Uzman Kanatlı Hayvan ve Kırmızı Et Tesislerinde Meslek Hastalıkları
İçindekiler
Et endüstrisinde biyolojik faktörlere maruziyet ve işin gereği olarak yapılan elle taşıma işlerinden dolayı yaşanan kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları yaygın olarak görülmektedir. Bu nedenle et endüstrisinde karşılaşılan meslek hastalıklarını enfeksiyonlar ve üst ekstremite rahatsızlıkları olarak iki bölüme ayırmak uygun olacaktır.
Enfeksiyonlar
Et Endüstrisinde Karşılaşılan Enfeksiyonlar
| Bruselloz | Salmonellaenfeksiyonları | Weil hastalığı | Ornithozlar, psittakoz |
| Kuduz | Rekurrent ateş | Şap hastalığı | Çiçek |
| Q humması | Dermatofitler | Hepatit A | Ruam |
| Klostridyum | Lekeli humma | Ekinokok humması | Kriptosporidyum |
| Tetanoz | Şarbon | Bovin tipi tüberküloz |
Hayvanlarla, hayvanlardan elde edilen materyal ile veya hayvan artıklarıyla yakın temas, bunların işlenmesi, saklanması, taşınması sonucu biyolojik ajanlara maruziyet ile karşılaşılmaktadır. Enfeksiyona bağlı olarak yaşanan/yaşanabilecek bu hastalıklar aşağıdaki tabloda görülmektedir:
Rehberin bu bölümünde kırmızı et ve kanatlı hayvan endüstrisi çalışanlarının enfeksiyon, elle taşıma işleri ve titreşime maruziyet sonucu yaşadığı hastalıklardan bahsedilecektir.
Bu enfeksiyonlar et endüstrisi çalışanları için tehdit oluşturmaktadırlar. Yukarıdaki hastalıklardan başta leptospiroz, mide enfeksiyonları ve orf olmak üzere en sık rastlananlarına ilişkin belirti ve önlemlerden bahsedilecektir.
Et endüstrisinde çalışmakta, gribe benzeyen ağır bir rahatsızlık geçirdiğini düşünen ve aşağıda yer alan belirtileri gösteren kişiler hemen işyeri hekimine başvurmalıdır:
- Baş ağrısı
- Kas ağrıları
- Kusma
- Üşüme ya da terleme
- Gözlerin ışığa hassasiyeti
- Gözlerin ya da cildin sararması
Leptospiroz
Kimler Risk Altında?
Bir et işleme tesisinin içi veya civarında çalışan veya bulunan herkes leptospiroz bakteri enfeksiyonuna yakalanma riski taşımaktadır. Et endüstrisi çalışanları özellikle aşağıdaki durumlarda yüksek maruziyet riski taşımaktadırlar:
- Padoklar ya da diğer alanların yıkanması
- Hayvan derilerinin ve postlarının ayrılması
- Mesanenin çıkarılması
- Midenin çıkarılması
- Böbrekler ile çalışma
- Sakatat gibi kısımların hayvan yemi olarak işlenmesi
- Rendering alanında çalışma
Çocukları Çalıştırma Yaşı Kaçtır?
Nasıl Bulaşır?
Sığır, öküz, inek, koyun, kuzu, keçi gibi pek çok hayvan leptospiroz bakterisini taşıyabilir. Bu hayvanlar idrarları yoluyla bakteriyi yayarlar.
Enfekte olmuş hayvanlar hastalığı bulaştırma ihtimallerine rağmen hasta görünmeyebilirler. İnsanlar ise enfekte olmuş hayvan idrarına ya da idrarın bulaştığı suya gözleri, burunları, ağızları ya da derilerindeki kesikler veya çatlaklar yoluyla leptospiroz bakterisi enfeksiyonuna kolaylıkla yakalanabilirler. Sadece bir damlanın sıçraması bile bulaşmaya neden olabilmektedir.
Leptospiroz bakterisi hayvan öldürüldükten günler sonra bile hayatta kalabilmektedir. Bu duruma örnek olarak soğuk odada bekleyen böbrekler gösterilebilir.Bulaşmayı Kolaylaştıran Etmenler:
- Sıcak, nemli hava
- Derideki kesikler, çizikler, çatlaklar
- Islak deri
- Elleri yıkamadan yemek yemek veya sigara içmek
- Sakal veya bıyık
Belirtileri Nelerdir?
