerle çalışırken, polyester/pamuk veya pamuktan imal edilmiş laboratuar ceketleri veya önlükleri kullanılabilir. Bununla beraber bunların temizliğiyle ilgili gerekli önlemler alınmalı, kirli olanlar çalışanlarda veya işyerinde kontaminasyona neden olmayacak şekilde kaldırılmalıdır.

Kontrol önlemleri için kontrol listesi

EVET HAYIR
Prosesinizi kirleticilerin yayılımını en düşük seviyede tutmak üzere dizayn edip yürütüyor musunuz?
Tüm maruziyet yolları üzerine düşündünüz mü-solunum, deri veya yutma?
Kontrol tedbirlerini madde miktarına göre ve vücuda nasıl girdiği ve nasıl zarar verebileceğini göz önüne alarak mı seçtiniz?
Önlemlerin etkili, kullanımı kolay ve çalışmaya uygun olduğundan emin misiniz?
KKD kullanımına gerek var mı?
Çalışmaya devam etmek için düzenli olarak önlemleri kontrol edip kayıt tutuyor musunuz?
İşçilere tehlikeler hakkında ve kontrol önlemlerini doğru bir şekilde nasıl uygulayacaklarına yönelik bilgilendirmede bulundunuz mu?
Değişiklikler yaparken genel sağlık ve güvenlik risklerini arttırmaktan kaçınıyor musunuz?

 

Gözlemleme

Gözlemleme, potansiyel maruziyetin meydana gelip gelmediğini ve teknik kontrollerin yeterli olup olmadığını değerlendirmek açısından önemlidir. Günümüzde işyerinde uçucu nanomalzemelere karşı önlem amaçlı herhangi bir ölçüt veya metot üzerinde fikir birliğine varılmamıştır. Geniş gerçek-zaman ölçümlerine dayalı örnekleme stratejileri ve tasarımlanmış nanopartiküllerin çevrimdışı karakterizasyonu tanımlanmıştır. (www.hse.gov.uk/nanotechnology/forms.htm.).

Gelişmiş ekipman kullanılarak geniş gözleme dayalı işyeri maruziyet ölçüm araştırmaları, eğitim ve uzman bilgisi gerektirir. Günümüzde nanomalzemeler için gözetim yapılmadan önce uzman görüşü almak gereklidir. (www.hse.gov.uk/nanotechnology/when-to-monitor.htm.)


Biyolojik İzlem Nedir?


Döküntüleri temizleme

Kullanım sonrası veya dökülmeyi takiben, yaş-süpürme ile çalışma alanı ve tüm aletler tamamen temizlenmelidir. Temizlik esnasında;

  • Fırçalama yapılmamalı
  • Temizlik için basınçlı hava kullanılmamalı
  • Standart vakum temizleyici kullanılmamalı,

Vakum temizleyici, pratik olarak kullanılabilecek tek temizlik ekipmanı olduğu durumda HEPA-filtreli olmalı ve filtre tehlikeli atık olarak nanomalzeme tozu içeren yerlerde kontrol altına alınmış şartlarda düzenli olarak değiştirilmelidir. Temizleyici yalnızca bu iş için kullanılmalı ve kullanım ömrü sona erdiğinde önlemsel yaklaşım takip edilerek tehlikeli atık gibi muamele edilmelidir.

Dökülme, kaza ve acil durumlar için acil durum prosedürleri olmalıdır

Nanomalzemeler için işyerinde kullanılan işaretler

Günümüzde nanomalzemelere yönelik kullanılacak güvenlik işaretleri için standart bir yaklaşım bulunmamaktadır fakat her türlü potansiyel tehlike için uygun spesifik risk ve güvenlik deyimleri kullanılması konusunda dikkatli olunmalıdır.

Uygun tehlike etiketleri, işaretleri veya resimli diyagramları malzeme için mevcut tehlike bilgisine dayalı olmalıdır. Mevcut bir bilgi olmadığında işaretleme için önlemsel yaklaşım uygulanmalıdır.


İş Hijyeni Laboratuvarı Nasıl Kurulur


Nanomalzemelerin işyerinde ve işyeri dışında taşınması

Nanomalzemeler, öngörülebilir etkilere karşı koyabilen ikincil bir muhafaza içinde (sağlam plastik dış muhafaza içindeki şişeler gibi), mühürlü, sağlam, etiketli muhafaza kaplarında taşınmalıdırlar.

Nanomalzemeleri başka bir yere tedarik ederken, malzemenin sağlık ve güvenlik bilgileri sağlanmış olmalıdır. Bu bilgi miktar/yüzde veya konsantrasyon gösterimi ile birlikte malzemede nanomalzeme bulunduğuna dair bir uyarı içermelidir. Bu uyarı, nanomalzeme alan insanları dikkatli hale getirmesi açısından önemlidir. Aynı zamanda kimyasallarla ilgili tüm yasal yükümlülüklere de riayet edilmelidir

Eğitim

İşverenler, nanomalzemelere maruz kalan tüm çalışanlara sağlıkları için söz konusu potansiyel riskleri ve alınması gereken önlemleri veya maruziyeti minimize etmeyi öğrenmeleri için gerekli bilgiler, talimatlar ve eğitimler vermeli ve özellikle yeni başlayan tecrübesiz işçiler için yeterli denetimi sağlamalıdırlar.

Eğitim, kontrol önlemlerinin nasıl alınması gerektiğini detaylandırmalıdır. İşçilere, kontrol önlemleri ile ilgili gördükleri herhangi bir hatayı amirlerine bildirmeleri söylenmelidir.

Solunum maskesi kullanılan durumlarda maskenin işçilere tam olarak oturup oturmadığı kontrol edilmeli ve işçilere maskelerin nasıl muhafaza edileceği, kullanılacağı veya tek kullanımlık ise nasıl atılacağı net bir şekilde anlatılmalıdır.


Mikroorganizmaların Çalışanlar Üzerine Etkileri


Eğitim işçilerin;

  • maruziyet sonucu oluşan sağlık risklerini anlamasını
  • sağlanan kontrol önlemlerini etkili bir şekilde kullanmasını
  • gerekli olduğunda etkili bir şekilde KKD kullanabilmesini sağlamalıdır

Sağlanan bilgi, talimat ve eğitimlerin tüm kayıtları şirket için çalıştıkları müddetçe her işçi için muhafaza edilmelidir.

Yazının tüm hakları www.nedenisguvenligi.com‘a aittir. Telif hakları kanunu gereğince kopyalanamaz ve/veya farklı bir yerde kullanılamaz. Ancak alıntı yapıldığında link ve adres verilmek zorundadır.

Kaynak;

 Using nanomaterials at work-HSE

OSGB Tasarımı

İlgili Yayınlar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Araç çubuğuna atla