Eğer leptospiroza yakalandıysanız bir iki hafta hasta hissetmeyebilirsiniz. Aşağıdaki belirtilerden herhangi birini gösteren kişi doktora başvurulmalıdır:
- Baş ağrısı
- Kas ağrısı
- Gözlerin ışığa hassasiyeti
- Ateş ve üşüme
- Bulantı ve kusma
Leptospiroz ağır baş ağrısı, ateş ve güçsüzlük belirtileri ile ağır bir grip vakası gibi görünmektedir. Leptospiroz bazı insanları hastanede yoğun bakıma ihtiyaç duyulacak kadar ciddi bir şekilde has- ta edebilmektedir. Aylarca işe gidememeleri, karaciğer ve böbreklerinin zarar görmesi ve hatta ölüm ile sonuçlanabilmektedir.
Nasıl Korunulur?
- Aşağıdaki basit önlemleri almak leptospirozdan korunmanıza yardımcı olacaktır:
- Her zaman koruyucu giysilerinizi, koruyucu eldiven ve/veya maskelerinizi kullanınız.
- Ellerinizi ve kollarınızı (dirseklerinizin ön kısmına kadar) dikkatli bir şekilde yıkayınız.
- Sıçrayan idrarları anında su ile ya da tuzlu su ile yıkayınız.
- Gribe benzer bir rahatsızlığa yakalandığınızda hemen doktorunuza bildiriniz ve bir et endüstrisi çalışanı olduğunuzu hatırlatınız.
Aşılama yapılabilmektedir.
Mide Enfeksiyonları
Kimler Risk Altında?
Kampilobakter, salmonella ve kriptosporidyum, hayvanlar ve hayvansal yiyeceklerde bulunan mikroplardır. Bu nedenle hayvanlar ve hayvan ürünleri ile temasta bulunan kişiler için risk oluşturmaktadır.
Belirtileri Nelerdir?
Kampilobakter, salmonella ve kriptosporidyumenfeksiyonları sık sık gıda zehirlenmesi olarak tanımlanmaktadır. Bu hastalıklar gıda zehirlenmesinden çok daha kötüdür ve nadir durumlarda ölümcül olabilmektedir.
Bazı uzun vadeli etkileri de olabilmektedir. Kampilobakter ile mide krampları bazen devam etmektedir. Salmonella ile az sayıda kişi iltihaplı eklemlere ve tahriş olmuş gözlere ve idrar yaparken aylarca veya yıllarca süren ağrı problemlerine sahip olabilmektedir. Bu aynı zamanda kronik eklem iltihabına yol açabilmektedir.
Nasıl Korunulur?
Tuvalete gittikten, işlenmemiş et veya süt ile ya da canlı hayvanlarla temastan sonra ellerinizi yıkamazsanız da enfeksiyona yakalanabilirsiniz. Bundan korunmak için ellerinizi, işlenmemiş et ile temas eden yüzeyleri sabun vb. maddeler ile iyice yıkayınız. Kısacası bu mikroplardan hem evde hem de işyerinde kişisel hijyenle kaçınılabilir.
Orf
Orf, hayvanlarda ve insanlarda görülebilen bir cilt hastalığıdır. Orf virüs kaynaklı bir hastalıktır.
Kimler Risk Altında?
Ağırlıklı olarak koyun ve kuzularla temas eden insanlarda görülmesine rağmen keçi ve geyiklerden de bulaşabilir. Hayvanlarla çalışan meslek grubunda (mezbahada çalışanlar, çiftçiler, kasaplarda) ortaya çıkabilmektedir.
Nasıl Bulaşır?
Bulaşma; hastalığı taşıyan hayvanlarla doğrudan temas ya da etkenin bulaştığı makas, bıçak, hayvan barınağı hayvanların getirildiği araçlar ve örtülerle temas yoluyla olabilir. Virüs vücuda ciltteki kesik, çizik, yanık ve sorunlu tırnak yatağı gibi yerlerden girer. İnsandan insana bulaşma bildirilmemiştir.
Belirtileri Nelerdir?
Temastan yaklaşık 1-2 hafta sonra ciltte küçük, hafif kabarık leke ortaya çıkar. Leke büyür ve soluk bir halka ile çevrelenir bu halka daha sonra kırmızılaşır. Genellikle 1-2 cm., nadiren 4 – 5 cm. çapında bir yara büyüklüğüne ulaşır. Kırmızı görünümlü yara sulantılı hale gelir. Eğer bu yaranın bütünlüğü bozulacak olursa berrak, akışkan bir sıvının çıktığı görülür. Ardından kurumaya başlar ve kahverengi-siyah görünümde sert bir kabuk oluşur. Kabuğun düşmesi ile hastalık herhangi bir iz bırakmadan iyileşir.
Yara ağrılı olmaktan daha çok kaşıntılıdır. Batıcı, zonklayıcı ağrı yapabilir. Ağrısı koltuk altına ulaşabilir. Genellikle elde görülen bu yara günlük işler ve vücut bakımında sorun çıkarabilir. Nadiren birden fazla lezyon yapabilir. Komplikasyonlar nadirdir. Klasik olarak 6 evreden geçerek ilerleyen bu hastalık 20-45 günde iyileşir.
Nasıl Korunulur?
- Eğer yaranız var ise doktora danışınız.
- Yaranızı ıslatmamaya özen gösteriniz.
- Yaranızı pansumanla kapatınız ve temiz
- Yaranızla oynamayınız.
- Yaranızı çarpmalardan
- Başka yaranız veya kesiğiniz var ise su geçirmez pansumanla iyileşinceye kadar
- Temizlik kurallarına
- Hayvanla temas sonrasında bol su ve sabunla ellerinizi yıkayınız.
- Gerektiğinde eldiven kullanınız.
Brusella (bruselloz)
Brusella hayvanlardan ya da hayvansal ürünlerden insanlara geçen bakteri kaynaklı bir hasta- lıktır.
Kimler Risk Altında?
Enfekte olmuş hayvanlar ile temas eden et endüstrisi çalışanları özellikle de derilerinde yara vb. varsa tehlike altındadırlar.
Nasıl Bulaşır?
Yaralı derinin enfekte hayvan atıklarıyla teması yoluyla, hava yolu ile bulaşma olabilir. İnsandan insana bulaşma olmamaktadır.
Belirtileri Nelerdir?
Erken belirtiler baş ağrıları, eklem ve kas ağrıları, gastrointestinal bozukluklar, orta derecede yüksek ateş; jeneralizasyon evresinin başlangıcında maksimum 40°C civarında ateş yükselir. Olguların %5’inde hastalık başlangıcından sonraki iki yıl içinde tekrarlar, bazılarında 2 yıldan uzun süren kronik seyir de görülebilir.
Nasıl Korunulur?
Brusellozis mevcutsa veya varlığından şüpheleniliyorsa kişisel koruyucu donanım, genel hijyen ve dezenfeksiyon önlemleri alınmalıdır. Riskli durumlarda bireysel korunma için aşılama yapıl- maktadır.
Ücreti artırılmayan işçi kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilir mi?
Klostridyum
Kimler Risk Altında?
İşi gereği hayvanlarla temas etmekte olan et endüstrisi çalışanları risk altındadırlar.
Nasıl Bulaşır?
Enfekte olmuş hayvanlara temas yoluyla bulaşmaktadır. Rezervuar, otçul hayvanların bağırsaklarıdır. Ayrıca derideki yaraların, sıyrıkların ve çiziklerin dışkı veya kontamine objelerle temas etmesi veya kontamine objelerle oluşan yaralar da bulaşma yollarındandır.
Belirtileri Nelerdir?
İnkübasyon periyodu 3 gün ile 3 hafta arasındadır. Terleme, yaranın yakınındaki kaslarda hafif gerilme, hiperrefleksi, başlayan katılık, iskelet kaslarında kasılmalar, çene kilitlenmesi, sabit gülüş gibi yüz kaslarının kasılması, aşırı gerilmiş ve ağrılı boyun ve sırt kasları, tahta sertliğinde karın kasları, konjesyon ve hava yolu tıkanmasından kaynaklanan solunum yetmezliği sık görülen semptomlardır.
Nasıl Korunulur?
Maruziyetten korunma bireysel olarak mümkün değildir. Riskli durumlarda tetanoztoksoidi ile aşılama yapılır. Enfekte bölgenin cerrahi müdahale ile temizlenmesi ve antibiyotik (penisilin, tetrasiklin vb.) uygulanması riski azaltır.
Şarbon
Kimler Risk Altında?
Koyun, keçi, sığır gibi hayvanlarla temas eden kişiler risk altındadır.
Nasıl Bulaşır?
Bacillusanthracis bakterisinin son derece dayanıklı olan sporlarını taşıyan koyun, keçi, sığır gibi hayvanlar aracılığıyla insanlara bulaşır. Genellikle hasarlı ve yaralı ciltler vasıtasıyla insanlara bulaşmaktadır. Ağızdan veya solunum yoluyla bulaşması mümkün olsa da oldukça nadir rastlanmaktadır. Mesleki maruziyet enfekte hayvanların deri, yün, kemikleriyle uğraşanlarda cilt şarbonu şeklinde görülür.
Belirtileri Nelerdir?
İnkubasyondan 1-7 gün sonra lokal küçük bir papül gelişir. 1-2 gün içinde büyüyerek karekteristik siyah ülser oluşur. Tedavi edilmezse bakteriyemi, menenjit ve ölüme kadar ilerler. Ayrıca inkübasyondan 1-6 gün sonra üst solunum yolları enfeksiyonu semptomları görülür ve tedavi edilmediğinde solunum yetmezliğine ve ardından da ölüme yol açar. Gastrointestinal şarbonda şiddetli karın ağrısı, kanlı ve sulu ishal ve kusma görülür ve 2-3 günde bakteriyemi olur.
Nasıl Korunulur?
Aşı ile korunulmaktadır.
Dermatofitler
Kimler Risk Altında?
Hayvancılık ve hayvan ile ilgili diğer iş kollarında çalışan kişiler risk altındadır. Küçükbaş ve büyükbaş hayvanlardan insanlara bulaşan türleri microsporumcanis, trichophytonmentagrophytes, trichophytonverruosumdur. Ayrıca büyükbaş hayvanlardan trichophytonrubrum ve trichophytontonsurans da bulaşmaktadır. Kümes hayvanlarından ise sadece trichophytonmentagrophytes insanlara bulaşmaktadır.
Nasıl Bulaşır?
Hayvanlar ile doğrudan temaslar, böcekler veya kontamine objeler ile temas sonucu da bulaşabilmektedir. Saç folikülleri ve hasarlı deri insan vüduna giriş noktalarını oluşturur. Terlemenin çok olması veya alkali cilt pH’sı yani ciltten yetersiz buharlaşma olması ile insanlara geçişleri kolaylaşır.
Belirtileri Nelerdir?
İnkübasyon süresi en çok 10-14 gündür. Cilt pulları, tırnak parçalanması ve ufalanması, saç kökleri, cildin kızarması ve su toplaması, irin oluşumu, kaşıntı en yaygın rastlanan semptomlardır.
Nasıl Korunulur?
Derisinde bozukluklar olan hayvanlar ile temas etmeden önce kişisel koruyucu donanım kullanılmalıdır. Hijyen ve dezenfeksiyon önem taşımaktadır. Aşılama yoktur.
Hepatit A
Kimler Risk Altında?
Tıbbi teknisyenler, laboratuvar personeli, doktorlar, diş hekimleri, fizyoterapistler, kreş ve anaokulu çalışanları, gıda sektörü çalışanları riskli gruptur.
Nasıl Bulaşır?
Fekal ve oral olarak bulaşır. Kişiler arası temasla, virüs bulaşmış su veya bu suda yıkanmış yiyeceklerle bulaşır. Çiğ veya az pişmiş yiyeceklerden de bulaşır. Hastalığın başlamasından 7-14 gün öncesi ile belirtilerin hafiflemeye başlaması arasındaki süre boyunca bulaşıcıdır.
Belirtileri Nelerdir?
Grip benzeri belirtiler (ateş, titreme, bazen diyare, halsizlik gibi) ile iştahsızlık, bulantı, sarılık (gözlerin ve derinin sararması), idrarın renginin koyulaşması (demli çay rengi), dışkı renginin açılması, karın ağrısı, yorgunluk gibi belirtileri vardır. Bu belirtilerin tümü ya da birkaçı görülebilir.
Nasıl Korunulur?
Kişisel koruyucu donanım kullanımı, gerekli olduğu durumlarda su geçirmez giysiler, genel hijyen önlemleri ve dezenfeksiyon koruma sağlamaktadır. Aşılama mevcuttur.
Unutulmaması Gerekenler
- Yemek yemeden ve sigara içmeden önce her zaman ellerinizi yıkayınız.
- Çiğ tavuk ve kıyma ile çalışırken dikkat
- Her zaman doğru kişisel koruyucu donanımı kullanınız. ( güvenlik gözlüğü, lastik çizme, bacak koruması ve eldiven )
- Kesik ve çiziğiniz varsa kapatınız.
- Suratınıza idrar veya kan sıçrarsa derhal yüzünüzü yıkayınız.
- Temin edilen bütün kişisel koruyucu donanımları kullanınız.
- Soğuk algınlığı veya nezle belirtileri baş gösteriyorsa, doktora başvurunuz.
İşe Bağlı Üst Ekstremite Rahatsızlıkları
Et endüstrisinde üst ekstremite bozuklukları büyük bir risk doğurur. Bu terim ellerde, kollarda, omuzlarda ve boyunda; kas, tendon veya sinir hasarı anlamına gelmektedir. Bilinen bazı üst ekstremite bozuklukları şöyledir:
- Tendinit: Bileklerde ya da omuzda tendonun tekrarlayan gerilme, kasılma, sert yüzeyle, titreşimle temas hareketleri sonucu gelişen iltihaplanmadır. Tendon kalınlaşır ve düzensiz bir hal alır. Tendon kılıfının bulunmadığı omuz gibi alanlarda hasarlı alan kalsifiye(kireçlenme) olabilir.
- Tenosinovit: Bileklerde tendonşeti (zarfı) iltihabı olarak tanımlanabilir. Tendonun kılıf içinde hareketi kısıtlı ve ağrılıdır.
- Karpal tünel (sinir başı) sendromu: Bilekten geçen kol orta sinirinde basınçtan kaynaklanan ellerin uyuşması ve karıncalanmasıdır.
- Epikondilit: Dirsek iltihabı, tenisçi dirseği olarak Semptomlar daha çok dirseğin dış kenarındadır.
Diğer üst ekstremite bozuklukları bu kadar iyi tanımlanmamıştır fakat bu bozukluklar da çok önemli sonuçlar doğurabilmektedir. Başlangıç semptomları genel olarak dinlenme ile tedavi edilebilen ağrı ve sızı ile şişlik, hareket güçlüğü ve eklemlerin çıtlaması şeklindedir. Eğer tedavi edilmezse ve aynı hareketler tekrarlanmaya devam edilirse ağrılar sürekli hale gelir ve güç kaybı yaşanır. İşte ve evde çok basit işleri yapmak bile zor hale gelir. Ciddi zararların tedavisi yıllar sürebilir ve bazı insanlar sakat kalabilirler. Tedavisi çok zordur. Üst ekstremite bozukluğu yaşama ihtimali olan insanları önceden tek tek belirlemenin bir yolu yoktur. Bu nedenle işyerinde üst ekstremite bozukluğu yaşanmasına yol açacak etmenler mevcut ise uzun süreli zararlar oluşmadan önce önlem almak çok önemlidir.
Et sektörü geneli için üst ekstremite rahatsızlıklarına sebep olan bazı faktörler şöyledir:
- Tekrarlı işler (kesim, paketleme)
- Konforlu olmayan pozisyonlarda çalışma
- Sürekli ve aşırı güç kullanma
- Uzun süre tek bir iş yapmak
- Kötü çalışma koşulları ve organizasyon (örnek: sıcaklık, aydınlatma ve iş baskısı, işin gerekleri, mola olmaması veya yetersiz olması)
- Bireysel farklılıklar ve duyarlılıklar (Bazı çalışanlar belirli risklerden yaş, cinsiyet, boy nedenlerle diğerlerine nazaran daha çok etkilenmektedirler.
Önlemler
Sağlık ve güvenlik koşullarını üst seviyeye çekecek önlemler öncelikli olarak kuruluş aşamasında dikkate alınmalıdır. Mümkün olduğu yerlerde tasarımı riskleri dışarıda bırakacak şekilde yapmak en iyisidir. Bu da, konveyörler, ekipmanların düzeni ve yerleşimi, araç ve ekipmanların dizaynını içeren işyeri tasarımı ile yapılabilir. Temel amaç çalışanları garip pozisyonlarda çalışmaktan korumak olmalıdır.(ELLE TAŞIMA İŞLERİ YÖNETMELİĞİ-EK1-Çalışma ortamının özellikleri)
Bu pozisyonlara örnek olarak baş seviyesi üzerinde elle çalışma ya da konveyör boyunca uzanıp gerilme gibi durumlar verilebilir. İşlerin çoğu özellikle güç gerektiren kesme ya da tutma işleri ile kaldırma işleri çalışanların güvenle ulaşabileceği mesafelerde gerçekleştirilmelidir. Bilek ve dirsekler doğal duruş pozisyonuna yakın konumda kalmalıdır. Mümkün olduğunca yüksekliği çalışana göre ayarlanabilen çalışma alanları oluşturulmalıdır.
Mekanik kemik ayırma sistemleri günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu sistemler, kesme, ağır parçaları dengeleme gibi işlemlerde harcanması gereken gücü azaltarak üst ekstremite bozukluğu riskini azaltmaktadır. Fakat çalışma alanının yüksekliğinin çalışana uygun olduğuna ve çalışanı uzun süre aynı hareketleri yapmaktan korumak için tekrarlı işlerde rotasyonlu çalışıldığına emin olunmalıdır.
Bıçaklar ve diğer el aletlerinin kullanıldığı yerlerde tutma sapının güvenli bir şekilde kavranabildiğinden emin olunmalıdır. Böylece avuca yapılan basınç azalmaktadır. Konuyla ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde genellikle 40 mm çapında saplar güvenli tutuşa elverişlidir. Eldiven giyilmesi gerekiyorsa eldivenin tutmayı nasıl etkileyeceği de göz önüne alınmalıdır. İyi tasarlanmış ve tam oturan eldivenler kavramayı kolaylaştırabilir. Ama düz ve ıslak bir eldiven ile kaygan bir sapın tutulması ya da ele uymayan bir eldiven riski artırmaktadır.
Ergonomik diye satılan üzerinde parmak girintileri olan saplardan kaçınılmalıdır çünkü bunlar herkesin eline uymayacaktır ve bıçak sapındaki bu girintili kısımlar çalışanın avucuna basınç yapacaktır. Bunun dışında keskin bıçakları kullanmak daha güvenlidir. Keskin bıçaklar kullanıldığında kesme işlemi için daha az güç harcanmaktadır.
Paketleme hattı gibi alanlarda tekrarlı işler ekipmanları uygun şekilde yerleştirerek azaltılabilmektedir. Mesela ürünlerin pakete/koliye doğrudan girmesi sağlanabilmektedir ve böylece çalışanların ürünleri tek tek taşıyıcı bant üzerinden alıp paketin içerisine koyması engellenmiş olmaktadır. Düşük sıcaklıklar kan akışını yavaşlattığından yaralanma riskini artırmaktadır. Taze et işleme bölümlerinin sıcaklıkları hijyen, kalite ve gıda güvenliği nedenleri ile düşük tutulmaktadır.
Omuzlar ve boynun soğuk almasından özellikle kaçınılmalıdır. Elle tutulan aletlerin titreşimi et endüstrisinde çok yaygın bir problem değildir ama bazı aletler titreşimi ellere ve parmaklara iletmektedir. Titreşim karpal tünel sendromuna yol açabildiğinden dolayı önemli bir risk faktörü olarak görülmektedir. Bu nedenle titreşime maruziyeti en düşük düzeyde tutmak çok önemlidir.
Organizasyonel Önlemler
Risklerin tamamen ortadan kaldırılamadığı durumlarda işin düzenlenme şekli riski azaltmaya yardımcı olabilmektedir. Bu amaçla rotasyon kullanılabilecek yöntemlerden biridir. Çalışanları farklı işler arasında değiştirmek farklı tutuşlar yapmalarını ve farklı kas gruplarının çalışmasını sağlayacağından onları uzun süreli tekrarlardan korumaktadır. Fakat rotasyonun amacına ulaşabilmesi için işler arasında yeterince fark olması gerekmektedir. Ayrıca yorulan eklem ve kasların iyileşebilmesi için rotasyonun sıklığı da iyi ayarlanmalıdır. Bu nedenle rotasyonlar iyi planlanmalı ve iyi yönetilmelidir. Çalışanların eğitimlerinin yanı sıra rotasyon sisteminin de kaydını tutmak önem taşımaktadır.
Bir diğer organizasyonel önlem ise molalardır. Yoğun tempoda tekrarlı işlerin yapıldığı hatlarda üretkenlik vardiya başlangıcından kısa süre sonra düşebilir. Molaların zamanlaması iyi yapılırsa çalışanlar kolları ya da omuzları çok yorulmadan dinlenme imkânı bulabileceklerdir. Ayrıca çalışanların molaların zamanlı olmasının önemini kavramaları ve dinlenmek için bu takvime uymaları da çok önemlidir.
Ankara İş Sağlığı ve Güvenliği Analiz
Zamanlanmış molalara ek olarak küçük molaların da sadece birkaç saniyelik ya da birkaç dakikalık doğal olarak gelişen durmalar olduğu ve üretkenliğin korunması ile rahatsızlanma riskinin azaltılmasına yardımcı olduğunu gösteren bazı araştırmalar vardır. Bazı işletmeler çalışanlarını bu küçük molalarda el, parmak ya da omuz gibi bölgeler için kasma germe hareketleri yapmaları için eğitmişlerdir. Çalışanların bu konuda ikna edilmeleri gerekmektedir. Yapılacak bu kısa egzersizler işyeri hekiminin tavsiyeleri doğrultusunda belirlenmesi ve uygulanması gerekmektedir.
Rotasyonlar ve kısa molalarda yapılan egzersizler sadece bunları yapacak zaman varsa işe yaramaktadır. Bu nedenle çalışma temposunun kontrolü de önemli bir husustur. İyi tasarlanmış ve tecrübeli işçilere sahip bir fabrikanın iş hacmi oldukça yüksektir. Fakat insanların dinlenmeden çalışma hızı ve süresinin fiziksel bir sınırı olduğu da göz önünde bulundurulmalıdır. Çalışanların, çalışma tempoları üzerinde hiçbir kontrollerinin olmadığı durumlarda üst ekstremite bozukluğu riskleri de daha yüksek olmaktadır.
Hattın hızı, performans hedefleri, ödeme planı (bonuslar, götürü iş, kadro derecesi vb.) önemli faktörlerdendir. Hattın hızının artırılmasının otomasyon ile ya da prosesin dizaynının değiştirilmesi ile mümkün olduğu durumlarda tüm işi izlemek ve halen tekrarlı ve manuel olarak yapılması gereken bir şey olup olmadığına bakmak önemlidir.
Çalışanlara riskler hakkında bilgi sahibi olmaları ve erken bulguları rapor etmenin önemini anla- maları için eğitim verilmelidir. Et endüstrisinde ve diğer sektörlerde erken bulgular rapor edildiğinde rehabilitasyon hizmetine hızlı erişim sağlanır böylece daha ciddi yaralanmalar engellenir ve sonuç olarak hastalığa bağlı işe devamsızlık azalmış olmaktadır.
Riskleri azaltmak için çalışma yöntemlerine ilişkin eğitimler önemlidir. Örneğin etin kemikten ayrılması işleminde kesimin yapılacağı en uygun sıralama ve işin yöntemi çalışanlara gösterilmelidir. Çalışanların içgüdüsel olarak en iyisini bilecekleri varsayılmamalıdır. Yeni ekipmanların kullanıma alınacağı yerlerde, çalışanların ekipmanı nasıl kullanacaklarını ve nasıl ayarlayacaklarını anlamaları gereklidir.
Kaynak;
İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü
